Numeryczna reguła fiskalna
Numeryczna reguła fiskalna – instrument ograniczający zakres prowadzonej polityki fiskalnej przyjmujący formę limitów ilościowych (określanych na dany rok budżetowy bądź w ramach limitów wieloletnich), dotyczący przede wszystkim:
- dopuszczalnego salda budżetowego;
- wielkości długu publicznego;
- wzrostu lub poziomu wydatków budżetowych.
Numeryczne reguły fiskalne mogą dotyczyć całego sektora finansów publicznych, bądź jego fragmentów (budżet państwa, jednostki samorządu terytorialnego, fundusze ubezpieczeń społecznych). Występują także reguły o charakterze ponadnarodowym, będące elementami traktatów ustanawiających unie monetarne oraz walutowe (Unia Europejska, MERCOSUR[1], Pakt Andyjski[2], Unia Celna i Gospodarcza Afryki Środkowej[3], Zachodnioafrykańska Unia Gospodarczo-Walutowa[4]). Część z reguł numerycznych ma charakter niesformalizowany (niezapisany w akcie prawnym), związany z deklaracją władz lub porozumieniem politycznym (np. reguła Belki, kotwica budżetowa). Należy zauważyć, że mogą one być porzucane (np. reguła Belki).
Wielkości progowe przyjęte w konstrukcji danej reguły fiskalnej mogą być wyrażone nominalnie, w wielkościach skorygowanych o wahania cyklu koniunkturalnego (saldo cykliczne, strukturalne).
Przykłady i występowanie numerycznych reguł fiskalnych[5][edytuj | edytuj kod]
| Numeryczna reguła fiskalna | Występowanie | Konstrukcja |
|---|---|---|
| „złota reguła” | Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Japonia, Włochy (poziom lokalny) | Zakaz zaciągania zobowiązań na finansowanie wydatków bieżących, deficyt nie może przekroczyć wielkości wydatków o charakterze inwestycyjnym (majątkowym) |
| zrównoważony budżet | Stany Zjednoczone (poziom stanowy, z wyjątkiem stanu Vermont), Belgia (sektor ubezpieczeń społecznych), Kanada, Szwecja (poziom lokalny), Włochy (poziom regionalny), Szwajcaria (kantony), Unia Europejska (jako organizacja), | Dochody = wydatki |
| saldo strukturalne | Chile | Nadwyżka strukturalna budżetu państwa 1% PKB przy założeniu długookresowej ceny miedzi |
| limit deficytu w relacji do PKB | kraje członkowskie Unii Europejskiej (europejskie reguły fiskalne), Armenia, Japonia, Hiszpania (poziom lokalny), Finlandia | 3% PKB (kraje UE) |
| limit deficytu w relacji do dochodów | Francja (poziom lokalny) | Deficyt planowany < 5% dochodów w roku poprzednim |
| limit długu publicznego w relacji do PKB | kraje członkowskie Unii Europejskiej (europejskie reguły fiskalne), Polska, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Wielka Brytania, Kanada, Słowacja, Nowa Zelandia | Państwowy Dług Publiczny < 60%PKB (Polska) |
| limitowanie długu w relacji do dochodów | Estonia (poziom lokalny), Hiszpania (poziom lokalny), Słowacja | 60% planowanych dochodów pomniejszonych o otrzymane dotacje (Estonia) |
| ograniczenie kwoty poręczeń | Armenia | Poręczenia niższe niż 10% dochodów podatkowych |
| ograniczenie wydatków na obsługę długu | Estonia, Węgry, Słowacja, Polska | Wydatki na obsługę długu < 70% dochodów własnych (Węgry) |
| limity nominalnego wzrostu wydatków | Belgia, Luksemburg, Niemcy, Czechy, Szwecja, Włochy | – |
| limity realnego wzrostu wydatków | Dania, Finlandia, Holandia, Islandia | – |
| zakaz wzrostu wydatków w roku wyborczym | Kolumbia (wydatki osobowe), Brazylia (wydatki osobowe, przenoszenie wydatków na okresy powyborcze) | – |
| hamulec długu publicznego (Schuldenbremse) | Szwajcaria (poziom federalny) | Wydatki = dochody skorygowane o wahania cyklu koniunkturalnego oraz stwierdzone ex-post odchylenia od tego limitu w poprzednich latach. Tworzy się rachunek wyrównawczy zabezpieczający przed negatywnym wpływem osłabienia gospodarczego. |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Perry G.: Can Fiscal Rules Help Reduce Macroeconomic Volatility in LAC. IMF/World Bank Conference on Fiscal Rules and Institutions, Oaxaca, luty 2002
- ↑ Por. Ibidem
- ↑ Rapport intermaire d`execution de la surveillance multilaterale pour l`anne 2006 et perspectives pour 2007. CEMAC, Bangui, Listopad 2006
- ↑ Acte Additionnel N° 04/99 portant pacte de convergence, de stabilité, de croissance et de solidarité entre les États membres de l'Union Économique et Monétaire Ouest Africaine (UEMOA).. uemoa.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-07)]. UEMOA, grudzień 1999 r.; Traite modifie de l’union economique et monetaire ouest africaine (UEMOA)
- ↑ Zestawienie występujących numerycznych reguł fiskalnych opracowano na podstawie:
- Das Haushaltsystem der Bundesrepublik Deutschland. Ministerstwo Finansów, Berlin 2004;
- Hallerberg M., von Hagen J.: Organizacja procesu budżetowego w Polsce. Reguły budżetowe a stabilność fiskalna i gospodarcza. Program Ernst & Young Sprawne Państwo, Warszawa 2006;
- Fiscal Policy Rules and the Reform od Pending Limits in Finland. 5b/2007, Budget Department, Ministry of Finance, Helsinki 2007;
- Dabán T., Detragiache E., Di Bella G., Milesi-Feretti G.M., Symansky S.: Rules-Based Fiscal Policy in France, Germany, Italy, and Spain. Occasional Paper No. 225, IMF, Washington D.C., 2003;
- Snell R.K.: State Balanced Rules Requirements: Provisions and Practice. National Conference of State Legislatures, opublikowany 1996, zaktualizowany w 2004 r.;
- Baza Banku Światowego Country Budget Laws.;
- OECD Budget Practices and Procedures Database (2007).;
- Current Issues in Fiscal Reform in Central Europe and the Baltic States 2005. red. Laursen T., Bank Światowy, Warszawa 2006;
- Jędrzejowicz T., Kitala M., Wronka A.: Polityka fiskalna w kraju należącym do strefy euro, w: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Projekty badawcze – Część III. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009;
- Konstytucja RP (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483) oraz ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; z późn. zm.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kopits G., Symansky S.: Fiscal Policy Rules. Occasional Paper 162, IMF, Washington D.C. 1998
- Jędrzejowicz T., Kitala M., Wronka A.: Polityka fiskalna w kraju należącym do strefy euro. w: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Projekty badawcze – Część III. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009
- Public finances in EMU 2006. European Economy, No 3/2006, Komisja Europejska, Directorate-General For Economic and Financial Affairs, Bruksela 2006
- Public finances in EMU 2003. European Economy, No 3/2003, Komisja Europejska, Directorate-General For Economic and Financial Affairs, Bruksela 2003
- Leksykon budżetowy – Reguły budżetowe (fiskalne). [dostęp 2013-06-28].