Odontostomum hartwegii

*Odontostomum hartwegii*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	Tecophilaeaceae
Rodzaj	Odontostomum
Gatunek	Odontostomum hartwegii
	Nazwa systematyczna
	Odontostomum hartwegii Torr.; Pacif. Railr. Rep. 4(5): 150 (1857)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Odontostomum hartwegii Torr. – gatunek roślin z monotypowego rodzaju Odontostomum Torr., należącego do rodziny Tecophilaeaceae, występujący na terenie Kalifornii w Stanach Zjednoczonych^[4], wzdłuż pogórza Sierra Nevada, na obszarze od Hrabstwa Shasta do Hrabstwa Mariposa, a także wzdłuż California Coast Ranges w Hrabstwie Tehama i Hrabstwie Napa^[5].

Nazwa rodzaju pochodzi od starogreckich słów ὀδόντος (odontos – dop. l.poj. od słowa ὀδούς – ząb) i στόμα (stoma – usta) i odnosi się do wyprostowanych, szydłowatych prątniczek, obecnych w gardzieli kielicha kwiatów tych roślin^[5]. Nazwa gatunkowa odnosi się do Karla Hartwega, niemieckiego botanika żyjącego w XIX wieku, badacza flory zachodniej Ameryki, w tym Kalifornii. W języku angielskim nazwa tej rośliny to Hartweg's doll's lily, co tłumaczy się dosłownie na język polski jako lilia lalki Hartwega.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rośliny zielne o wysokości do 55 cm z kwiatostanem wyrastającym na głąbikowatym pędzie kwiatostanowym^[5].

Pęd: Podziemna, niemal kulista bulwocebula o szerokości 1–3 cm, pokryta włóknistą tuniką. Pęd kwiatostanowy wyprostowany, wzniesiony^[5].

Liście: Roślina tworzy kilka liści odziomkowych u nasady z pochwą, o wielkości (6,5–)10–25 × (0,2–)0,5–0,8 cm, o blaszkach równowąskich, zwężających się stopniowo do sztyletowato zakończonego wierzchołka, oraz mniejsze od nich liście łodygowe, stopniowo zmniejszające się do podsadek wspierających odgałęzienia kwiatostanu^[5].

Kwiaty: Zebrane w wiechę, pojedynczą lub złożoną, z 1–4 rozgałęzieniami, zawierającymi do 40 kwiatów, wspartych szydłowatymi przysadkami o długości szypułki (3–5 mm) i drobnymi podkwiatkami. Kwiaty rozkwitają od dołu pędu. Okwiat kremowobiały do żółtawego, długo utrzymuje się na roślinie. Listki okwiatu silnie unerwione, zrośnięte u nasady, od połowy silnie odgięte, o długości 8–12 mm. Trzy zewnętrzne działki mniej więcej lancetowate, z ostrymi wierzchołkami, trzy wewnętrzne odwrotnie lancetowate z tępym wierzchołkiem. 6 pręcików, z czego 5 położonych górnie w półokółku i jeden dolnie, przeciwlegle do nich, z szydłowatymi nitkami o długości 1–2 mm, od nasady główki wnikającymi między pylniki w postaci łącznika. Pylniki pękające przez wierzchołkowe otworki. Prątniczki o długości 0,5–1 mm międzyległe pręcikom. Słupek górny, zrosłowockowy, trójklapowy. Zalążnia kulista, trójkomorowa, z dwoma zalążkami w każdej komorze, z których rozwija się tylko jeden. Szyjka słupka nitkowata, lekko trójklapowa, z trzema znamionami^[5].

Owoce: Torebki o szerokości 4 mm, zawierające trzy odwrotnie jajowate nasiona o brunatnej łupinie^[5].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Wieloletnie geofity cebulowe^[4]. Kwitną na wiosnę, od połowy kwietnia do połowy czerwca^[5].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 20^[5].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośliny te zasiedlają łąki i sawanny, w szczególności porośnięte drzewami z gatunków Quercus douglasii i Pinus sabiniana, a także brzegi wiosennych rozlewisk. Występują na dobrze przepuszczalnych, kamienistych glebach gliniastych, w szczególności zawierających serpentyny^[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek w monotypowym rodzaju Odontostomum Torr. w rodzinie Tecophilaeaceae^[6].

Zastosowania[edytuj | edytuj kod]

Roślina rzadko uprawiana jako ozdobna^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-16] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Flora of North America Vol. 26 @ efloras.org. [dostęp 2020-07-25]. (ang.).
↑ Genus: Odontostomum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-07-16].
↑ Harlow Nora, Jakob Kristin: Wild Lilies, Irises, and Grasses: Gardening with California Monocots. University of California Press, 2003, s. 42. ISBN 978-0-520-23849-7.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-16] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).

[fona-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Flora of North America Vol. 26 @ efloras.org. [dostęp 2020-07-25]. (ang.).

[grin-6] Genus: Odontostomum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-07-16].

[wild-7] Harlow Nora, Jakob Kristin: Wild Lilies, Irises, and Grasses: Gardening with California Monocots. University of California Press, 2003, s. 42. ISBN 978-0-520-23849-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]