Nowy cmentarz żydowski w Krakowie

Cmentarz żydowski
nowy
	nr rej. A-1101 z 24 marca 1999
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Miodowa 55
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	judaizm
Powierzchnia cmentarza	ok. 4,5 ha
Data otwarcia	1800
Zarządca	Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie
	Położenie na mapie Krakowa Cmentarz żydowski; nowy
	Położenie na mapie Polski Cmentarz żydowski; nowy
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz żydowski; nowy
	50°03′12″N 19°57′07″E/50,053333 19,951944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nowy cmentarz żydowski – kirkut znajdujący się w Krakowie w Dzielnicy II przy ul. Miodowej 55, na Grzegórzkach.

Cmentarz został założony w 1800 roku^[2] na gruncie kupionym przez gminę żydowską od augustianów. W 1836 roku teren cmentarza powiększono o dalszy kawałek zakupiony od zakonników. Podczas II wojny światowej cmentarz został zamknięty przez Niemców, a macewy sprzedane kamieniarzom. Po zakończeniu wojny inż. Stending odnalazł na terenie niemieckiego obozu w Płaszowie wiele nagrobków i znów umieścił je na cmentarzu. W 1957 roku przeprowadzono uporządkowanie terenu ze środków Joint Distribution Committee.

Cmentarz ma powierzchnię ok. 4,5 ha^[3], lapidarium, pomnik oraz 10000 nagrobków (najstarszy z 1809 roku). Na terenie cmentarza jest wiele płyt upamiętniających śmierć Żydów zabitych podczas II wojny światowej. Na kirkucie znajduje się także dom przedpogrzebowy, projektu Władysława Kleinbergera, zbudowany w 1903 roku.

Osobny artykuł: Cmentarz wojenny nr 387 – Kraków.

Pochowani[edytuj | edytuj kod]

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie.

Rabini[edytuj | edytuj kod]

Chaim Arie Leibusz Horowitz (zm. 1904) – rabin Krakowa.
Aleksander Sender Herszel Landau (zm. 1856) – rabin Krakowa.
Cwi Hirsz Dawid ha-Lewi (zm. 1831) – rabin Krakowa.
Josef Nechemia Kornitzer (zm. 1933) – rabin Krakowa.
Szymon Schreiber (zm. 1883) – rabin Krakowa.
Ozjasz Thon (zm. 1936) – rabin synagogi Tempel i poseł na Sejm II Rzeczypospolitej.

Cadykowie i chasydzi

Aron Elimelech Szneur Zalman z Krosna (zm. 1923) – cadyk.
Aron Epstein (zm. 1881) – cadyk.
Kalonimus Kalman Epstein (zm. 1832) – cadyk.
Szlomo Zalman z Wielopola (zm. 1857) – cadyk.
Samuel Teitelbaum (zm. 1888) – rabin Gorlic.

Dajani[edytuj | edytuj kod]

Mosze Jaakow Dembitzer (zm. 1863) – dajan Krakowa.
Pinchas Elijahu Dembitzer (zm. 1920) – dajan Krakowa.
Abraham Golds (zm. 1825) – dajan Krakowa.
Abraham Jener (zm. 1876) – dajan Krakowa.
Jehuda Liber Korngold (zm. 1811) – dajan Krakowa.
Akiba Kornitzer (zm. 1892) – dajan Krakowa.
Samuel Kornitzer (zm. 1941) – dajan Krakowa.
Saul Rafael Landau (zm. 1854) – dajan Krakowa.
Icchak Cwi Hirsz Lemler (zm. 1824) – szames, darszan i dajan w synagodze Izaaka.
Mosze Elijahu Neimenc (zm. 1838) – dajan Krakowa.
Meszulam Feiwel Stern (zm. 1837) – dajan Krakowa.

Inne osoby[edytuj | edytuj kod]

