Ogród Zoobotaniczny w Toruniu

Ogród Zoobotaniczny w Toruniu

nr rej. A/1596 z 25 lipca 2011 (wpis obszarowy)
Jesień 2018
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	Ulica Bydgoska 7
Powierzchnia	3,81 ha
Założono	1797 (ogród botaniczny) 1965 (ogród zoobotaniczny)
Liczba zwierząt	260
Położenie na mapie Torunia Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
Położenie na mapie Polski Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
53°00′32,1″N 18°35′25,7″E
Strona internetowa

Kamień pamiątkowy upamiętniający założyciela ogrodu Johanna Gottlieba Schultza

Wejście do ogrodu

Symbol ogrodu zoobotanicznego – niedźwiedź himalajski na wybiegu

Woliery kotowatych

Wnętrze Ptaszarni

Film prezentujący ogród zoobotaniczny

Ogród Zoobotaniczny w Toruniu – niewielki (3,81 hektara) ogród botaniczny, a od 1965 również zoologiczny w Toruniu.

W 2011 roku ogród został objęty ochroną konserwatorską jako element historycznego układu urbanistycznego Bydgoskiego Przedmieścia i Rybaków.

Lokalizacja

Ogród znajduje się w zachodniej części miasta, w dzielnicy Rybaki, przy ulicy Bydgoskiej 7, w sąsiedztwie Pałacu Ślubów oraz Willi Rosochowicza.

Historia

W drugiej połowie XVII wieku na terenie obecnego Ogrodu Zoobotanicznego znajdował się dworek z budynkami gospodarczymi i dużym ogrodem, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797 cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza, który zaczął nasadzenia zmierzające do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował, sprowadził nań wiele gatunków drzew i roślinności. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu.

Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu. Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników, jednak podupadła na początku XX wieku z powodu szybkiej urbanizacji miasta, szczególnie Bydgoskiego Przedmieścia. Po I wojnie światowej ogród podupadł i częściowo był dziko zarośnięty. Pomimo starań władz Torunia nie udało się wtedy zrewitalizować Ogrodu.

Duży rozkwit przeszedł w okresie II Rzeczypospolitej po 1920, kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 zbudowano nowe ścieżki i wybiegi oraz zasadzono setki roślin.

W początkowym okresie Polski Ludowej, aż do lat 60. XX wieku, ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 zarządzał nim Dom Harcerza (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965, dzięki na stałe zamieszkałemu w Argentynie Arnbertowi Sadeckiemu, do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierzęta. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono między innymi lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających.

Do początku lat 90. XX wieku sprowadzano kolejne zwierzęta, między innymi małpy, jenoty, arui i papugi. Od 1993 Ogród Zoobotaniczny otrzymuje dofinansowanie z budżetu Miasta Torunia. W latach 90. XX wieku udostępniono Mini Zoo dla dzieci, gdzie można pobawić się ze zwierzętami w małych wolierach.

W październiku 2013 zakończono prace związane z realizacją projektu „Rewitalizacja elementów Ogrodu Zoobotanicznego na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu”, prowadzonego z udziałem funduszy Unii Europejskiej i miejskich. Ogród doposażono w elementy małej architektury (ławki i kosze na śmieci), zainstalowano nowe elementy placu zabaw, powstała wiata dydaktyczna z zielonym dachem obsianym trawą, nowo wybudowana fontanna oraz teren do niej przylegający obsadzony niską roślinnością. Na zrekultywowanym stawie usypano wyspę i domek dla lemurów, a od strony głównego wejścia do Ogrodu tuż przy wodzie powstał pomost widokowy, z którego można obserwować zwierzęta na wyspie. W ramach projektu, za Ptaszarnią, powstał także „Ogród zmysłów” w stylu wiejskim, w którym znajdują się pachnące rośliny zielne uprawiane niegdyś na obszarach wiejskich.

W maju 2016 Ogród został przystosowany do potrzeb osób niewidomych oraz słabowidzących a jego zabudowa wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków (numer 1320).

Pieczę nad zielenią w Ogrodzie sprawuje Biuro Ogrodnika Miejskiego.

Charakterystyka

Obecnie ogród zajmuje powierzchnię 3,81 hektara o dość urozmaiconej morfologii, znajduje się tu jeden staw. W ogrodzie zgromadzono 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. Do zgromadzonych tu zwierząt należą niedźwiedzie, surykatki, lemury, muflony, lamy, rysie, jaki, małpy, strusie, jeżozwierze, mundżaki chińskie, kangury Bennetta, gorale długoogoniaste, arui, alpaki, osły, kozy bezoarowe a także zbiór gadów i płazów (herpetarium) oraz ptactwa eksponowanego w ptaszarni i na wybiegach. Ogród posiada dużą kolekcję papug.

W ogrodzie jest jedenaście drzew – pomników przyrody ożywionej, w tym: platan klonolistny (pierśnica – 422 cm, wysokość – 25 m), sosna czarna (pierśnica – 234 cm, wysokość – 17 m), dąb szypułkowy (pierśnica – 324 cm, wysokość 27,5 m), miłorząb dwuklapowy (pierśnica – 171 cm, wysokość 15 m), buk zwyczajny (pierśnica – 279 cm, wysokość 15 m) oraz leszczyna turecka (pierśnica – 232 cm, wysokość 9 m).

Poza wybiegami dla zwierząt oraz bogatą kolekcją botaniczną ogród posiada także:

• ptaszarnię,
• herpetarium,
• staw, fontannę i sadzawki,
• „Mini Zoo” dla dzieci.

Zabytki i pomniki na terenie ogrodu

• zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia,
• zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ulicy Kościuszki 73 i odrestaurowana,
• głaz narzutowy z napisem upamiętniającym twórcę ogrodu Johanna Gottlieba Schultza, z charakterystyczną figurką ptaka oraz grobowiec Schultza.

Działania edukacyjne i kulturalne

Poza oglądaniem okazów fauny i flory Ogród oferuje inne działania edukacyjne i kulturalne:

• Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej
• festyny z okazji Dnia Dziecka
• wystawy o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
• Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”
• dzień wiosny
• mini-stadnina koni i kucyków, możliwość jazdy.

Toruński ogród odwiedza rocznie około 100 tysięcy osób. W ostatnich latach występuje znaczny wzrost liczby odwiedzin. Toruński ogród zoobotaniczny jest jednym z nielicznych ogrodów w kraju położonych w centrum miasta (500 metrów od toruńskiej Starówki).

Wyróżnienia

W sierpniu 2007 zapisano toruński Ogród Zoobotaniczny do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), skupiającego poza Toruniem także 10 innych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie, Chorzowie i Zamościu.

Dyrektorzy

Dyrektorzy	Okres urzędowania	Uwagi
Johann Gottlieb Schultz	1797–1827	założyciel
Mieczysław Kwiatkowski	1920–1933
Franciszek Podwojski	1953–1984
Jadwiga Malczyńska	1984–1990
Urszula WIerzbowska	1990–1991
Piotr Demicki	1991–1993
Hanna Ciemiecka	1993–2012
Beata Gęsińska	od 2012

Bibliografia

• H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
• Ogród Zoobotaniczny w Toruniu