Obrożnik tundrowy

Obrożnik tundrowy
	Dicrostonyx torquatus
	(Pallas, 1779)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Dicrostonychini
Rodzaj	obrożnik
Gatunek	obrożnik tundrowy
Synonimy
	Mus torquatus Pallas, 1779; Mus lenensis Pallas, 1779; Mus lenae Kerr, 1792; Lemmus ungulatus Baer, 1841; Myodes torquatus pallida Middendorff, 1853; Dicrostonyx chionopaes G.M. Allen, 1914;
	Mus torquatus Pallas, 1779; Mus lenensis Pallas, 1779; Mus lenae Kerr, 1792; Lemmus ungulatus Baer, 1841; Myodes torquatus pallida Middendorff, 1853; Dicrostonyx chionopaes G.M. Allen, 1914;
Podgatunki
	D. t. torquatus (Pallas, 1779); D. t. chionopaes G.M. Allen, 1914; D. t. ungulatus (Baer, 1841);
	D. t. torquatus (Pallas, 1779); D. t. chionopaes G.M. Allen, 1914; D. t. ungulatus (Baer, 1841);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Obrożnik tundrowy^[9], leming obrożny, leming śnieżny^[10] (Dicrostonyx torquatus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae) występujący w strefie tundry od Morza Białego na zachodzie po wybrzeża Oceanu Spokojnego na wschodzie, także na wyspach u wybrzeży Syberii^[8]^[10]^[11].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Obrożnik tundrowy występuje w strefie tundry od Morza Białego na zachodzie, do wybrzeża Oceanu Spokojnego na wschodzie, a także na wyspach położonych u wybrzeży Syberii zamieszkując w zależności od podgatunku^[12]:

D. torquatus torquatus – północno-wschodnia część europejskiej Rosji oraz zachodnia i środkowa Syberia (na zachód od rzeki Jenisej).
D. torquatus chionopaes – wschodnia Syberia (na wschód od rzeki Jenisej), w tym wyspa Bolszewik i Wyspy Nowosyberyjskie, na wschód od półwyspów Czukockiego i Kamczatki.
D. torquatus ungulatus – wyspa Nowa Ziemia (północna Rosja).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1779 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus torquatus^[2]. Holotyp pochodził z ujścia rzeki Ob, w północno-zachodniej Syberii, w Rosji^[11].

W przeszłości D. torquatus był traktowany jako gatunek holarktyczny, z pięcioma podgatunkami w Eurazji i od sześciu do dwunastu podgatunkami w Ameryce Północnej. Podział ewolucyjny na gatunki z Palearktyki i Nearktyki został najpierw ustalony na podstawie dowodów chromosomalnych i eksperymentów z krzyżowaniem, a następnie potwierdzony markerami molekularnymi i danymi morfometrycznymi^[12]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[12].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Dicrostonyx: gr. δικρος dikros „rozwidlony”; ονυξ onux, ονυχος onukhos „pazur”^[13].
torquatus: łac. torquatus „obrożny”, od torques „obroża, naszyjnik”, od torquere „skręcić, przekręcić”^[14].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 88–140 mm, długość ogona 11–21 mm; masa ciała 63–155 g^[15]. Sierść czerwonobrązowa z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu, brzuch jasny. Na szyi ubarwienie układa się w charakterystyczną obrożę. W okresie zimowym futro zmienia barwę na białą (cecha unikalna wśród gryzoni). W zimie środkowy palec przedniej łapy zimą wyraźnie się powiększa tworząc rodzaj kopytka, co ułatwia chodzenie po śniegu.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Samica rodzi 5–6 młodych, w ciągu roku może mieć nawet 2–3 mioty^[8]. Jest fitofagiem.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dicrostonyx torquatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Pallas 1778 ↓, s. 77, 206.
↑ Pallas 1778 ↓, s. 195.
↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 242. (ang.).
↑ K.E. von Baer. Neueste Nachrichten über die nördlichste Gegend von Sibirien zwischen den Flüssen Pjässida und Chatanga in Fragen und Antworten ahgefasst.. „Beiträge zur Kenntniss des Russischen Reiches und der angrenzenden Länder Asiens”. 4, s. 283, 1841. (niem.).
↑ A.T. von Middendorff: Reise in den äussersten Norden und Osten Sibiriens während der Jahre 1843 und 1844 mit Allerhöchster Genehmigung auf Veranstaltung der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften zu St. Petersburg ausgeführt und in Verbindung mit vielen Gelehrten. T. 2: Säugethiere, Vögel und Amphibien. Cz. 2. St. Petersburg: Buchdr. der K. Akademie der Wissenschaften: Zu haben bei Eggers, 1853, s. 93. (niem.).
↑ G.M. Allen. Mammals. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 5, s. 62, 1914. (ang.).
↑ ^a ^b ^c K.K. Tsytsulina K.K., N. Formozov & B.N.F.& B. Sheftel N. Formozov & B.N.F.& B., Dicrostonyx torquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 163, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dicrostonyx torquatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-19].
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 344. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 229, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 298–299. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 1–388. (łac.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Dicrostonyx torquatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFPallas1778[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15494905_77],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15495034_206]-2] Pallas 1778 ↓, s. 77, 206.

[CITEREFPallas1778[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15495023_195]-3] Pallas 1778 ↓, s. 195.

[Kerr-4] R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 242. (ang.).

[Baer-5] K.E. von Baer. Neueste Nachrichten über die nördlichste Gegend von Sibirien zwischen den Flüssen Pjässida und Chatanga in Fragen und Antworten ahgefasst.. „Beiträge zur Kenntniss des Russischen Reiches und der angrenzenden Länder Asiens”. 4, s. 283, 1841. (niem.).

[Middendorff-6] A.T. von Middendorff: Reise in den äussersten Norden und Osten Sibiriens während der Jahre 1843 und 1844 mit Allerhöchster Genehmigung auf Veranstaltung der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften zu St. Petersburg ausgeführt und in Verbindung mit vielen Gelehrten. T. 2: Säugethiere, Vögel und Amphibien. Cz. 2. St. Petersburg: Buchdr. der K. Akademie der Wissenschaften: Zu haben bei Eggers, 1853, s. 93. (niem.).

[Allen-7] G.M. Allen. Mammals. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 5, s. 62, 1914. (ang.).

[iucn-8] K.K. Tsytsulina K.K., N. Formozov & B.N.F.& B. Sheftel N. Formozov & B.N.F.& B., Dicrostonyx torquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-19] (ang.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-10] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 163, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dicrostonyx torquatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-19].

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 344. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 229, 1904. (ang.).

[Jobling-14] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Pardiñas&inni-15] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 298–299. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]