Ignacy Akerman (zm. 2007) – działacz społeczności żydowskiej.
Aleksander Ameisen (zm. 1961) – lekarz, szachista.
Zofia Ameisenowa (zm. 1967) – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, kustosz Biblioteki Jagiellońskiej.
Izaak Bauminger (zm. 1930) – przemysłowiec, działacz społeczności żydowskiej.
Róża Berger (zm. 1945) – ofiara antyżydowskich zamieszek na Kazimierzu.
Roma Weissglas z Silberstelnów (1885-1924)- żona Dr. med. Wilhelma Weissglasa
Daniel Dawid Bertram (zm. 2009) – ostatnia w Krakowie osoba wywodząca się z rodu kapłańskiego.
Jehuda Birnbaum (zm. 1917) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
Karol Buczyński (zm. 1981) – adwokat.
Ruth Buczyńska (zm. 2012) – adwokat.
Maria Bujańska (zm. 1999) – pisarka, poetka i pianistka.
Jakub Drobner (zm. 1896) – lekarz i uczestnik powstania styczniowego.
Maria Einhorn-Susułowska (zm. 1998) – psycholog kliniczna.
Irena Fessel (zm. 2008) – tłumaczka, chemiczka, pracownik naukowy.
Maksymilian Fiszgrund (zm. 1978) – dziennikarz, działacz społeczności żydowskiej.
Ludwik Flaszen (zm. 2020) - teatrolog i reżyser tatralny, współzałożyciel Teatru 13 Rzędów.
Abram Fogel (zm. 1984) – kantor synagogi Remuh.
Jerzy Gert (zm. 1969) – dyrygent i kompozytor.
Mieczysław Goldsztajn (zm. 2001) – neurolog.
Jan Goślicki (zm. 2006) – eseista, tłumacz.
Maurycy Gottlieb (zm. 1879) – malarz.
Henryk Halkowski (zm. 2009) – historyk, publicysta i tłumacz.
Chaim Hanft (zm. 1951) – malarz, rzeźbiarz, metaloplastyk, ilustrator książek.
Czesław Jakubowicz (zm. 1997) – prezes Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.
Maciej Jakubowicz (zm. 1979) – prezes Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Krakowie.
Nesanel Kichler (zm. 1983) – działacz ruchu robotniczego.
Łucjan Kops (zm. 2015) – naukowiec, prof. dr inż. Uniwersytet McGilla.
Ignacy Krieger (zm. 1889) – fotograf, jeden z pionierów fotografii w Polsce.
Józef Kwiatek (zm. 1910) – działacz socjalistyczny i dziennikarz.
Stanisław Lack (zm. 1909) – poeta, myśliciel, krytyk literacki i teatralny.
Abraham Lesman (zm. 1984) – rzezak, ostatni kantor synagogi Tempel.
Aron Marcus (zm. 1916) – współtwórca ortodoksyjnego syjonizmu.
Artur Markowicz (zm. 1934) – malarz i grafik.
Józef Oettinger – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Maria Orwid (zm. 2009) – lekarz-psychiatra.
Szymon Platner (zm. 1994) – ostatni żydowski mieszkaniec Brzeska.
Ferdynand Rajchman (zm. 1999) – filolog klasyczny.
Maksymilian Rose (zm. 1937) – neurolog, neuroanatom i psychiatra.
Józef Rosenblatt – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ignacy Rosenstock (zm. 1935) – działacz sportowy, sędzia piłkarski, współzałożyciel i pierwszy redaktor naczelny „Przeglądu Sportowego”.
Szymon Samelsohn (zm. 1881) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
Józef Sare (zm. 1929) – architekt, wiceprezydent Krakowa, poseł na Sejm Krajowy.
Adolf Sas (1878-1951) – podpułkownik lekarz Wojska Polskiego
Mieczysław Staner (zm. 2003) – pisarz i wykładowca.
Samuel Tilles (zm. 1937) – adwokat, przewodniczący gminy żydowskiej w Krakowie.
Jonatan Warschauer (zm. 1880) – lekarz, dobroczyńca biednych Żydów.
Maurycy Wiener (zm. 1990) – adwokat, przewodniczący krakowskiego oddziału TSKŻ.
Renata Zisman (zm. 1999) – pianistka, pedagog.

Groby symboliczne[edytuj | edytuj kod]

Na cmentarzu znajduje się wiele symbolicznych grobów i tablic pamięci upamiętniających osoby zamordowane podczas II wojny światowej oraz osoby, które zostały pochowane na innych cmentarzach:

Maurycy Allerhand (zm. 1942) – prawnik, profesor Wydziału Prawa Uniwersytetu Lwowskiego.
Mordechaj Gebirtig (zm. 1942) – poeta i pieśniarz ludowy.
Zofia Jasińska-Filipowska (zm. 2003) – aktorka teatralna.
Rafał Landau (zm. 1941) – prezes gminy żydowskiej w Krakowie.
Wanda Ładniewska-Blankenheimowa (zm. 1995) – rzeźbiarka.
Chris Schwarz (zm. 2007) – fotograf, założyciel Muzeum Galicja.
Leon Sternbach (zm. 1940) – filolog klasyczny i bizantynista.
Henryk Vogler (zm. 2005) – pisarz i krytyk literacki.

Dom przedpogrzebowy
Pomnik
Macewy cadyków i rabbich z Krakowa i okolic (XIX i XX wiek)
Macewy na cmentarzu
Macewa
Ogólny widok
Oryginalna w formie macewa

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 47 [dostęp 2011-06-28] .
↑ Burchard podaje datę założenia cmentarza jako XVIII w.
↑ Burchard podaje powierzchnię 0,5 ha.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 202–206.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Historia i galeria zdjęć na stronie miasta. krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-26)].
Nowy cmentarz żydowski w Krakowie (www.kirkuty.xt.pl)
Nowy cmentarz żydowski w Krakowie (www.izrael.badacz.org). izrael.badacz.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)].
Judaica w Krakowie

[1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 47 [dostęp 2011-06-28] .

[2] Burchard podaje datę założenia cmentarza jako XVIII w.

[3] Burchard podaje powierzchnię 0,5 ha.

[1]

[2]

[3]