Nowe Warpno

Nowe Warpno
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Herb
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	policki
Gmina	Nowe Warpno
Prawa miejskie	ok. 1295
Burmistrz	Jarosław Burba
Powierzchnia	24,51 km²
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	1192 49 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	72-022
Tablice rejestracyjne	ZPL
Położenie na mapie gminy Nowe Warpno Nowe Warpno
Położenie na mapie Polski Nowe Warpno
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Nowe Warpno
Położenie na mapie powiatu polickiego Nowe Warpno
53°43′21″N 14°17′20″E
TERC (TERYT)	3211034
SIMC	0979308
Urząd miejski pl. Zwycięstwa 1 72-022 Nowe Warpno
Strona internetowa

Nowe Warpno (do 1945 niem. Neuwarp) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowe Warpno, położone na Półwyspie Nowowarpieńskim, nad Zalewem Szczecińskim i Jeziorem Nowowarpieńskim. Prawa miejskie od ok. 1295 r.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 1237 mieszkańców.

Położenie

Nowe Warpno i Jez. Nowowarpieńskie

Nowe Warpno znajduje się w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, na północno-zachodnim krańcu powiatu polickiego. Miasto jest położone na Półwyspie Nowowarpieńskim oddzielającym Jezioro Nowowarpieńskie od Zatoki Nowowarpieńskiej, będącej częścią Zalewu Szczecińskiego. Półwysep należy do Równiny Wkrzańskiej.

Według danych z 1 stycznia 2009 całkowita powierzchnia miasta wynosi 24,51 km².

Do Nowego Warpna należą także osiedla (dawne wsie): Grądno, Karszno, Małachowo, Miroszewo, Podgrodzie, Przedborze, Rytka.

W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego.

Historia

Najwcześniejsze dzieje

Osada Wapene jest po raz pierwszy wymieniana w dokumencie księcia Barnima I z 1184, położona była na wyspie połączonej ze stałym lądem groblą. Miasto Nowe Warpno zostało lokowane najprawdopodobniej w 1295 roku. Lokacja odbyła się na zasadzie translokacji z terenów dzisiejszej dzielnicy Podgrodzie, gdzie znajdował się wspomniany gród słowiański. Miasteczko znalazło się w granicach Księstwa Pomorskiego, aż do 1648 roku, kiedy to pokój w Osnabrück po wojnie trzydziestoletniej przyznał tereny te Szwecji, która panowała nad Nowym Warpnem do 1720 roku.

Okres szwedzki

Ratusz w Nowym Warpnie

Szwedzi dążyli do szybkiego ufortyfikowania leżącego na wyspie miasta. W 1678 roku fortyfikator Christian Kanxdorff przedstawił projekt nowej twierdzy. Fortyfikacje miały łączyć trzy wyspy. Obecny półwysep, na którym dziś znajduje się centrum miasta, dawniej nie był połączony z lądem stałym. Plany wybudowania wielkiej twierdzy zrealizowano tylko częściowo. W 1692 roku główna część Nowego Warpna spłonęła w wielkim pożarze. Zniszczony został m.in. ratusz oraz kościół. Świątynię odbudowano, zaś na miejscu starego ratusza wzniesiono nowy, ryglowy budynek w 1697 roku. Po wielkim pożarze mieszkańcy przenieśli się w większości do Starego Warpna, jednak po odbudowie powrócili i miasto liczyło w XVIII wieku ok. 1,3 tys. mieszkańców.

Okres pruski i niemiecki

Obraz „Im Hafen von Neuwarp” Hansa Hartiga, 1918

Budownictwo ryglowe w Nowym Warpnie

Zachodnia część placu Zwycięstwa z ratuszem

W 1715 miasto opanowali Prusacy, którzy w 1720 wcielili je do państwa pruskiego. Podczas wojny siedmioletniej zajęte przez wojska carskiej Rosji. W 1759 roku, 10 września, na Zalewie Szczecińskim w okolicach Nowego Warpna rozegrała się bitwa morska pomiędzy Szwedami a Prusakami. Była to pierwsza bitwa morska w historii pruskiej floty. Zakończyła się ona zwycięstwem Szwecji, której flotyllą dowodził kapitan Rutensparne.

