53°43′21″N 14°17′20″E/53,722500 14,288889Nowe Warpno
| ||||
| ||||
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  zachodniopomorskie
| |||
| Powiat | policki | |||
| Gmina | Nowe Warpno | |||
| Prawa miejskie | ok. 1295 | |||
| Burmistrz | Władysław Piotr Kiraga | |||
| Powierzchnia | 24,51 km² | |||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
1209[1] 49,3 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | (+48) 91 | |||
| Kod pocztowy | 72-022 | |||
| Tablice rejestracyjne | ZPL | |||
Położenie na mapie gminy Nowe Warpno   Nowe Warpno | ||||
Położenie na mapie powiatu polickiego  Nowe Warpno | ||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  Nowe Warpno | ||||
Położenie na mapie Polski  Nowe Warpno | ||||
| 53°43′21″N 14°17′20″E/53,722500 14,288889
| ||||
| TERC (TERYT) | 3211034 | |||
| SIMC | 0979308 | |||
Urząd miejski pl. Zwycięstwa 172-022 Nowe Warpno | ||||
| Strona internetowa | ||||
Nowe Warpno (do 1945 niem. Neuwarp) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowe Warpno, położone na Półwyspie Nowowarpieńskim, nad Zalewem Szczecińskim i Jeziorem Nowowarpieńskim. Prawa miejskie od ok. 1295 r.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 1237 mieszkańców[2].
Spis treści
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Nowe Warpno znajduje się w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, na północno-zachodnim krańcu powiatu polickiego. Miasto jest położone na Półwyspie Nowowarpieńskim oddzielającym Jezioro Nowowarpieńskie od Zatoki Nowowarpieńskiej, będącej częścią Zalewu Szczecińskiego. Półwysep należy do Równiny Wkrzańskiej.
Według danych z 1 stycznia 2009 całkowita powierzchnia miasta wynosi 24,51 km²[3].
Do Nowego Warpna należą także osiedla (dawne wsie): Grądno, Karszno, Małachowo, Miroszewo, Podgrodzie, Przedborze, Rytka.
W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najwcześniejsze dzieje[edytuj | edytuj kod]
Miasto Nowe Warpno zostało lokowane najprawdopodobniej w 1295 roku. Lokacja odbyła się na zasadzie translokacji z terenów dzisiejszej dzielnicy Podgrodzie, gdzie znajdował się dawny gród słowiański. Miasteczko znalazło się w granicach Księstwa Pomorskiego, aż do 1648 roku, kiedy to pokój w Osnabrück po wojnie trzydziestoletniej przyznał tereny te Szwecji, która panowała nad Nowym Warpnem do 1720 roku.
Okres szwedzki[edytuj | edytuj kod]
Szwedzi dążyli do szybkiego ufortyfikowania leżącego na wyspie miasta. W 1678 roku fortyfikator Christian Kanxdorff przedstawił projekt nowej twierdzy. Fortyfikacje miały łączyć trzy wyspy. Obecny półwysep, na którym dziś znajduje się centrum miasta, dawniej nie był połączony z lądem stałym. Plany wybudowania wielkiej twierdzy zrealizowano tylko częściowo. W 1692 roku główna część Nowego Warpna spłonęła w wielkim pożarze. Zniszczony został m.in. ratusz oraz kościół. Świątynię odbudowano, zaś na miejscu starego ratusza wzniesiono nowy, ryglowy budynek w 1697 roku. Po wielkim pożarze mieszkańcy przenieśli się w większości do Starego Warpna, jednak po odbudowie powrócili i miasto liczyło w XVIII wieku ok. 1,3 tys. mieszkańców.
Okres pruski i niemiecki[edytuj | edytuj kod]
W 1720 roku zostało wcielone do państwa pruskiego. Podczas wojny siedmioletniej zajęte przez wojska carskiej Rosji. W 1759 roku, 10 września, na Zalewie Szczecińskim w okolicach Nowego Warpna rozegrała się bitwa morska pomiędzy Szwedami a Prusakami. Była to pierwsza bitwa morska w historii pruskiej floty. Zakończyła się ona zwycięstwem Szwecji, której flotyllą dowodził kapitan Rutensparne.
