Nowela szachowa

Nowela szachowa Schachnovelle
Nowela szachowa (drzeworyt)
Autor	Stefan Zweig
Typ utworu	opowiadanie
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Argentyna
Język	niemiecki
Data wydania	1942
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1956
Wydawca	Przekrój (czasopismo)
Przekład	J. Jeliński

Nowela szachowa, niem. Schachnovelle – utwór austriackiego pisarza Stefana Zweiga napisany w 1941.

Nowela szachowa jest wyrazem antyfaszystowskiej postawy i postępowych poglądów pisarza oraz oryginalnym studium psychologicznym dokonanym poprzez pryzmat gry szachowej. Pierwodruk ukazał się w Buenos Aires w 1942. Pierwsze wydanie europejskie ukazało się w Sztokholmie w 1943.

Fabuła

Bohaterem utworu jest doktor B. prawnik austriacki, który po aneksji Austrii przez Hitlera jest prześladowany przez gestapo i uwięziony w samotnej celi na długie miesiące.

Przed załamaniem psychicznym ratuje go gra w szachy, której uczy się z przypadkowo zdobytego podręcznika (a właściwie zbioru partii). Gra sam ze sobą początkowo na zaimprowizowanej szachownicy ulepionymi z chleba bierkami, a potem „na ślepo" w pamięci. Szachy przynoszą mu ratunek, ale wywołują objawy rozdwojenia jaźni. Doktor zostaje uznany za chorego psychicznie, jest zwolniony z więzienia gestapo i udaje się do Ameryki.

Na pokładzie statku spotyka się płynącym na tournée do Argentyny arcymistrzem szachowym Mirko Czentoviciem. Przypadkowe zaaranżowane spotkanie szachowe między dr B. i arcymistrzem przekształca się w dramatyczny pojedynek, którego przebieg oraz zaskakujący finał odsłaniają zawiłości umysłowe i psychiczne obu postaci.

Nawiązania

Na podstawie tego utworu powstały również spektakle telewizyjne m.in. w 1972 w Polsce w ramach Sceny Monodram Szach królowi w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

Bibliografia

• W.Litmanowicz, J. Giżycki, „Szachy od A do Z", tom II, Warszawa 1986, str. 788