Oksytocyna

Oksytocyna
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 1-[19-amino-13-butan-2-ylo-10-(2-karbamoiloetylo)-7-(karbamoilometylo)-16-[(4-hydroksyfenylo)metylo]-6,9,12,15,18-pentaokso-1,2-ditio-5,8,11,14,17-pentaazacykloejkozano-4-karbonylo]-N-[1-(karbamoilometylokarbamoilo)-3-metylo-butylo]pirolidyno-2-karboksamid Inne nazwy i oznaczenia farm. Oxytocinum inne cykliczny (1→6) disiarczek L-cysteinylo-L-tyrozylo-L-izoleucylo-L-glutamylo-L-asparaginylo-L-cysteinylo-L-prolilo-L-leucyloglicynamidu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C43H66N12O12S2
Masa molowa	1007,19 g/mol
Wygląd	biały lub prawie biały higroskopijny proszek
SMILES CCC(C)C1C(=O)NC(C(=O)NC(C(=O)NC(CSSCC(C(=O) NC(C(=O)N1)CC2=CC=C(C=C2)O)N)C(=O)N3CCCC3C (=O)NC(CC(C)C)C(=O)NCC(=O)N)CC(=O)N)CCC(=O)N
Identyfikacja
Numer CAS	50-56-6
PubChem	5771
DrugBank	DB00107
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie bardzo łatwo w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalna w rozcieńczonych roztworach kwasu octowego i etanolu Punkt izoelektryczny 5,51
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H300 Zwroty P P264, P301+P310 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według europejskich kryteriów (na podstawie podanej karty charakterystyki). Numer RTECS RS7534000 Dawka śmiertelna LD50 2,275 mg/kg (szczur, dożylnie)
Podobne związki
Podobne związki	wazopresyna
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	H01 BB02
Farmakokinetyka Okres półtrwania 1–6 min Wiązanie z białkami osocza i tkanek 30% Metabolizm wątrobowy i nerkowy Wydalanie z moczem i żółcią
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania dożylnie, domięśniowo

Oksytocyna – organiczny związek chemiczny, makrocykliczny hormon peptydowy złożony z 9 aminokwasów (nonapeptyd) spiętych mostkiem dwusiarczkowym. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Jest okresowo uwalnianym neuroprzekaźnikiem.

Wytwarzana jest w jądrze przykomorowym i nadwzrokowym podwzgórza i neuronami przekazywana jest do tylnego płata przysadki, gdzie następnie jest magazynowana. Oksytocyna powoduje skurcze mięśni macicy, co ma znaczenie podczas akcji porodowej (wcześniej występuje blok progesteronowy).

Uwalniana jest po podrażnieniu mechanoreceptorów brodawek sutkowych np. podczas ssania piersi, co ułatwia wydzielanie mleka oraz po podrażnieniu receptorów szyjki macicy i pochwy. Estrogeny wzmagają wydzielanie oksytocyny, a progesteron je hamuje. Bezpośrednio po porodzie, oksytocyna powoduje obkurczanie macicy oraz położonych w ścianie macicy naczyń krwionośnych, tamując w ten sposób krwawienie po wydaleniu łożyska. W okresie połogu ma bezpośredni wpływ na zwijanie macicy, tak więc karmienie piersią przyspiesza ten proces.

U ssaków, w zależności od ich samopoczucia, stymuluje uległość, ufność, zazdrość, szczodrość, protekcjonizm czy współpracę.

Struktura pierwszorzędowa peptydu cząsteczki oksytocyny: Cys-Tyr-Ile-Gln-Asn-Cys-Pro-Leu-Gly. Cysteiny są związane mostkiem dwusiarczkowym -S-S- tworząc pierścień. Budowa oksytocyny została ustalona w 1953 roku przez Vincenta du Vigneauda, który także przeprowadził jej syntezę.