W XVIII wieku miasto rozbudowało się w kierunku południowym, gdzie istniała dzielnica przedmiejska, obecne Karszno. Tam znajdował się m.in. młyn i waga miejska. Wielkie szwedzkie fortyfikacje rozebrano w XIX wieku. Fosa została zasypana i wyspa stała się półwyspem. W okresie napoleońskim miasto było ośrodkiem partyzantki antyfrancuskiej. W 1846 roku zapadła decyzja o wybudowaniu grobli łączącej Stare Warpno z Nowym Warpnem. Projekt ten został zatwierdzony dopiero w 1908, jednak nigdy nie został zrealizowany. Pod koniec XIX wieku miasteczko zostało połączone ze Stolcem i dalej Szczecinem linią kolejową, co przyspieszyło rozwój gospodarczy. Miasto stało się ośrodkiem rybackim i handlowym, koleją przybyli też pierwsi wczasowicze. Znajdował się tutaj m.in. dom starców, szpital, poczta, szkoła, dom towarowy prowadzony przez rodzinę żydowską, łaźnia miejska i mleczarnia. W okresie międzywojennym miasto przeżywało rozkwit jako ośrodek turystyczny. Kursowały promy do Starego Warpna, Trzebieży i Szczecina oraz rejsy po Zalewie Szczecińskim. Miasto utrzymywało sześć restauracji, sześć piekarń, dwa warsztaty złotnicze, jeden kuśnierski, cztery krawieckie, pięć szewskich, kwitło przetwórstwo rybne.

Okres po II wojnie światowej

Od 1945 Nowe Warpno należy do Polski. W październiku 1945 powołano polskie władze miejskie i urzędy. W latach 1945–1946 miejscowość była stolicą przejściowo istniejącego powiatu wieleckiego, obecną nazwę zatwierdzono administracyjnie 7 maja 1946. Obecnie miasteczko jest małym ośrodkiem turystycznym i lokalnym ośrodkiem kultury. W Nowym Warpnie znajduje się siedziba Urzędu Gminy i Miasta.

W 2007 roku wydano monografię miasta Nowe Warpno autorstwa dra Wojciecha Łopucha w serii „Czas przestrzeń tożsamość”. Trzy lata później ukazało się II wydanie, zatytułowane „Nowe Warpno i okolice”. W latach 2010 i 2013 ukazały się I i II wydanie „Leksykonu Puszczy Wkrzańskiej” Stowarzyszenia Ziemia Warpieńska pod redakcją Tadeusza Białeckiego i Stanisława Krzywickiego.

Przynależność polityczno-administracyjna Nowego Warpna

• 1815–1866: Związek Niemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Anklam (1815–1818), powiat Ueckermünde
• 1866–1871: Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
• 1871–1918: Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
• 1919–1933: Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska), kraj związkowy Prusy, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
• 1933–1945: III Rzesza, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Ueckermünde
• 1945–1946: Rzeczpospolita Polska (Polska Ludowa), Okręg III Pomorze Zachodnie, powiat wielecki
• 1946–1952: Rzeczpospolita Polska (Polska Ludowa), województwo szczecińskie, powiat szczeciński
• 1952–1975: Polska Rzeczpospolita Ludowa, województwo szczecińskie, powiat szczeciński
• 1975–1989: Polska Rzeczpospolita Ludowa, województwo szczecińskie, gmina Nowe Warpno
• 1989–1998: Rzeczpospolita Polska, województwo szczecińskie, gmina Nowe Warpno
• 1999–teraz: Rzeczpospolita Polska, województwo zachodniopomorskie, powiat policki, gmina Nowe Warpno

Architektura

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Kościół św. Huberta w Nowym Warpnie – Karsznie

Zabytki chronione prawem w Nowym Warpnie:

• kościół pw. Wniebowzięcia NMP z XV, gotycki z barokowym wyposażeniem, przebudowany w 1693 r. i w XIX wieku,
• pałac w Karsznie
• ratusz o konstrukcji ryglowej, z 1697,
• Kościół św. Huberta w Nowym Warpnie-Karsznie, ryglowy, z XVIII w.,
• teren Starego Miasta z połowy XV w.
• poczta przy ul. Kościuszki 58, z około 1905,
• dom szachulcowy z XVIII/XIX w., ul. Kościelna 2
• dom szachulcowy, z XVIII/XIX w., Plac Zwycięstwa 3

Obok kościoła pw. Wniebowzięcia NMP znajdują się dwa głazy-pomniki: ku czci zmarłych mieszkańców Nowego Warpna oraz drugi poświęcony Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Nowego Warpna w 2014 roku.

