Ogród Zoobotaniczny w Toruniu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
Obiekt zabytkowy nr rej. A/1596 z 25 lipca 2011 (wpis obszarowy)
Ilustracja
Jesień 2018
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

Ulica Bydgoska 7

Powierzchnia

3,81 ha[1]

Założono

1797 (ogród botaniczny)
1965 (ogród zoobotaniczny)

Liczba zwierząt

260

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ogród Zoobotaniczny w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Ogród Zoobotaniczny w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ogród Zoobotaniczny w Toruniu”
Ziemia53°00′32,1″N 18°35′25,7″E/53,008917 18,590472
Strona internetowa
Kamień pamiątkowy upamiętniający założyciela ogrodu Johanna Gottlieba Schultza
Wejście do ogrodu
Symbol ogrodu zoobotanicznego – niedźwiedź himalajski na wybiegu
Woliery kotowatych
Wnętrze Ptaszarni
Film prezentujący ogród zoobotaniczny

Ogród Zoobotaniczny w Toruniu – niewielki (3,81 hektara) ogród botaniczny, a od 1965 również zoologiczny w Toruniu[2].

W 2011 roku ogród został objęty ochroną konserwatorską jako element historycznego układu urbanistycznego Bydgoskiego Przedmieścia i Rybaków[3].

Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]

Ogród znajduje się w zachodniej części miasta, w dzielnicy Rybaki, przy ulicy Bydgoskiej 7, w sąsiedztwie Pałacu Ślubów oraz Willi Rosochowicza.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W drugiej połowie XVII wieku na terenie obecnego Ogrodu Zoobotanicznego znajdował się dworek z budynkami gospodarczymi i dużym ogrodem, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797 cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza[2], który zaczął nasadzenia zmierzające do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował, sprowadził nań wiele gatunków drzew i roślinności. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu.

Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu[2]. Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników, jednak podupadła na początku XX wieku z powodu szybkiej urbanizacji miasta, szczególnie Bydgoskiego Przedmieścia. Po I wojnie światowej ogród podupadł i częściowo był dziko zarośnięty. Pomimo starań władz Torunia nie udało się wtedy zrewitalizować Ogrodu.

Duży rozkwit przeszedł w okresie II Rzeczypospolitej po 1920, kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 zbudowano nowe ścieżki i wybiegi oraz zasadzono setki roślin.

W początkowym okresie Polski Ludowej, aż do lat 60. XX wieku, ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 zarządzał nim Dom Harcerza (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965, dzięki na stałe zamieszkałemu w Argentynie Arnbertowi Sadeckiemu, do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierzęta[2]. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono między innymi lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających.

Do początku lat 90. XX wieku sprowadzano kolejne zwierzęta, między innymi małpy, jenoty, arui i papugi. Od 1993 Ogród Zoobotaniczny otrzymuje dofinansowanie z budżetu Miasta Torunia. W latach 90. XX wieku udostępniono Mini Zoo dla dzieci, gdzie można pobawić się ze zwierzętami w małych wolierach.

W październiku 2013 zakończono prace związane z realizacją projektu „Rewitalizacja elementów Ogrodu Zoobotanicznego na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu”, prowadzonego z udziałem funduszy Unii Europejskiej i miejskich. Ogród doposażono w elementy małej architektury (ławki i kosze na śmieci), zainstalowano nowe elementy placu zabaw, powstała wiata dydaktyczna z zielonym dachem obsianym trawą, nowo wybudowana fontanna oraz teren do niej przylegający obsadzony niską roślinnością. Na zrekultywowanym stawie usypano wyspę i domek dla lemurów, a od strony głównego wejścia do Ogrodu tuż przy wodzie powstał pomost widokowy, z którego można obserwować zwierzęta na wyspie. W ramach projektu, za Ptaszarnią, powstał także „Ogród zmysłów” w stylu wiejskim, w którym znajdują się pachnące rośliny zielne uprawiane niegdyś na obszarach wiejskich[4].

