Przejdź do zawartości

Obrządek rzymski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Początek modlitwy eucharystycznej (kanonu) w Mszale Rzymskim (wydanie z 1904)

Obrządek rzymski, także ryt rzymski (łac. ritus Romanus) – katolicki obrządek (właściwie grupa obrządków) z rodziny obrządków zachodnich, odwołujący się do miasta Rzymu jako do źródła kultywowanych zwyczajów liturgicznych.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Definicja

[edytuj | edytuj kod]

Zasadniczo obrządki chrześcijańskie można podzielić na wschodnie i zachodnie. Wśród obrządków zachodnich (łacińskich) można wymienić: obrządek ambrozjański, mozarabski, gallikański (zanikły), celtycki (zanikły) i rzymski w szerokim sensie[1]. Obrządki rzymskie odwołują się zasadniczo (bezpośrednio lub pośrednio) do praktyki miasta Rzymu (w tym liturgii papieskiej)[2], podobnie jak na przykład obrządek bizantyjski odwołuje się do praktyki średniowiecznego Bizancjum[3].

Msza rzymska

[edytuj | edytuj kod]
Ołtarz w trakcie mszy w obrządku rzymskim (współczesnym): widoczny kielich przykryty palką, krzyż, jedna ze świec ołtarzowych oraz mszał (wydanie z 2002) otwarty na początku modlitwy eucharystycznej (tekst bardzo podobny do wydania z 1904, ale nad tekstem znajdują się nuty)

Teksty mszalne wszystkich obrządków typu rzymskiego składają się ze zmiennych czytań, śpiewów[4][5] i modlitw oraz części stałej (w niektórych wariantach zwanej kanonem). We mszy bizantyjskiej czytania i śpiewy są zmienne, natomiast modlitwy są stałe, podobnie jak anafora[6]. We mszy mozarabskiej wszystkie części mszy (w tym przeważająca część modlitwy eucharystycznej) są zmienne[7].

Oficjum rzymskie

[edytuj | edytuj kod]

Liturgie godzin typu rzymskiego odznaczają się przewagą elementów typu monastycznego (recytacja psałterza w ciągu określonego okresu, jednego tygodnia w układzie tradycyjnym[8][9], czterech tygodni w układzie zreformowanym po soborze watykańskim II[10]) nad elementami typu katedralnego (częściami stałymi); w obrządku bizantyjskim jest odwrotnie[6][11]. Śpiewane oficjum zawarte jest w różnych księgach, przede wszystkim w antyfonarzu[12], natomiast teksty (do recytacji bez śpiewu) wersji przedsoborowej zawarte są w Brewiarzu Rzymskim[8], a w wersji posoborowej w księdze Liturgii Godzin[10].

Wersje obrządku rzymskiego

[edytuj | edytuj kod]

Wśród obecnie istniejących obrządków z grupy obrządków rzymskich można wymienić:

