Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
 nr rej. A/1596 z 25 lipca 2011 (wpis obszarowy)
| |
 Jesień 2018 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Ulica Bydgoska 7 |
| Powierzchnia |
3,81 ha[1] |
| Założono | |
| Liczba zwierząt |
260 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′32,1″N 18°35′25,7″E/53,008917 18,590472
| |
| Strona internetowa | |
Ogród Zoobotaniczny w Toruniu – niewielki (3,81 hektara) ogród botaniczny, a od 1965 również zoologiczny w Toruniu[2].
W 2011 roku ogród został objęty ochroną konserwatorską jako element historycznego układu urbanistycznego Bydgoskiego Przedmieścia i Rybaków[3].
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Ogród znajduje się w zachodniej części miasta, w dzielnicy Rybaki, przy ulicy Bydgoskiej 7, w sąsiedztwie Pałacu Ślubów oraz Willi Rosochowicza.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie XVII wieku na terenie obecnego Ogrodu Zoobotanicznego znajdował się dworek z budynkami gospodarczymi i dużym ogrodem, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797 cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza[2], który zaczął nasadzenia zmierzające do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował, sprowadził nań wiele gatunków drzew i roślinności. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu.
Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu[2]. Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników, jednak podupadła na początku XX wieku z powodu szybkiej urbanizacji miasta, szczególnie Bydgoskiego Przedmieścia. Po I wojnie światowej ogród podupadł i częściowo był dziko zarośnięty. Pomimo starań władz Torunia nie udało się wtedy zrewitalizować Ogrodu.
Duży rozkwit przeszedł w okresie II Rzeczypospolitej po 1920, kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 zbudowano nowe ścieżki i wybiegi oraz zasadzono setki roślin.
W początkowym okresie Polski Ludowej, aż do lat 60. XX wieku, ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 zarządzał nim Dom Harcerza (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965, dzięki na stałe zamieszkałemu w Argentynie Arnbertowi Sadeckiemu, do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierzęta[2]. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono między innymi lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających.
Do początku lat 90. XX wieku sprowadzano kolejne zwierzęta, między innymi małpy, jenoty, arui i papugi. Od 1993 Ogród Zoobotaniczny otrzymuje dofinansowanie z budżetu Miasta Torunia. W latach 90. XX wieku udostępniono Mini Zoo dla dzieci, gdzie można pobawić się ze zwierzętami w małych wolierach.
W październiku 2013 zakończono prace związane z realizacją projektu „Rewitalizacja elementów Ogrodu Zoobotanicznego na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu”, prowadzonego z udziałem funduszy Unii Europejskiej i miejskich. Ogród doposażono w elementy małej architektury (ławki i kosze na śmieci), zainstalowano nowe elementy placu zabaw, powstała wiata dydaktyczna z zielonym dachem obsianym trawą, nowo wybudowana fontanna oraz teren do niej przylegający obsadzony niską roślinnością. Na zrekultywowanym stawie usypano wyspę i domek dla lemurów, a od strony głównego wejścia do Ogrodu tuż przy wodzie powstał pomost widokowy, z którego można obserwować zwierzęta na wyspie. W ramach projektu, za Ptaszarnią, powstał także „Ogród zmysłów” w stylu wiejskim, w którym znajdują się pachnące rośliny zielne uprawiane niegdyś na obszarach wiejskich[4].
Zabudowę Ogrodu wpisano do gminnej ewidencji zabytków (nr 1320)[5].
Pieczę nad zielenią w Ogrodzie sprawuje Biuro Ogrodnika Miejskiego[6].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Obecnie ogród zajmuje powierzchnię 3,81 hektara o dość urozmaiconej morfologii, znajduje się tu jeden staw. W ogrodzie zgromadzono 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. Do zgromadzonych tu zwierząt należą niedźwiedzie, surykatki, lemury, muflony, lamy, rysie, jaki, małpy, strusie, jeżozwierze, mundżaki chińskie, kangury Bennetta, gorale długoogoniaste, arui, alpaki, osły, kozy bezoarowe a także zbiór gadów i płazów (herpetarium) oraz ptactwa eksponowanego w ptaszarni i na wybiegach. Ogród posiada dużą kolekcję papug.
W ogrodzie jest jedenaście drzew – pomników przyrody ożywionej, w tym: platan klonolistny (pierśnica – 422 cm, wysokość – 25 m), sosna czarna (pierśnica – 234 cm, wysokość – 17 m), dąb szypułkowy (pierśnica – 324 cm, wysokość 27,5 m), miłorząb dwuklapowy (pierśnica – 171 cm, wysokość 15 m), buk zwyczajny (pierśnica – 279 cm, wysokość 15 m) oraz leszczyna turecka (pierśnica – 232 cm, wysokość 9 m).
Poza wybiegami dla zwierząt oraz bogatą kolekcją botaniczną ogród posiada także:
- ptaszarnię,
- herpetarium,
- staw, fontannę i sadzawki,
- „Mini Zoo” dla dzieci.
Zabytki i pomniki na terenie ogrodu[edytuj | edytuj kod]
- zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia,
- zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ulicy Kościuszki 73 i odrestaurowana[7],
- głaz narzutowy z napisem upamiętniającym twórcę ogrodu Johanna Gottlieba Schultza, z charakterystyczną figurką ptaka oraz grobowiec Schultza.
Działania edukacyjne i kulturalne[edytuj | edytuj kod]
Poza oglądaniem okazów fauny i flory Ogród oferuje inne działania edukacyjne i kulturalne:
- Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej
- festyny z okazji Dnia Dziecka
- wystawy o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
- Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”
- dzień wiosny
- mini-stadnina koni i kucyków, możliwość jazdy.
Toruński ogród odwiedza rocznie około 100 tysięcy osób. W ostatnich latach występuje znaczny wzrost liczby odwiedzin. Toruński ogród zoobotaniczny jest jednym z nielicznych ogrodów w kraju położonych w centrum miasta (500 metrów od toruńskiej Starówki).
Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
W sierpniu 2007 zapisano toruński Ogród Zoobotaniczny do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), skupiającego poza Toruniem także 10 innych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie, Chorzowie i Zamościu.
Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]
| Dyrektorzy | Okres urzędowania | Uwagi |
|---|---|---|
| Johann Gottlieb Schultz | 1797–1827 | założyciel |
| Mieczysław Kwiatkowski | 1920–1933 | |
| Franciszek Podwojski | 1953–1984 | |
| Jadwiga Malczyńska | 1984–1990 | |
| Urszula WIerzbowska | 1990–1991 | |
| Piotr Demicki | 1991–1993 | |
| Hanna Ciemiecka | 1993–2012 | |
| Beata Gęsińska | od 2012 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie: Wykaz ogrodów zoologicznych w Polsce. [dostęp 2019-03-18]. (pol.).
- ↑ a b c d H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
- ↑ Konserwator – Rejestr zabytków nieruchomych, www.torun.wkz.gov.pl [dostęp 2017-05-30] (ang.).
- ↑ Rewitalizacja Ogrodu Zoobotanicznego. [dostęp 2019-03-18]. (pol.).
- ↑ Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 110.
- ↑ https://www.torun.pl/pl/bedzie-ogrodnik-miejski
- ↑ Tablica objaśniająca na ścianie willi.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
- Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
| Parki |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne |
|
