Oczywiste Przeznaczenie
Oczywiste Przeznaczenie[1][2][3][4] (ang. Manifest Destiny; czasem błędnie tłumaczone jako Objawione Przeznaczenie, Manifest Przeznaczenia albo Boskie Przeznaczenie, ang. słowo „manifest” oznacza „oczywisty”, „jawny” – ale nie „objawiony”) – hasło sformułowane i użyte po raz pierwszy przez redaktora „Democratic Review” – Johna L. O’Sullivana w lipcu 1845 roku[5]. 27 grudnia 1845 O’Sullivan w jednym ze swych artykułów wyraził ten pogląd, pisząc, że prawo Stanów Zjednoczonych do przejęcia Oregonu leży „w naszym oczywistym przeznaczeniu, którym jest rozprzestrzenianie się i zajęcie całego kontynentu, ofiarowanego nam przez Opatrzność (...)”[6].
Koncepcja ta nigdy nie została sformalizowana ani ściśle skonkretyzowana. W przeszłości dokonywano różnych jej interpretacji – począwszy od uznania, iż głosi ona prawo Amerykanów do przejęcia obszarów pomiędzy Atlantykiem a Pacyfikiem, aż po prawo do kontroli nad całą półkulą zachodnią. W 1846 kongresmen Robert C. Winthrop użył słów „oczywiste przeznaczenie” w kontekście sprawy Oregonu, krytykując kojarzone z tym określeniem poglądy[7], natomiast w 1850 James D. B. De Bow w „De Bow's Review” pisał, że „zadaniem naszym jest spełnić przeznaczenie, oczywiste przeznaczenie, do panowania nad całym Meksykiem, nad Ameryką Południową, nad Indiami Zachodnimi i Kanadą”[8]. Gorącym zwolennikiem i realizatorem doktryny Oczywistego Przeznaczenia był prezydent James Knox Polk[9].
W 1885 roku ukazał się esej pod tytułem Oczywiste przeznaczenie (Manifest Destiny) autorstwa Johna Fiske’a, w którym autor dowodził potrzeby dominacji Anglosasów na świecie[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Longin Pastusiak: Dyplomacja Stanów Zjednoczonych (XVIII-XIX w.). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1997, s. 353. ISBN 83-868-0387-8. (pol.).
- ↑ Maldwyn Jones: Historia USA. Gdańsk: Marabut, 2002, s. 205. ISBN 83-916989-0-4. (pol.).
- ↑ Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 168. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
- ↑ Objawione Przeznaczenie, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-04-04].
- ↑ John O’Sullivan, Annexation, „United States Magazine and Democratic Review” 17(1) (July-August 1845). Pierwsze użycie wiązało się z kwestią możliwości przejęcia Republiki Teksasu przez USA.
- ↑ John O’Sullivan, The True Title, „New York Morning News”, 1845.
- ↑ Paulina Napierała, Manifest Destiny [online], Sprawy Nauki, 2018 [dostęp 2024-04-05] (pol.).
- ↑ J.D.B. DeBow, The late Cuba expedition, „De Bow's Review”, 9 (2), 1850, s. 167 (ang.).
- ↑ William H. Goetzmann, When the eagle screamed: the romantic horizon in American expansionism, 1800-1860, Norman: University of Oklahoma Press, 2000, ISBN 978-0-8061-3223-5 [dostęp 2024-04-05].
- ↑ L. Pastusiak, Prezydenci, t. 2, Warszawa 1987, s. 227.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Bieńczyk, 2015, Oczywiste przeznaczenie, w „Tygodnik Powszechny” nr 21 (17.05.2015).
- Wiesław Dobrzycki, Epoka Kongresu Wiedeńskiego i Świętego Przymierza. 1815–1870/71, [w:] Historia stosunków międzynarodowych 1815–1945, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7383-062-2.
- Przemysław Grudziński, 1975, Ekspansja Stanów Zjednoczonych przed wojną domową: fragment meksykański, w „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia” 10 (67), s. 33–53.
- Bartosz Hlebowicz, 2016, Pierwsi ludzie idą do rezerwatu, w „Tygodnik Powszechny” nr 41 (03.10.2016).
- John O’Sullivan, Annexation, „United States Magazine and Democratic Review” 17(1) (July–August 1845), https://pdcrodas.webs.ull.es/anglo/OSullivanAnnexation.pdf
- Adam Piekarski, Indiańskie traktaty. Okowy przyjaźni czy oczywistego przeznaczenia?,, [w:] The Trail of Broken Treaties. Diplomacy in Indian Country from Colonial Times to Present, red. Bartosz Hlebowicz, s. 46–55, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2011, ISBN 836103643-1.