  • obrządki przedtrydenckie (odwołujące się do praktyki poprzedzającej sobór trydencki), na przykład:
  • obrządek trydencki (w Polsce czasem zwany klasycznym rytem rzymskim), odwołujący się do praktyki skodyfikowanej na soborze trydenckim[16]; inną stosowaną niekiedy nazwą jest nadzwyczajna forma obrządku rzymskiego (łac. forma extraodrinaria ritus Romani)[17];
  • obrządek rzymski w swojej współczesnej, najbardziej rozpowszechnionej formie, zasadniczo skodyfikowanej po soborze watykańskim II[18], zwany też formą zwyczajną (łac. forma ordinaria ritus Romani)[19];
  • benedyktyni odprawiają mszę rzymską (trydencką lub współczesną), natomiast mają własną liturgię godzin z wieloma różnicami w stosunku do rzymskiej (zarówno w wersji przedsoborowej[20][21] jak i posoborowej[22]); czasami stosuje się nazwę obrządek monastyczny (ritus monasticus)[23].
  • Podniesienie w mszy rzymskiej (wersja współczesna, ołtarz twarzą do ludu)
    Podniesienie w mszy rzymskiej (wersja współczesna, ołtarz twarzą do ludu)
  • Podniesienie w mszy rzymskiej (wersja współczesna, ołtarz ku wschodowi)
    Podniesienie w mszy rzymskiej (wersja współczesna, ołtarz ku wschodowi)
  • Podniesienie w mszy rzymskiej (wersja trydencka)
    Podniesienie w mszy rzymskiej (wersja trydencka)
  • Msza rzymska (trydencka) uroczysta: celebrans w ornacie, za nim diakon w dalmatyce i subdiakon w tuniceli i tuwalni
    Msza rzymska (trydencka) uroczysta: celebrans w ornacie, za nim diakon w dalmatyce i subdiakon w tuniceli i tuwalni
  • Obrządek rzymski (współczesny): liturgia Wielkiego Piątku w opactwie w Heiligenkreuz
    Obrządek rzymski (współczesny): liturgia Wielkiego Piątku w opactwie w Heiligenkreuz

