Białorzytka płowa
| Oenanthe isabellina[1] | |||
| (Temminck, 1829) | |||
_male,_non-breeding.jpg) Samiec, poza okresem godowym | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
białorzytka płowa | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Białorzytka płowa[5] (Oenanthe isabellina) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1829 roku Coenraad Jacob Temminck, nadając mu nazwę Saxicola isabellina[3]. Jako miejsce typowe wskazał Nubię (północno-wschodnia Afryka)[2][3]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Oenanthe[2][3][5][6]. Jest to gatunek monotypowy (nie wyróżnia się podgatunków)[2][6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wędrowny. Gniazduje w północno-wschodniej Grecji, we wschodnich Bałkanach, na Bliskim Wschodzie oraz na południowej i wschodniej Ukrainie i dalej na wschód po Zabajkale, środkową Mongolię i północno-centralne Chiny. Zimuje na obszarze od zachodniej Afryki do południowej Azji[2]. Rzadko można go spotkać w Europie Zachodniej[7].
Do Polski sporadycznie zalatuje – do końca 2021 roku odnotowano 6 stwierdzeń[8]. Pierwsze stwierdzenie miało miejsce w maju 1986 pod Jastarnią, drugie w 1997 nad Jeziorem Żywieckim nieopodal Bielska-Białej[9]. Po raz trzeci widziano ją we Wrocance pod Krosnem 2 maja 2016[10][11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 16–17 cm, masa ciała 21–39 g[2]. Białorzytki płowe są nieco większe od białorzytki zwyczajnej (O. oenanthe) i przypominają samice tego gatunku. Nie występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Brew styka się w okolicy nasady dzioba. Wyróżnia się czarne skrzydełko[9].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Białorzytki płowe gniazdują na suchych, otwartych i skąpo porośniętych obszarach jak półpustynie, stepy, obrzeża pustyń i uedy. Zimują na suchych nizinnych stepach, w podobnych do lęgowych siedliskach. W sezonie lęgowym często koegzystują z żyjącymi w norach gryzoniami, takimi jak chomiki i susły. Żywią się głównie owadami, jednak niekiedy zjadają małe kręgowce (jaszczurki i węże) oraz nasiona. Swoje gniazda zakładają w norach gryzoni, rzadziej w norach żołn; lokalne wahania liczebności mogą wynikać z niedostępności miejsc do gniazdowania[9]. W zniesieniu 4–7 jaj koloru od jasnoniebieskiego do prawie białego, niekiedy z czerwonawym plamkowaniem[12].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje białorzytkę płową za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 20–90 milionów dorosłych osobników. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International uznaje globalny trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[4].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[13].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oenanthe isabellina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Collar, N.: Isabelline Wheatear (Oenanthe isabellina). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (27 października 2016)].
- ↑ a b c d e D. Lepage: Isabelline Wheatear Oenanthe isabellina. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ a b Oenanthe isabellina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-11].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ wynik wyszukiwania: Oenanthe isabellina. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ a b c Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 410. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Tomasz Krzyśków. „Ptaki Polski”. 42 (2/2016), s. 4. Agencja Wydawniczo-Fotograficzna "Aves". (pol.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ N. Collar: Isabelline Wheatear (Oenanthe isabellina), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).