Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
| ||
 nr rej. 1320 (gminna ewidencja zabytków)
| ||
 Samiec surykatki na czatach | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo |  kujawsko-pomorskie
| |
| Miejscowość | Toruń | |
| Adres | Ulica Bydgoska 7 | |
| Powierzchnia | 3,81 ha[1] | |
| Założono | 1797 (ogród botaniczny) 1965 (ogród zoobotaniczny) | |
| Liczba zwierząt | 260 | |
Położenie na mapie Torunia   Ogród Zoobotaniczny w Toruniu | ||
Położenie na mapie Polski  Ogród Zoobotaniczny w Toruniu | ||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  Ogród Zoobotaniczny w Toruniu | ||
 53°00′32,1″N 18°35′25,7″E/53,008917 18,590472
| ||
| Strona internetowa | ||
Ogród Zoobotaniczny w Toruniu – niewielki (3,81 hektara) ogród botaniczny, a od 1965 również zoologiczny w Toruniu[2].
Spis treści
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Ogród znajduje się w zachodniej części miasta, w dzielnicy Rybaki, przy ulicy Bydgoskiej 7, w sąsiedztwie Pałacu Ślubów oraz Willi Rosochowicza.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie XVII wieku na terenie obecnego Ogrodu Zoobotanicznego znajdował się dworek z budynkami gospodarczymi i dużym ogrodem, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797 cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza[2], który zaczął nasadzenia zmierzające do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował, sprowadził nań wiele gatunków drzew i roślinności. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu.
Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu[2]. Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników, jednak podupadła na początku XX wieku z powodu szybkiej urbanizacji miasta, szczególnie Bydgoskiego Przedmieścia. Po I wojnie światowej ogród podupadł i częściowo był dziko zarośnięty. Pomimo starań władz Torunia nie udało się wtedy zrewitalizować Ogrodu.
Duży rozkwit przeszedł w okresie II Rzeczypospolitej po 1920, kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 zbudowano nowe ścieżki i wybiegi oraz zasadzono setki roślin.
W początkowym okresie Polski Ludowej, aż do lat 60. XX wieku, ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 zarządzał nim Dom Harcerza (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965, dzięki na stałe zamieszkałemu w Argentynie Arnbertowi Sadeckiemu, do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierzęta[2]. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono między innymi lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających.
Do początku lat 90. XX wieku sprowadzano kolejne zwierzęta, między innymi małpy, jenoty, arui i papugi. Od 1993 Ogród Zoobotaniczny otrzymuje dofinansowanie z budżetu Miasta Torunia. W latach 90. XX wieku udostępniono Mini Zoo dla dzieci, gdzie można pobawić się ze zwierzętami w małych wolierach.
W październiku 2013 zakończono prace związane z realizacją projektu „Rewitalizacja elementów Ogrodu Zoobotanicznego na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu”, prowadzonego z udziałem funduszy Unii Europejskiej i miejskich. Ogród doposażono w elementy małej architektury (ławki i kosze na śmieci), zainstalowano nowe elementy placu zabaw, powstała wiata dydaktyczna z zielonym dachem obsianym trawą, nowo wybudowana fontanna oraz teren do niej przylegający obsadzony niską roślinnością. Na zrekultywowanym stawie usypano wyspę i domek dla lemurów, a od strony głównego wejścia do Ogrodu tuż przy wodzie powstał pomost widokowy, z którego można obserwować zwierzęta na wyspie. W ramach projektu, za Ptaszarnią, powstał także „Ogród zmysłów” w stylu wiejskim, w którym znajdują się pachnące rośliny zielne uprawiane niegdyś na obszarach wiejskich[3].
W maju 2016 Ogród został przystosowany do potrzeb osób niewidomych oraz słabowidzących a jego zabudowa wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków (numer 1320)[4].
Stan obecny[edytuj | edytuj kod]
Obecnie ogród zajmuje powierzchnię 3,81 hektara o dość urozmaiconej morfologii, znajduje się tu jeden staw. W ogrodzie zgromadzono 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. Do zgromadzonych tu zwierząt należą niedźwiedzie, żubry, surykatki, lemury, muflony, lamy, rysie, jaki, małpy, strusie, jeżozwierze, mundżaki chińskie, kangury Bennetta, gorale długoogoniaste, arui, alpaki, osły, kozy bezoarowe a także zbiór gadów i płazów (herpetarium) oraz ptactwa eksponowanego w ptaszarni i na wybiegach. Ogród posiada dużą kolekcję papug.
W ogrodzie jest jedenaście drzew – pomników przyrody ożywionej, w tym: platan klonolistny (pierśnica – 422 cm, wysokość – 25 m), sosna czarna (pierśnica – 234 cm, wysokość – 17 m), dąb szypułkowy (pierśnica – 324 cm, wysokość 27,5 m), miłorząb dwuklapowy (pierśnica – 171 cm, wysokość 15 m), buk zwyczajny (pierśnica – 279 cm, wysokość 15 m) oraz leszczyna turecka (pierśnica – 232 cm, wysokość 9 m).
Poza wybiegami dla zwierząt oraz bogatą kolekcją botaniczną ogród posiada także:
- ptaszarnię,
- herpetarium,
- staw, fontannę i sadzawki,
- „Mini Zoo” dla dzieci.
Zabytki i pomniki na terenie ogrodu[edytuj | edytuj kod]
- zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia,
- zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ulicy Kościuszki 73 i odrestaurowana[5],
- głaz narzutowy z napisem upamiętniającym twórcę ogrodu Johanna Gottlieba Schultza, z charakterystyczną figurką ptaka oraz grobowiec Schultza.
Działania edukacyjne i kulturalne[edytuj | edytuj kod]
Poza oglądaniem okazów fauny i flory Ogród oferuje inne działania edukacyjne i kulturalne:
- Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej
- festyny z okazji Dnia Dziecka
- wystawy o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
- Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”
- dzień wiosny
- mini-stadnina koni i kucyków, możliwość jazdy.
Toruński ogród odwiedza rocznie około 100 tysięcy osób. W ostatnich latach występuje znaczny wzrost liczby odwiedzin. Toruński ogród zoobotaniczny jest jednym z nielicznych ogrodów w kraju położonych w centrum miasta (500 metrów od toruńskiej Starówki).
Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
W sierpniu 2007 zapisano toruński Ogród Zoobotaniczny do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), skupiającego poza Toruniem także 10 innych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie, Chorzowie i Zamościu.
Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]
- Johann Gottlieb Schultz, założyciel (1797–1827)
- Mieczysław Kwiatkowski (1920–1933)
- Franciszek Podwojski (1953–1984)
- Jadwiga Malczyńska (1984–1990)
- Urszula WIerzbowska (1990–1991)
- Piotr Demicki (1991–1993)
- Hanna Ciemiecka (1993–2012)
- Beata Gęsińska (od 2012)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie: Wykaz ogrodów zoologicznych w Polsce (pol.). [dostęp 2019-03-18].
- ↑ a b c d H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
- ↑ Rewitalizacja Ogrodu Zoobotanicznego (pol.). [dostęp 2019-03-18].
- ↑ GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA MIASTA TORUŃ stan na I kwartał 2015 - PDF, docplayer.pl [dostęp 2019-03-18].
- ↑ Tablica objaśniająca na ścianie willi.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
- Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
| ||||||||||
| ||||||||||||||||||||
