Ościukowicze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ościukowicze
Państwo

 Białoruś

Obwód

 miński

Rejon

wilejski

Sielsowiet

Ilia

Wysokość

179 m n.p.m.

Populacja (2009)
• liczba ludności


67

Nr kierunkowy

+375 1771

Kod pocztowy

222431

Tablice rejestracyjne

5

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Ościukowicze”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Ościukowicze”
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Ościukowicze”
Ziemia54°24′47″N 27°14′35″E/54,413056 27,243056

Ościukowicze (biał. Асцюковічы, Asciukowiczy; ros. Остюковичи, Ostiukowiczi) – wieś na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie wilejskim, około 23 km na południowy wschód od Wilejki.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o majątku pochodzi z XVI wieku[1]. W 1585 roku dobra te należały do Ościków, później do Hlebowiczów, w XVIII wieku do Sawickich i do Niezabytowskich, a następnie zostały wniesione w posagu do rodziny Tukałłów. Prawdopodobnie pierwszym dziedzicem Ościukowicz z tego rodu był Michał Tukałło, lidzki sędzia grodzki, a po nim – jego syn Ignacy (~1790–1884), powstaniec listopadowy, żonaty z Konstancją ze Świdów (~1790–1844). Obaj ich synowie, Mieczysław (1815–1883) i Konstanty (1819–1890) wzięli udział w powstaniu styczniowym, co przepłacili zsyłką na Sybir, a majątek uległ konfiskacie. Rodzinie udało się odzyskać majątek, którego własność przypadła synowi Mieczysława z małżeństwa z Zuzanną Bohdanowiczówną (~1820–1909), Ignacemu Tukalle (~1850–?) żonatemu z Heleną Niezabytowską (1863–1920). Ponieważ nie mieli dzieci, zapisali schedę siostrzeńcowi Ignacego, Januszowi (1890–1932), żonatemu z Zofią z domu Skarbek-Kiełczewską (1898–1942), która była ostatnią właścicielką majątku przed 1939 rokiem. Zofia Tukałło została rozstrzelana w Wilejce przez Gestapo za ukrywanie rodziny żydowskiej[1][2].

Możliwe, że majątek przeszedł z Niezabytowskich na Tukałłów dopiero w 1891 roku w momencie ślubu Heleny Niezabytowskiej z Ignacym Tukałłą, choć wiadomo, że Tukałłowie mieszkali w nim wcześniej[2].

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku dobra te, wcześniej należące do województwa wileńskiego Rzeczypospolitej znalazły się na terenie powiatu wilejskiego (ujezdu) guberni mińskiej, a od 1843 roku – guberni wileńskiej. Po I wojnie światowej Ościukowicze wróciły do Polski, po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku znalazły się w gminie Ilia w powiecie wilejskim województwa nowogródzkiego. 13 kwietnia 1922 roku gmina wraz z całym powiatem wilejskim została przyłączona do objętej władzą polską Ziemi Wileńskiej[3], przekształconej 20 stycznia 1926 roku w województwo wileńskie. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[4][5][6][7].

W XIX wieku wieś nie istniała; w 1865 roku w folwarku mieszkało 9 osób[4], w 1931 roku w majątku było 108 mieszkańców[5]. W 2009 roku we wsi mieszkało 67 osób[8].

Dwór przed 1939 rokiem

Nieistniejący dwór[edytuj | edytuj kod]

Budowa dworu wiązana jest z rodziną Niezabytowskich, dom powstał na przełomie XVIII i XIX wieku, nawiązywał do klasycyzmu. Był to dziewięcioosiowy budynek wzniesiony na planie prostokąta, przykryty dwuspadowym dachem gontowym. Miał parterowe skrzydła, a trójosiowa część środkowa była piętrowa. Przed nią był portyk w wielkim porządku o czterech kolumnach podtrzymujących trójkątny fronton z półokrągłym oknem. Na taras pod portykiem prowadziło 8 kamiennych schodów. Nad drzwiami pod frontonem był mały balkon. Elewacja ogrodowa była rozczłonkowana trzema ryzalitami, wszystkie były zamknięte trójkątnymi szczytami z półokrągłymi okienkami. Z głównego tarasu prowadziły schodki w dół na większy, dobudowany później taras otoczony kamienną balustradą[1][2].

Na początku XX wieku do budynku dobudowano prostokątne skrzydło z przeznaczeniem na kaplicę, wewnątrz urządzoną w stylu neogotyckim. Z drugiej strony również dobudowano krótsze skrzydełko. Dwór miał układ dwutraktowy.

Dom był otoczony dużym parkiem krajobrazowym o powierzchni około 10 ha. Były w nim 4 stawy. Przed dworem rozciągał się ogromny trawnik opadający ku największemu ze stawów. Na przedłużeniu skrzydeł domu rozplanowane były sady[2].

Dwór został spalony pod koniec II wojny światowej. Pozostały jedynie fragmenty fundamentów i podstawy kolumn portyku. Istnieje zdziczały park, do którego prowadzi brama z 1934 roku, którą stanowią dwa murowane słupy zwieńczone trójkątnymi frontonami przykrytymi dwuspadowymi daszkami. Od bramy do miejsca, gdzie stał dwór, prowadzi aleja lipowa. W parku jest kamienny mostek i niewielka kapliczka z I połowy XIX wieku. Poza parkiem zachowały się ruiny dwóch obór, stodoła i krochmalnia[1][9][10][11].

Majątek Ościukowicze został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Ościukowicze. W: Grzegorz Rąkowski: Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, tom 1: województwo wileńskie. T. 5. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 256–258, seria: Dopalanie Kresów. ISBN 978-83-8098-093-8.
  2. a b c d e Ościukowicze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 262–267, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  3. Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 – Art. 8.
  4. a b Ościukowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 618.
  5. a b Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1, Województwo wileńskie. T. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 59. [dostęp 2017-12-06].
  6. Ościukowicze na stronie Radzima.org. [dostęp 2017-12-06].
  7. Ościukowicze na stronie Radzima.net. [dostęp 2017-12-06].
  8. Liczby ludności miejscowości obwodu mińskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-12-06]. (ros.).
  9. Остюковичи na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-12-06]. (ros.).
  10. Стайки, усадьба Богдановичей. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Минского края. Mińsk: Полифакт, 2000, s. 128–134. ISBN 985-6107-24-5. [dostęp 2017-12-06].
  11. Збор помнікаў гісторыі і культуры. Мінская вобласць., t. 1, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1986, s. 140 [dostęp 2017-12-06] (biał.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]