Ogród w Wilanowie
52°09′58″N 21°05′29″E/52,166111 21,091389 Pałac w Wilanowie otoczony ogrodem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
24 ha |
| Data założenia |
2. połowa XVII wieku |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°09′58″N 21°05′29″E/52,166111 21,091389
| |
| Strona internetowa | |
Ogród w Wilanowie (znany także jako park Wilanowski) – ogród wchodzący w skład zespołu pałacowo-parkowego w warszawskim Wilanowie, znajdujący się obok pierwotnie podmiejskiej rezydencji króla Jana III Sobieskiego.
Zajmuje powierzchnię 45 ha (razem z Jeziorem Wilanowskim i Kanałem Sobieskiego). Jest to część obszaru podległego Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, obejmującego ogółem 89 ha.
Opis założenia[edytuj | edytuj kod]
Od XIII wieku w pobliżu budynku Oranżerii znajdował się cmentarz, który był użytkowany do nabycia Wilanowa przez Jana III Sobieskiego[1].
Ogród powstał razem z pałacem wilanowskim w 2 połowie XVII wieku i został skomponowany względem wspólnej osi.
Centralna część założenia nawiązuje do form renesansowych i barokowych. Posiada charakter ogrodu włoskiego. Dwa poziomy tego ogrodu przedzielone są ceglanym murem i połączone schodkami usytuowanymi na głównej osi pałacu, ozdobionymi kamienną balustradą ozdobioną rzeźbami- alegoriami czterech pór roku oraz czterech etapów miłości: Lęk, Pocałunek, Zobojętnienie i Zwada. Ich autorem jest rzeźbiarz Johann Chrisostomus Redler. Pod schodami znajduje się sztuczna grota. Górny taras ogrodu ozdabiały do połowy XVIII wieku murowane altanki o zielono-złotych dachach.
Ogród z czasów Sobieskiego był znacznie mniejszy niż obecnie. Dopiero kolejni właściciele Wilanowa rozszerzyli ten obszar i przekomponowali niektóre jego fragmenty. Zniszczenia wojenne spowodowały zły stan parku i dopiero prace konserwacyjne pod nadzorem Gerarda Ciołka w latach 1948–1950 i 1960–1965 przywróciły mu świetność[2]. Podczas prac konserwatorskich podjęto się rekonstrukcji barokowego układu dróg i alejek. Za czasów Sobieskiego taras pałacowy zdobiły pozłacane rzeźby przedstawiające bogów olimpijskich, obecnie są to rzeźby postaci mitologicznych z poł. XVIII wieku sprowadzone z Brzezinki pod Oleśnicą na Śląsku[2].
Na pałacowym tarasie powstał bogaty parter o układzie geometrycznym o bukszpanowych obwódkach otaczających trawniki, fontanny i kwiatowe kompozycje. W ogrodzie dolnym poza równie pięknymi parterami znajdują się strzyżone szpalery drzew i liczne okazy starodrzewu składające się głównie ze starych okazów grabów, lip, jesionów, topól nadwiślańskich, z domieszką wiązów. Do jeziora Wilanowskiego prowadzą dukty poprowadzone skośnie i prostopadle, tworząc charakterystyczne osie widokowe i prześwity.
Inne części[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Oprócz położonego centralnie ogrodu włoskiego, ogrody wilanowskie składają się także z takich części jak:
- Ogród Różany w typie giardino segreto, proj. Bolesława Podczaszyńskiego dla Augusta i Aleksandry Potockich z ok. 1850 roku
- park angielsko-chiński, proj. Szymon Bogumił Zug dla Izabeli Lubomirskiej
- ogród przy północnym skrzydle z Gajem Akademosa; w 1852 ustawiono tam pomniki Franciszka Karpińskiego i Jana Kochanowskiego dłuta Jakuba Tatarkiewicza[3]
- 2-częściowy ogród przy Oranżerii
- romantyczny park angielski, 1799–1821, z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego
- budynek Pompowni, 1852, proj. Henryk Marconi
- neogotycka brama po drugiej stronie jeziora w osi pałacu, 1846, proj. Henryk Marconi
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Obecnie neogotycka brama, podobnie jak cała strona parku po drugiej stronie jeziora Wilanowskiego znajduje się poza ogrodzonymi granicami Ogrodów, podobnie jak i inne pozostałości po romantycznym parku Morysin (nazwanym tak na cześć Maurycego Eustachego Potockiego), który pełnił rolę rekreacyjno-wypoczynkową dla właścicieli pałacu i ich gości do 1939 r., kiedy to zaczęła się jego dewastacja. Duża część tego założenia objęta jest rezerwatem o tej samej nazwie.
Park wilanowski i park Morysin w 1945 zostały włączone do Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1995 są własnością Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
W 1965 r. park został wpisany do rejestru zabytków województwa warszawskiego, w 1994 r. został uznany na mocy zarządzenia Prezydenta RP za część Warszawy – pomnika historii.
Koncepcja parku w stylu angielskim, z wykorzystaniem walorów wodnych otoczenia, w XIX wieku zjednała temu założeniu sławę jednego z najpiękniejszych ogrodów wodnych w Europie. W dawnej przypałacowej ujeżdżalni mieści się obecnie Muzeum Plakatu, w Oranżerii zaś mieściła się do 2002 r. ekspozycja rzemiosła artystycznego.
Obecny widok parku zawdzięczamy rekonstrukcji z lat 50. XX wieku dokonanej według projektu Gerarda Ciołka. Park od kilku lat znajduje się w trakcie rewitalizacji, w trakcie której na terenie ogrodów prowadzone były też wykopaliska archeologiczne.
W parku wilanowskim, w rejonie Stawu Południowego, znajduje się kamienny sarkofag ku czci Stanisława Kostki Potockiego, przeniesiony po II wojnie światowej ze zdewastowanego założenia parkowego Gucin Gaj.
W związku z pandemią COVID-19 w marcu 2020, jeszcze przed wprowadzeniem od 1 kwietnia przez rząd Mateusza Morawieckiego zakazu korzystania z terenów zieleni[4], park został zamknięty do odwołania[5]. Został ponownie otwarty po uchyleniu zakazu przez rząd 20 kwietnia 2020[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wojciech Fijałkowski: Wilanów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 5–6.
- ↑ a b Warszawa. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1966, s. 219-221.
- ↑ Tadeusz Sobieraj: Pomniki Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1985, s. 16, 18. ISBN 83-217-2605-4.
- ↑ Art. 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 566)
- ↑ Pałac, park i przedpole zamknięte. [w:] Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie [on-line]. wilanow-palac.pl, 11 marca 2020. [dostęp 2020-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-28)].
- ↑ Tomasz Urzykowski. Można iść w zielone. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 20 kwietnia 2020.