Nowe ruchy religijne

Nowe ruchy religijne (ang. New religious movements lub NRM) – powszechna, zbiorowa nazwa wspólnot religijnych odróżnianych od związków tego rodzaju posiadających szerokie uznanie społeczne. Nowe ruchy religijne z reguły nie są zaliczane do głównych religii, z których się wywodzą, ze względu na poważne różnice doktrynalno-społeczne. Mają od kilkudziesięciu do kilku milionów wyznawców bądź sympatyków. Współcześnie nazwy tej używa się w miejsce określenia sekta, które ze względu na pejoratywny wydźwięk społeczny jest zarzucane m.in. przez przedstawicieli nauki i władz publicznych. Status nowego ruchu religijnego nie musi stanowić przeszkody w uzyskaniu państwowej regulacji prawnej jako związku wyznaniowego.

Klasyfikacja

Kryterium czasowe

Istnieje wiele kryteriów (czasowych) zaliczania do nowych ruchów religijnych. Najpopularniejsze to:

1. Ruchy religijne młodsze niż 150 lat
   • Ruchy powstałe po bahaizmie (1863 lub 1866)
   • Ruchy powstałe od 1844 roku (patrz babizm, adwentyzm)
2. Ruchy młodsze niż 500 lat
   • Ruchy powstałe po sikhizmie (1499–1504)
   • Ruchy powstałe po 1600 (wyłączenie „tradycyjnych” protestantów)
   • Ruchy powstałe po 1534 (patrz luteranizm, anglikanizm)
3. Ruchy powstałe w XX i XXI wieku
4. Ruchy powstałe po II wojnie światowej
5. Kryterium bezczasowe:
   • nazwa tradycyjna, różne formy
   • nazwa odnosząca się do ruchów powstałych w ostatnich 150 latach (ale również kryteria 3 i 4) o światopoglądzie kompletnie niepasującym do żadnej dużej religii, co uniemożliwia ich zaliczenie do tradycyjnych religii (kryterium to usuwa większość „radykalnych protestantów” z NRM według kryteriów 1, 1a, 1b, 3 oraz 4 i jest traktowane jako kryterium dodatkowe do przedstawionych).

W przeszłości stosowano najczęściej kryteria z grupy 2, obecnie wersje grupy 1 są najpopularniejsze, ze wskazaniem na 1a.

Kryterium pochodzenia

Najczęściej podstawą klasyfikacji nowych ruchów religijnych jest to, do jakich istniejących religii nawiązują w swoich doktrynach.

Rejestracja prawna w Polsce

Pełny spis działających w oparciu o prawną rejestrację związków wyznaniowych i Kościołów na terenie Polski zawiera Rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych, prowadzony przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych.