Ogień (wojsko)

Ogień

Ogień – sposób niszczenia sił i środków przeciwnika w walce naziemnej, powietrznej i morskiej, polegający na ostrzeliwaniu z różnych rodzajów broni. W natarciu ogień toruje drogę własnym wojskom, w obronie zamyka drogę przeciwnikowi.

Rażenie ogniowe to zorganizowane oddziaływanie na przeciwnika różnymi rodzajami środków ogniowych w celu pozbawienia go zdolności do prowadzenia skutecznych działań bojowych. Wyróżnia się: ogień pododdziałów piechoty i czołgów, wsparcie ogniowe wojsk oraz ogień przeciwlotniczy.

System rażenia ogniowego

System rażenia ogniowego jest elementem walki zbrojnej i powinien zapewnić skuteczne porażenie zgrupowań powietrzno-lądowych przeciwnika oraz osłonę przed siłami powietrznymi, przede wszystkim w rejonie głównego wysiłku obrony oraz na kierunku głównego uderzenia.

W zależności od szczebla i skali działań, obejmuje:

• uderzenia lotnictwa,
• system ognia wojsk rakietowych i artylerii,
• system obrony powietrznej,
• system ognia piechoty i czołgów,
• użycie inżynieryjnych środków rażenia.

Gotowość ognia to stan gotowości danego oddziału do otwarcia ognia, na który składa się ustalenie systemu dowodzenia i łączności, dokonanie podziału zadań, rozmieszczenie środków ogniowych w terenie, oczyszczenie przedpola, przygotowanie danych ogniowych itp.

Rodzaje ognia

Podział względem długości serii

• ogień krótkimi seriami – prowadzony najczęściej z broni maszynowej. Podczas strzelania krótkimi seriami, liczba strzałów, które oddane są w serii, dla pistoletów maszynowych i ręcznych karabinów maszynowych wynosi 3-6 naboi, natomiast dla ciężkich karabinów maszynowych od 5 do 10 naboi. Stosuje się go także w czasie wstrzeliwania (dozorów, rubieży); strzelania do obserwowanych małych pojedynczych celów oraz w wypadku gdy warunki takie jak grunt, teren i pogoda pozwalają zaobserwować padanie pocisków smugowych; podczas strzelania do celów odkrytych znajdujących się na bliskich odległościach wynoszących do 400 metrów. Ogień krótkimi seriami w zależności od sposobu (techniki) strzelania można prowadzić jako punktowy zaryglowany albo punktowy.
• ogień długimi seriami – prowadzony najczęściej z broni maszynowej. Liczba strzałów w serii dla pistoletów maszynowych oraz ręcznych karabinów maszynowych wynosi 15-20 naboi, a dla ciężkich karabinów maszynowych 15-30 naboi. Prowadzenie ognia długimi seriami nie zapewnia dobrej obserwacji miejsca padania pocisków. Podczas strzelania na średnich odległościach do 600 metrów do pojedynczych celów; w czasie kiedy wykonywane jest strzelanie do szerokich celów, a ich szerokość nie przekracza 10-15 metrów; kiedy strzelamy do wąskich celów tzn. takich, których rozmiary są mniejsze od pasa rozrzutu środkowego wszerz oraz podczas wykonywania strzelania do stałych i ruchomych celów naziemnych. W zależności od sposobu strzelania ogniem długimi seriami może być ogniem punktowym, poszerzanym, albo pogłębianym.
• ogień ciągły – prowadzony najczęściej z broni maszynowej, bez przerwy, aż do momentu wykorzystania wyznaczonej liczby naboi, która znacznie przewyższa długość serii, którą może być 50-100 naboi, pół taśmy, taśma lub magazynek. Stosuje się go podczas strzelania ogniem poszerzanym do celów, które posiadają szerokość większą niż 10 metrów, podczas strzelania ogniem posiewanym do celów grupowych, które są ugrupowane w głąb, prowadząc ogień skrzydłowy lub sztyletowy, a również podczas, kiedy odpierany jest atak i kontratak nieprzyjaciela. Ogień ciągły może być również prowadzony z określoną szybkością przez pojedyncze działo lub moździerz, pluton, albo baterię artylerii. Podczas podania komendy do strzelania podaje się liczbę pocisków na działo albo moździerz oraz odstęp czasu między kolejnymi strzałami.

