Nowela szachowa

Nowela szachowa Schachnovelle
Nowela szachowa (drzeworyt)
Autor	Stefan Zweig
Typ utworu	opowiadanie
Data powstania	1938-1941
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Argentyna
Język	niemiecki
Data wydania	1942
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1956
Wydawca	Przekrój
Przekład	Jan Jeliński

Nowela szachowa (niem. Schachnovelle) – utwór austriackiego pisarza Stefana Zweiga napisany w 1941 r.

Nowela szachowa jest wyrazem antyfaszystowskiej postawy i postępowych poglądów pisarza oraz oryginalnym studium psychologicznym dokonanym poprzez pryzmat gry szachowej.

Pierwodruk ukazał się w Buenos Aires w 1942 r. Pierwsze wydanie europejskie ukazało się w Sztokholmie w 1943 r.

Fabuła

Bohaterem utworu jest doktor B. prawnik austriacki, który po aneksji Austrii przez Hitlera jest prześladowany przez Gestapo i uwięziony w samotnej celi na długie miesiące.

Przed załamaniem psychicznym ratuje go gra w szachy, której uczy się z przypadkowo zdobytego podręcznika (a właściwie zbioru partii). Gra sam ze sobą początkowo na zaimprowizowanej szachownicy ulepionymi z chleba bierkami, a potem „na ślepo” w pamięci. Szachy przynoszą mu ratunek, ale wywołują objawy rozdwojenia jaźni. Doktor zostaje uznany za chorego psychicznie, jest zwolniony z więzienia Gestapo i udaje się do Ameryki.

Na pokładzie statku spotyka się płynącym na tournée do Argentyny arcymistrzem szachowym Mirko Czentoviciem. Przypadkowe zaaranżowane spotkanie szachowe między dr. B. i arcymistrzem przekształca się w dramatyczny pojedynek, którego przebieg oraz zaskakujący finał odsłaniają zawiłości umysłowe i psychiczne obu postaci.

Nawiązania

Na podstawie tego utworu powstały również spektakle telewizyjne, m.in. w 1972 w Polsce w ramach Sceny Monodram Szach królowi w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

Bibliografia

• W. Litmanowicz, J. Giżycki, „Szachy od A do Z”, tom II, Warszawa 1986, s. 788