W XVIII wieku miasto rozbudowało się w kierunku południowym, gdzie istniała dzielnica przedmiejska, obecne Karszno. Tam znajdował się m.in. młyn i waga miejska. Wielkie szwedzkie fortyfikacje rozebrano w XIX wieku. Fosa została zasypana i wyspa stała się półwyspem. W 1846 roku zapadła decyzja o wybudowaniu grobli łączącej Stare Warpno z Nowym Warpnem. Projekt ten został zatwierdzony dopiero w 1908, jednak nigdy nie został zrealizowany. Pod koniec XIX wieku miasteczko zostało połączone ze Stolcem i dalej Szczecinem linią kolejową, co przyspieszyło rozwój gospodarczy. Miasto stało się ośrodkiem rybackim i handlowym. Znajdował się tutaj m.in. dom starców, szpital, poczta, szkoła, dom towarowy prowadzony przez rodzinę żydowską, łaźnia miejska i mleczarnia. W okresie międzywojennym miasto przeżywało rozkwit jako ośrodek turystyczny. Kursowały promy do Starego Warpna, Trzebieży i Szczecina oraz rejsy po Zalewie Szczecińskim. Miasto utrzymywało sześć restauracji, sześć piekarń, dwa warsztaty złotnicze, jeden kuśnierski, cztery krawieckie, pięć szewskich, kwitło przetwórstwo rybne.
Okres po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
Od 1945 Nowe Warpno należy do Polski. W październiku 1945 powołano polskie władze miejskie i urzędy. W latach 1945–1946 miejscowość była stolicą przejściowo istniejącego powiatu wieleckiego, obecną nazwę zatwierdzono administracyjnie 7 maja 1946[4]. Obecnie miasteczko jest małym ośrodkiem turystycznym i lokalnym ośrodkiem kultury. W Nowym Warpnie znajduje się siedziba Urzędu Gminy i Miasta.
W 2007 roku wydano monografię miasta Nowe Warpno autorstwa dra Wojciecha Łopucha w serii „Czas przestrzeń tożsamość”. Trzy lata później ukazało się II wydanie, zatytułowane „Nowe Warpno i okolice”. W latach 2010 i 2013 ukazały się I i II wydanie „Leksykonu Puszczy Wkrzańskiej” Stowarzyszenia Ziemia Warpieńska pod redakcją Tadeusza Białeckiego i Stanisława Krzywickiego.
Przynależność polityczno-administracyjna Nowego Warpna[edytuj | edytuj kod]
1815–1866: Związek Niemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Anklam (1815–1818), powiat Ueckermünde
1866–1871: Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde- 1871–1918: Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
1919–1933: Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska), kraj związkowy Prusy, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
1933–1945: III Rzesza, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
1945–1946: Rzeczpospolita Polska (Polska Ludowa), Okręg III Pomorze Zachodnie, powiat wielecki- 1946–1952: Rzeczpospolita Polska (Polska Ludowa), województwo szczecińskie, powiat szczeciński
- 1952–1975: Polska Rzeczpospolita Ludowa, województwo szczecińskie, powiat szczeciński
- 1975-1989: Polska Rzeczpospolita Ludowa, województwo szczecińskie, gmina Nowe Warpno
- 1989-1998: Rzeczpospolita Polska, województwo szczecińskie, gmina Nowe Warpno
- 1999-teraz: Rzeczpospolita Polska, województwo zachodniopomorskie, powiat policki, gmina Nowe Warpno
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zabytki chronione prawem w Nowym Warpnie:
- kościół pw. Wniebowzięcia NMP z XV, gotycki z barokowym wyposażeniem, przebudowany w 1693 r. i w XIX wieku,
- pałac w Karsznie
- ratusz o konstrukcji ryglowej, z 1697,
- Kościół św. Huberta w Nowym Warpnie-Karsznie, ryglowy, z XVIII w.,
- teren Starego Miasta z połowy XV w.[5]
- poczta przy ul. Kościuszki 58, z około 1905,
- dom szachulcowy z XVIII/XIX w., ul. Kościelna 2
- dom szachulcowy, z XVIII/XIX w., Plac Zwycięstwa 3
Obok kościoła pw. Wniebowzięcia NMP znajdują się dwa głazy-pomniki: ku czci zmarłych mieszkańców Nowego Warpna oraz drugi poświęcony Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Nowego Warpna w 2014 roku[1].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Nowe Warpno nie jest ośrodkiem przemysłowym. Gospodarka ogranicza się do usług i rybołówstwa. Największą firmą jest spółka „Ryb-War” zajmująca się połowem i sprzedażą ryb. Właśnie rybołówstwo stanowi główną część miejskiej gospodarki. W mieście działa kilka sklepów spożywczych i przemysłowych.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Nowe Warpno to miejscowość turystyczna ze względu na swoje położenie nad Zalewem Szczecińskim oraz zabytki. W mieście znajduje się kemping oraz kilka gospodarstw agroturystycznych. Na południowym brzegu półwyspu znajduje się plaża, użytkowana w miesiącach letnich. Na terenie kempingu znajduje się natomiast plaża strzeżona oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego. Miejscowość posiada niewielkie zaplecze gastronomiczne.