Inne rodzaje

Rodzaje ognia:

• ogień bezpośredni (ang. direct fire) – ogień skierowany na cel obserwowany przez celowniczego.
• ogień bezpośredniego wsparcia (ang. direct supporting fire) – ogień prowadzony w celu wsparcia danej części sił, w odróżnieniu od ognia wsparcia ogólnego, który jest prowadzony w celu wsparcia tych sił jako całości.
• ogień bratobójczy (ang. friendly fire) - przypadkowy ostrzał pozycji własnych lub sojuszniczych.
• ogień wspierający (wsparcie ogniowe) (ang. supporting fire) – ogień prowadzony przez jednostki wspierające w celu wsparcia lub ubezpieczenia jednostki walczącej.
• ogień czołowy
• ogień krzyżowy – prowadzony jest co najmniej z dwóch kierunków do jednego celu przez kilka środków ogniowych; przeważnie jest kombinacją różnych rodzajów ognia, np. czołowego ze skośnym lub dwóch skośnych; ze względu na jego skuteczność jest ogniem niszczącym, wywierającym silne działanie moralne na przeciwniku
• ogień nękający – prowadzony według ustalonego systemu na czułe punkty przeciwnika w celu moralnego nań oddziaływania, trzymania go w ciągłym napięciu, utrudniania mu utrzymywania łączności z przełożonym, tyłami i wewnątrz ugrupowania bojowego, utrudniania mu przeprowadzania manewrów oraz przeszkadzania w prowadzeniu prac inżynieryjnych. Polega na oddziaływaniu moralno-psychologicznym na żołnierzy przeciwnika i obniżaniu sprawności działania wybranych elementów ugrupowania bojowego, systemu dowodzenia i zabezpieczenia logistycznego. Realizuje się je przez prowadzenie ognia ograniczoną liczbą środków ogniowych i amunicji.
• ogień niszczący – prowadzony z broni strzeleckiej i artylerii w celu całkowitego zniszczenia wojsk, środków ogniowych i sprzętu przeciwnika lub zadania mu takich strat, w wyniku których całkowicie lub na dłuższy czas utraci swą zdolność bojową; w czasie ćwiczeń taktycznych cel grupowy uważa się za zniszczony, jeżeli znajduje się w nim 80% trafionych figur bojowych.
• ogień obezwładniający – zadanie takich strat, które na pewien czas pozbawiają określone obiekty przeciwnika zdolności bojowej, ograniczą realizację zadań albo dezorganizują dowodzenie. Obezwładnienie zostanie osiągnięte, gdy nadzieja matematyczna strat bezpowrotnych w czasie rażenia nieobserwowanych celów grupowych przekracza 10%, natomiast obserwowane cele grupowe i pojedyncze przerwą swą działalność; ogień obezwładniający na celu częściowe zniszczenie sił żywych i środków ogniowych nieprzyjaciela w granicach 20—30%.
• ogień pojedynczy – rodzaj ognia polegający na tym, że za pomocą jednej czynności strzelającego oddany jest tylko jeden strzał; w celu oddaniu kolejnego strzału strzelający musi ponownie nacisnąć spust.
  • szybki ogień pojedynczy – wykonywany indywidualnie przez strzelców z maksymalną szybkością na jaką pozwalają właściwości broni i możliwość oddania celnego strzału; stosowany jest dujących momentach walki do rażenia ważnych celów na wszystkich odległościach skutecznego zasięgu ognia; w artylerii to ogień wykonywany z maksymalną szybkością przez działo, pluton lub baterię
  • wolny ogień pojedynczy – ogień prowadzony prowadzony najczęściej przez wyborowego na ściśle określone, bliska położone i dobrze widoczne cele.
• ogień poszerzany – ogień prowadzony przy odryglowanym mechanizmie kierunkowym do celów szerokich, odkrytych lub zamaskowanych; wykonywany jest długimi seriami lub ogniem ciągłym; może być prowadzony na szerokość celu lub na szerokość maski, za którą znajduje się cel.
• ogień pogłębiany – polega na tym, że podczas serii strzałów broń wykonuje ruch wahadłowy w płaszczyźnie pionowej; otrzymuje się duży rozrzut pocisków wzdłuż osi strzelania; w niektórych podstaw karabinów maszynowych istnieją urządzenia do automatycznego pogłębiania ognia
• ogień posiewany – prowadzony z broni samoczynnej do celów szerokich i głębokich, przy jednoczesnej zmianie punktu celowania w głąb i wszerz, stosowany również do zwalczania taktycznie ważnych pojedynczych celów, dobrze zamaskowanych lub znajdujących się za ukryciem; granicami posiewania jest szerokość i głębokość rozmieszczenia celu;
• ogień punktowy – prowadzony przez pewien czas z ciężkiego karabinu maszynowego do jednego celu; stosuje się go podczas strzelania do celów małych, pojedynczych i wąskich oraz celów głębokich grupowych, gdy głębokość ich jest mniejsza od pasa rozrzutu środkowego w głąb;
  • ogień punktowy odryglowany – prowadzony długimi seriami z ciężkiego karabinu maszynowego przy odryglowanym mechanizmie kierunkowym lub podniesieniowym; strzelanie prowadzi się do celów, gdy odległość do nich nie została dokładnie określona, a obserwacja wyników jest utrudniona; pole rozrzutu w czasie strzelania jest 1,5– 2 razy większe niż wielkość tabelaryczna rozrzutu.
  • ogień punktowy zaryglowany – prowadzony jest do celów małych krótkimi lub długimi seriami przy zaryglowanych mechanizmach kierunkowym i podniesieniowym, gdy odległość do celu jest dokładnie określona; pole rozrzutu pocisków w czasie strzelania jest równe tabelarycznej wielkości rozrzutu.
• ogień skrzydłowy – prowadzony z zakrytego stanowiska ogniowego na skrzydło i wzdłuż jego frontu;
• ogień skuteczny – końcowa faza strzelania artyleryjskiego, w toku której osiąga się rażenie celu; następuje przeważnie po przygotowaniu strzelania i wstrzeliwaniu, w wielu jednak wypadkach nie można przeprowadzić ścisłego rozgraniczenia między poszczególnymi fazami.
• ogień sztyletowy – rozpoczyna się go niespodziewanie dla przeciwnika i prowadzi w jednym określonym kierunku; prowadzi się go na małe odległości z dużym natężeniem; ze względu na kierunek może on być skrzydłowym lub czołowym
• ogień towarzyszący – ogień karabinów maszynowych prowadzony do celów powietrznych polegający na stałym utrzymywaniu celu na pierścieniu celownika odpowiadającym podanej w komendzie prędkości celu; stanowi zasadniczy sposób strzelania stosowany przy zwalczaniu pojedynczych i grupowych celów powietrznych.
• ogień wzbraniający – polega na uniemożliwieniu przeciwnikowi wykonania manewru i prowadzenia ognia. Jego celem jest obniżenie tempa działań i stworzenie warunków do działania wspieranych pododdziałów walczących. Na skuteczność wzbraniania wpływa wykorzystanie dogodnych rubieży terenowych, w tym głównie właściwości kanalizujących ruch przeciwnika. Połączenie ognia środków wsparcia z zaporami inżynieryjnymi może doprowadzić do całkowitego zablokowania ruchu przeciwnika na wybranych kierunkach.
• ogień zaporowy – w artylerii stosowany we wszystkich rodzajach walki ogień zawczasu przygotowany i otwierany jednocześnie ze wszystkich wyznaczonych środków ogniowych, prowadzony z dużym natężeniem w określonym czasie do uprzednio wyznaczonych rubieży;
  • ruchomy ogień zaporowy – polegał na tworzeniu zapór ogniowych o maksymalnym natężeniu ognia, wykonywany na zawczasu wybrane i obserwowane rubieże odległych od siebie o kilkaset metrów; ogień do poszczególnych rubieży prowadzi się tak długo, dopóki główna masa wojsk nieprzyjaciela nie wyjdzie ze strefy ostrzału, potem przenosi się go na następną rubież; ostatnia rubież ROZ przechodziła w stały ogień zaporowy (we współczesnej taktyce artylerii nie stosuje się).
  • stały ogień zaporowy – ogień linearny tworzący zaporę ogniową o zwiększonym natężeniu ognia w ciągu określonego czasu, prowadzony przez artylerię do zawczasu wybranych i obserwowanych bądź nie obserwowanych odcinków.