Zabudowę Ogrodu wpisano do gminnej ewidencji zabytków (nr 1320)[5].

Pieczę nad zielenią w Ogrodzie sprawuje Biuro Ogrodnika Miejskiego[6].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Obecnie ogród zajmuje powierzchnię 3,81 hektara o dość urozmaiconej morfologii, znajduje się tu jeden staw. W ogrodzie zgromadzono 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. Do zgromadzonych tu zwierząt należą niedźwiedzie, surykatki, lemury, muflony, lamy, rysie, jaki, małpy, strusie, jeżozwierze, mundżaki chińskie, kangury Bennetta, gorale długoogoniaste, arui, alpaki, osły, kozy bezoarowe a także zbiór gadów i płazów (herpetarium) oraz ptactwa eksponowanego w ptaszarni i na wybiegach. Ogród posiada dużą kolekcję papug.

W ogrodzie jest jedenaście drzew – pomników przyrody ożywionej, w tym: platan klonolistny (pierśnica – 422 cm, wysokość – 25 m), sosna czarna (pierśnica – 234 cm, wysokość – 17 m), dąb szypułkowy (pierśnica – 324 cm, wysokość 27,5 m), miłorząb dwuklapowy (pierśnica – 171 cm, wysokość 15 m), buk zwyczajny (pierśnica – 279 cm, wysokość 15 m) oraz leszczyna turecka (pierśnica – 232 cm, wysokość 9 m).

Poza wybiegami dla zwierząt oraz bogatą kolekcją botaniczną ogród posiada także:

Zabytki i pomniki na terenie ogrodu[edytuj | edytuj kod]

  • zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia,
  • zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ulicy Kościuszki 73 i odrestaurowana[7],
  • głaz narzutowy z napisem upamiętniającym twórcę ogrodu Johanna Gottlieba Schultza, z charakterystyczną figurką ptaka oraz grobowiec Schultza.

Działania edukacyjne i kulturalne[edytuj | edytuj kod]

Poza oglądaniem okazów fauny i flory Ogród oferuje inne działania edukacyjne i kulturalne:

  • Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej
  • festyny z okazji Dnia Dziecka
  • wystawy o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
  • Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”
  • dzień wiosny
  • mini-stadnina koni i kucyków, możliwość jazdy.

Toruński ogród odwiedza rocznie około 100 tysięcy osób. W ostatnich latach występuje znaczny wzrost liczby odwiedzin. Toruński ogród zoobotaniczny jest jednym z nielicznych ogrodów w kraju położonych w centrum miasta (500 metrów od toruńskiej Starówki).

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

W sierpniu 2007 zapisano toruński Ogród Zoobotaniczny do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), skupiającego poza Toruniem także 10 innych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie, Chorzowie i Zamościu.

Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]

Dyrektorzy Okres urzędowania Uwagi
Johann Gottlieb Schultz 1797–1827 założyciel
Mieczysław Kwiatkowski 1920–1933
Franciszek Podwojski 1953–1984
Jadwiga Malczyńska 1984–1990
Urszula WIerzbowska 1990–1991
Piotr Demicki 1991–1993
Hanna Ciemiecka 1993–2012
Beata Gęsińska od 2012

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie: Wykaz ogrodów zoologicznych w Polsce. [dostęp 2019-03-18]. (pol.).
  2. a b c d H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
  3. Konserwator – Rejestr zabytków nieruchomych, www.torun.wkz.gov.pl [dostęp 2017-05-30] (ang.).
  4. Rewitalizacja Ogrodu Zoobotanicznego. [dostęp 2019-03-18]. (pol.).
  5. Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 110.
  6. https://www.torun.pl/pl/bedzie-ogrodnik-miejski
  7. Tablica objaśniająca na ścianie willi.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
  • Ogród Zoobotaniczny w Toruniu