W dzielnicy Miroszewo znajduje się wybrzeże klifowe. Okolice miasta to tereny leśne Puszczy Wkrzańskiej.
Przez miasto i okolice prowadzą szlaki turystyczne[6]:
- • czerwony
Szlak „Puszcza Wkrzańska” - • zielony
Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Zalewu Szczecińskiego R-66
- • czerwony
Planowana jest organizacja szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk.
Baza noclegowa Nowego Warpna to ośrodek wypoczynkowy, marina, camping, pensjonat i pokoje w kwaterach prywatnych.
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
W Nowym Warpnie znajduje się port dla statków białej floty wykonujących kursy do sąsiedniego Altwarp (Stare Warpno) oraz do Ueckermünde i Kamminke. W porcie Nowe Warpno przy Nabrzeżu Przemysłowym (odpraw granicznych) mogą zawijać statki o maksymalnej długości do 40 m i maksymalnej szerokości do 8 m[7].
Z miasta prowadzi droga wojewódzka nr 114 przez Trzebież (21 km) i Police (34 km) do Tanowa.
Przed II wojną światową istniała linia kolejowa prowadząca z Gumieniec przez Stobno, Dołuje, Dobrą, Buk (dziś w Polsce), Glashütte, Hintersee i Rieth w Niemczech do Nowego Warpna. Została ona w 1945 r. rozebrana na odcinku Dobra – Nowe Warpno, wskutek przecięcia jej przez nowowytyczoną granicę państwową.
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Nowego Warpna wybierają do swojej rady miejskiej 11 radnych (11 z 15). Pozostałych 4 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Nowe Warpno. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy placu Zwycięstwa.
Burmistrzowie Nowego Warpna:
- Grzegorz Jan Torbe (1994-2002)[8]
- Sylwester Getka (2002–2004) usunięty w referendum[9]
- Tadeusz Szafran (2004-2006, Sojusz Lewicy Demokratycznej)[10]
- Władysław Piotr Kiraga (2006-2018, Platforma Obywatelska)[11]
- Jarosław Burba (od 2018)[12]
Mieszkańcy Nowego Warpna wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Szczecin, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Nowe_Warpno, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). , 2011-06-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. , 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Zachodniopomorski WKZ nr rej. 232 z dnia 15.11.1956.
- ↑ Okolice Szczecina: 1:75 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2007, s. 1–2. ISBN 978-83-601-2096-5. (pol.)
- ↑ Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie: Przepisy portowe. Szczecin: Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego Nr 67, 24 wrz 2002, s. 6732. Poz. 1429. (pol.)
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe, wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2018-11-05].
- ↑ Piotr Jasina, 9 lutego 2005, Burmistrz do więzienia?, „gs24.pl” [dostęp 2018-11-05] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl, szczecin.wyborcza.pl [dostęp 2018-11-05].
- ↑ Władysław Kiraga, „platforma” [dostęp 2018-11-05] (pol.).
- ↑ Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-11-05].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Szczecina. T. Suplement 2. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2007, s. 200–206. ISBN 978-83-89341-53-2. (pol.)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona miasta i gminy
- Neuwarp w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.
| ||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