Ze względu na sposób strzelania rozróżnia się:

• ogień w miejscu – prowadzi się głównie w obronie; wozy bojowe znajdują się na stanowiskach ogniowych i wykorzystują dane do strzelania przygotowane podczas organizacji systemu ognia;
• ogień podczas przystanku – prowadzi się z wozu bojowego wykonując jedno zadanie ogniowe z jednego przystanku; Jest to zazwyczaj ogień celny, jednak hamujący tempo natarcia;
• ogień podczas krótkich przystanków – prowadzi się w ruchu przy czym w samym momencie strzału wóz bojowy zatrzymuje się, a po jego oddaniu natychmiast rusza naprzód; jest to ogień celny i skuteczny, połączony optymalnie z manewrem;
• ogień w ruchu – prowadzi się z broni pokładowej bez zatrzymywania wozu bojowego.

Kierowanie ogniem

Kierowanie ogniem to zespół czynności polegający na zorganizowanym wykorzystaniu środków ogniowych przez dowódców podczas wykonywania zadań bojowych. Kierowanie ogniem stanowi podstawowy element kierowania walką.

W kierowaniu ogniem artylerii uznaje się jest proces cykliczny, który zaczyna się z chwilą otrzymania przez pododdział artylerii artylerii zadania ogniowego i kończy się po jego wykonaniu. W dokumentach normatywnych przygotowanie strzelania i kierowania ogniem to szereg czynności realizowanych przed rozpoczęciem walki oraz w czasie jej trwania w celu nieprzerwanego utrzymania pododdziałów artylerii w gotowości do najskuteczniejszego wykonania zadań ogniowych.