Gospodarka

Przystań Podgrodzie

Nowe Warpno nie jest ośrodkiem przemysłowym. Gospodarka ogranicza się do usług i rybołówstwa. Największą firmą jest spółka „Ryb-War” zajmująca się połowem i sprzedażą ryb. Właśnie rybołówstwo stanowi główną część miejskiej gospodarki. W mieście działa kilka sklepów spożywczych i przemysłowych.

Turystyka

Pałac w Karsznie

Nowe Warpno to miejscowość turystyczna ze względu na swoje położenie nad Zalewem Szczecińskim oraz zabytki. W mieście znajduje się kemping oraz kilka gospodarstw agroturystycznych. Na południowym brzegu półwyspu znajduje się plaża, użytkowana w miesiącach letnich. Na terenie kempingu znajduje się natomiast plaża strzeżona oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego. Miejscowość posiada niewielkie zaplecze gastronomiczne.

W 2011 roku na ulicy Źródlanej otwarto pierwszą w kraju Aleję Żeglarzy – ułożony z czerwono-szarej kostki deptak z płytami o wymiarach 60 x 60 cm z herbami miasta oraz sylwetkami dwóch żeglarzy: Krzysztofa Baranowskiego i Andrzeja Mendygrała.

W dzielnicy Miroszewo znajduje się wybrzeże klifowe. Okolice miasta to tereny leśne Puszczy Wkrzańskiej.

Przez miasto i okolice prowadzą szlaki turystyczne:

• czerwony Szlak „Puszcza Wkrzańska”

• zielony Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Zalewu Szczecińskiego R-66

Planowana jest organizacja szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk.

Baza noclegowa Nowego Warpna to ośrodek wypoczynkowy, marina, camping, pensjonat i pokoje w kwaterach prywatnych.

Komunikacja

Port morski Nowe Warpno

W Nowym Warpnie znajduje się port dla statków białej floty wykonujących kursy do sąsiedniego Altwarp (Stare Warpno) oraz do Ueckermünde i Kamminke. W porcie Nowe Warpno przy Nabrzeżu Przemysłowym (odpraw granicznych) mogą zawijać statki o maksymalnej długości do 40 m i maksymalnej szerokości do 8 m.

Z miasta prowadzi droga wojewódzka nr 114 przez Trzebież (21 km) i Police (34 km) do Tanowa.

Przed II wojną światową istniała linia kolejowa prowadząca z Gumieniec przez Stobno, Dołuje, Dobrą, Buk (dziś w Polsce), Glashütte, Hintersee i Rieth w Niemczech do Nowego Warpna. Została ona w 1945 r. rozebrana na odcinku Dobra – Nowe Warpno, wskutek przecięcia jej przez nowo wytyczoną granicę państwową.

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Nowego Warpna wybierają do swojej rady miejskiej 11 radnych (11 z 15). Pozostałych 4 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Nowe Warpno. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy placu Zwycięstwa.

Burmistrzowie Nowego Warpna:

• Grzegorz Jan Torbe (1994-2002)

• Sylwester Getka (2002–2004) usunięty w referendum
• Tadeusz Szafran (2004-2006, Sojusz Lewicy Demokratycznej)
• Władysław Piotr Kiraga (2006-2018, Platforma Obywatelska)
• Jarosław Burba (od 2018)

Mieszkańcy Nowego Warpna wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Szczecin, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Bibliografia

• Encyklopedia Szczecina. T. Suplement 2. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2007, s. 200–206. ISBN 978-83-89341-53-2.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta i gminy
• Neuwarp w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.