Mniej więcej od III lub IV wieku obrządek rzymski odprawiany był w języku łacińskim[2]. Na niektórych obszarach istniał przywilej używania w liturgii języka cerkiewnosłowiańskiego[24]. Od lat 70. XX wieku liturgię rzymską odprawia się również w językach narodowych (co do zasady jest to możliwość wymieniana na drugim miejscu, w praktyce jest to najbardziej rozpowszechniony wariant)[25].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Polycarpus Radó, Enchiridion liturgicum: complectens theologiae sacramentalis et dogmata et leges iuxta novum Codicem rubricarum, Romae–Friburgi Brisgoviae–Barcinone: Herder, 1961.
  2. ↑ a b Antoine Chavasse, Textes liturgiques de l'Église de Rome: le cycle liturgique romain annuel selon le sacramentaire du "Vaticanus Reginensis 316", Sources liturgiques, Paris: les Éd. du Cerf, 1997, ISBN 978-2-204-05421-8 [dostęp 2024-12-04].
  3. ↑ Henryk Paprocki, Warszawskie Towarzystwo Teologiczne (red.), Liturgie Kościoła prawosławnego, Biblioteka Ojców Kościoła, Kraków: "M", 2003, ISBN 978-83-7221-489-8 [dostęp 2024-12-04].
  4. ↑ Graduale sacrosanctae Romanae Ecclesiae de tempore et de Sanctis, Ss. D. N. Pii X. Pontificis Maximi iussu restitutum & editum, ad exemplar editionis typicae concinnatum, et rhythmicis signis a Solesmensibus monachis diligenter ornatum, Romae–Tornaci–Neo Eboraci: Desclée et Socii, 1961.
  5. ↑ Graduale sacrosanctae Romanae Ecclesiae de tempore et de Sanctis, primum sancti Pii X iussu restitutum & editum, Pauli VI Pontificis Maximi cura nunc recognitum, ad exemplar „Ordinis Cantus Missae” dispositum, & rhythmicis signis a Solesmensibus monachis diligenter ornatum, Solesmis 1979, s. 918.
  6. ↑ a b E. Mercenier, F. Paris, La prière des églises de rite byzantin. I: L’office divin, la liturgie, les sacrements, wyd. 2, Monastère de Chevetogne, 1948, XL+471.
  7. ↑ Antoni Julian Nowowiejski, Antoni Julian Nowowiejski, Msza święta. Cz. 2, Wyd. 2 z fotokopii wyd. 1, Wykład liturgii Kościoła katolickiego / Antoni Julian Nowowiejski, Warszawa: Fundacja Pomocy Antyk "Wydawnictwo Antyk Marcin Dybowski", 2001, ISBN 978-83-87809-60-7 [dostęp 2024-12-04].
  8. ↑ a b Breviarium Romanum. Pars autumnalis. Editio typica nova, Typis polyglottis Vaticanis, 1949.
  9. ↑ Antiphonale Sanctae Romanae Ecclesiae pro diurnis horis Ss. D. N. Pii X. Pontificis Maximi jussu restitutum et editum, Romae: Typis Polyglottis Vaticanis, 1912, XVII+776+[221]+98*+48.
  10. ↑ a b Liturgia Horarum iuxta ritum Romanum: Editio typica altera: I: Tempus Adventus, tempus Nativitatis, Libreria Editrice Vaticana, 1985.
  11. ↑ Robert F. Taft, The liturgy of the hours in East and West: the origins of the divine office and its meaning for today, Collegeville, MN: Liturgical Press, 1986, ISBN 978-0-8146-1405-1 [dostęp 2024-12-04].
  12. ↑ Antiphonale Sanctae Romanae Ecclesiae pro diurnis horis Ss. D. N. Pii X. Pontificis Maximi jussu restitutum et editum, Romae: Typis Polyglottis Vaticanis, 1912, XVII+776+[221]+98*+48.
  13. ↑ Missale Romanum, in quo antiqui ritus Lugdunenses servantur, Lugduni: Vitte, 1934.
  14. ↑ Denys Buenner O.S.B., L'ancienne liturgie romaine: le rite lyonnais, Lyon: Vitte, 1934.
  15. ↑ Missale iuxta ritum Ordinis Praedicatorum, apostolica auctoritate approbatum, reverendissimi Patris, Fr. Aniceti Fernandez, eiusdem Ordinis Magistri generalis, iussu editum, Romae 1965.
  16. ↑ Missale Romanum ex decreto Ss. Concilii Tridentini Restitutum Summorum Pontificum cura recognitum. Editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis, 1962.
  17. ↑ Prowincja Św Maksymiliana Marii Kolbego, Nadzwyczajna Forma Rytu Rzymskiego / Duszpasterstwo Grup [online], franciszkanie.gdansk.pl [dostęp 2024-12-04].
  18. ↑ Missale Romanum, ex decreto Sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, Ioannis Pauli PP. II cura recognitum. Editio typica tertia, 2002.
  19. ↑ Ireneusz Słoma, Zwyczajna i nadzwyczajna forma rytu rzymskiego wzajemnym ubogaceniem, „Roczniki Teologiczne”, 61 (8), 2014, s. 153–162, ISSN 2543-5973 [dostęp 2024-12-04].
  20. ↑ Catholic Church, Breviarium Monasticum, 1930 [dostęp 2024-12-04].
  21. ↑ Kloster Solesmes, Sarthe (red.), Antiphonale monasticum: pro diurnis horis ; juxta vota rr. dd. abbatum congregationum confoederatarum ordinis Sancti Benedicti a Solesmensibus monachis restitutum, wyd. [Nachdr. d. Ausg.] Tournai, Desclée 1934, Solesmes: Abbaye Saint-Pierre de Solesmes, 2011, ISBN 978-2-85274-173-7 [dostęp 2024-12-04].
  22. ↑ Catholic Church, Abbaye Saint-Pierre de Solesmes (red.), Psalterium cum canticis novi & veteris testamenti: iuxta regulam S.P.N. Benedicti: & alia schemata liturgiæ horarum monasticæ: cum cantu gregoriano, Solesmis: Abbaye Saint-Pierre de Solesmes, 1981, ISBN 978-2-85274-054-9 [dostęp 2024-12-04].
  23. ↑ Ordo Hebdomadae sanctae iuxta ritum monasticum, 1961.
  24. ↑ Missale Romanum, Slavica lingua, glagolitico charactere, Romae 1893.
  25. ↑ „W obrządkach łacińskich zachowuje się używanie języka łacińskiego poza wyjątkami określonymi przez prawo szczegółowe.” Sacrosanctum Concilium, 36, 1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Obrządek_rzymski&oldid=75702793”