Kierowanie ogniem artylerii obejmuje:

• rozpoznanie i wyznaczanie współrzędnych celów
• przygotowanie meteorologiczne
• przygotowanie balistyczne
• przygotowanie geodezyjne
• przygotowanie techniczne
• organizację strzelania i kierowania ogniem
• określanie nastaw

Zakres czynności

• zajęcie stanowisk ogniowych
• rozpoznanie, ocena i wybór celów
• określenie rodzaju i liczby środków ogniowych potrzebnych do wykonania zadania
• wskazywanie celów
• postawienie zadań bojowych
• przygotowanie danych do strzelania
• określenie momentu otwarcia ognia
• obserwacja skuteczności i korygowanie ognia
• utrzymanie reżimu ognia
• wykonanie manewru ogniem i środkami ogniowymi

Punkt kierowania ogniem

Punkt kierowania ogniem to miejsce w terenie, odpowiednio przygotowane i wyposażone w przybory i urządzenia, w którym znajduje się kierujący ogniem artyleryjskim z odpowiednimi środkami rozpoznania i łączności. Punkt kierowania ogniem może być ruchomy lub stały. Wariant ruchomy organizuje się na specjalnie dostosowanym pojeździe mechanicznym.
Punkt kierowania ogniem otrzymuje informacje rozpoznawcze o celach i zapotrzebowania na wsparcie ogniowe, a następnie przekłada je na właściwe zadania ogniowe.

Manewr ogniem

Manewr ogniem jest to przenoszenie wysiłku ogniowego z jednego kierunku na inny, rozdzielanie celem rażenia różnych celów w jednym czasie i ześrodkowanie ognia wszystkich środków ogniowych (lub ich części) na ważne cele i elementy ugrupowania bojowego nieprzyjaciela dla uzyskania przewagi ogniowej w określonym miejscu i czasie bez zmiany pozycji ogniowej. Uwzględnia się przy tym najbardziej efektywne odległości strzelania.

Formy manewru ogniem

• ześrodkowanie ognia

polega na skupieniu ognia pododdziału lub kilku środków ogniowych na jednym celu; planuje i prowadzi się go w celu rażenia bardzo ważnych obiektów, ogniem o dużym natężeniu, w krótkim czasie

• podział ognia

polega na skierowaniu ognia środków ogniowych pododdziału do kilku celów aby jednocześnie je razić. Ogień rozdziela się w taki sposób aby w pierwszej kolejności zniszczyć lub obezwładnić cele ważne

• przeniesienie ognia

polega na przerwaniu ognia prowadzonego do jednego celu i skierowaniu go na inny; ogień przenosi się w razie zniszczenia celu, pojawienia się nowego, ważniejszego lub konieczności udzielenia pomocy sąsiadowi, a także podczas wykonania na rozkaz przełożonego ześrodkowania ognia

Zobacz też

• Kąt ostrzału

Bibliografia

• Tadeusz Dakudowicz (przew.): Podręcznik walki pododdziałów wojsk zmechanizowanych. Warszawa: Dowództwo Wojsk Lądowych. Wyższa Szkoła Oficerska im. Tadeusza Kościuszki, 2000.
• Adrian Golonka, Andrzej Szalla, Piotr Sobański, Andrzej Niedźwiecki: Działanie baterii artylerii. Wrocław: Akademia Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki, 2021. ISBN 978-83-66299-49-8.
• Michał Huzarski: Taktyka ogólna wojsk lądowych. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2001. ISBN 83-88062-91-3.
• Michał Huzarski (red.), Jarosław Wołejszo (red.): Leksykon obronności. Polska i Europa. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 2014. ISBN 978-83-11-13382-2.
• Kompendium wiedzy do szkolenia proobronnego. Warszawa: Biuro do spraw proobronnych. Zespół do spraw szkolenia, 2019.
• Stanisław Koziej: Teoria sztuki wojennej. Warszawa: „Bellona”, 2011. ISBN 978-83-11-12122-5.
• Krzysztof Krakowski (red.): Wskaźniki taktyczne wojsk lądowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2014. ISBN 978-83-7523-295-0.
• Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, s. 164 i 208. ISBN 83-11-06229-3.
• Jerzy Modrzewski (red.): Encyklopedia techniki wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 443. ISBN 83-11-07275-2.
• Regulamin działań wojsk lądowych. Warszawa: Dowództwo Wojsk Lądowych, DWLąd16/99.
• Zbigniew Ściborek (red.): Działania taktyczne wojsk lądowych. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 1995.
• Józef Urbanowicz (red.): Mała encyklopedia wojskowa (K–Q). T. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.