Wskazania do stosowania

1. Zastosowanie przedporodowe

   Zapoczątkowanie lub wzmocnienie skurczów macicy w celu przyspieszenia porodu u pacjentek z następującymi lekarskimi wskazaniami do zakończenia ciąży:

   • stan przedrzucawkowy, rzucawka
   • zaburzenia czynności nerek
   • erytroblastoza płodu
   • cukrzyca matki lub płodu
   • konflikt Rh
   • przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego.

2. Przyspieszenie akcji porodowej:
   • rutynowe wywoływanie akcji porodowej w ciążach, które trwają ponad 42 tygodnie
   • w przypadku śmierci macicznej płodu
   • w przypadku opóźnienia rozwoju płodu
   • gdy występuje atonia macicy.

3. Zastosowanie poporodowe:
   • kontrola krwawienia poporodowego i atonii macicy
   • leczenie wspomagające niepełnego lub dokonanego poronienia
   • diagnostyka (ocena płodowo-łożyskowej wydolności oddechowej w ciążach wysokiego ryzyka – test oksytocynowy).

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na oksytocynę
• znaczna dysproporcja między główką płodu a miednicą matki
• poprzeczne lub ukośne położenie płodu wymagające obrotu przed porodem
• zagrażające pęknięcie macicy i stany ze wzmożonym napięciem mięśnia macicy
• łożysko przodujące
• wywołanie lub przyspieszenie akcji porodowej w przypadkach, gdy przeciwwskazany jest poród naturalny (przodowanie lub wypadnięcie pępowiny)
• zaburzenia sercowo-naczyniowe.

Środki ostrożności

Poza wyjątkowymi sytuacjami, oksytocyny nie powinno się podawać w następujących przypadkach:

• poród przedwczesny
• graniczna dysproporcja główkowo-miedniczna
• duży zabieg operacyjny w obrębie miednicy lub szyjki macicy w wywiadzie, w tym również cesarskie cięcie
• nadmierne powiększenie macicy
• stan po wielu porodach
• inwazyjny rak szyjki macicy.

Interakcje

Opisywano wystąpienie ciężkiego nadciśnienia po podaniu oksytocyny przez 3–4 godzin po profilaktycznym podaniu leków kurczących naczynia w czasie znieczulenia nadoponowego w odcinku krzyżowym. Środki do znieczulenia ogólnego takie jak cyklopropan, enfluran, halotan i izofluran podane równocześnie z oksytocyną mogą zmodyfikować jej działanie na układ sercowo-naczyniowy, powodując np. znaczne obniżenie ciśnienia lub zaburzenia rytmu serca. Inne preparaty indukujące poród lub pobudzające poronienie, używane jednocześnie z oksytocyną mogą spowodować hipertonię macicy, jej pęknięcie oraz uszkodzenie szyjki macicy.

Działania niepożądane

U matki:

• krwotok poporodowy
• nudności, wymioty
• reakcje nadwrażliwości
• krwiak w obrębie miednicy mniejszej
• obniżenie ciśnienia krwi i odruchowa tachykardia
• nadmierne napięcie mięśnia macicy, skurcz tężcowy, pęknięcie macicy
• zatrucie wodne.

U płodu lub noworodka:

• bradykardia zatokowa, tachykardia
• trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
• zamartwica
• żółtaczka noworodków
• krwawienie w obrębie siatkówki.

Dawkowanie

Dawkowanie powinno być dostosowane indywidualnie do potrzeb każdej pacjentki na podstawie reakcji matki oraz płodu.

Indukcja i stymulacja porodu: dawka początkowa wynosi 0,5–4 mU/min, dawkę należy stopniowo zwiększać o 1–2 mU/min co 20–40 minut aż do ustalenia się prawidłowej siły skurczu.
Kontrola krwawienia poporodowego: w dożylnym wlewie kroplowym podaje się zwykle 10–40 j.m. oksytocyny w 1000 ml bezwodnego rozpuszczalnika z szybkością 20–40 mU/min w celu zapewnienia odpowiedniej kontroli macicy. Po urodzeniu łożyska można podać domięśniowo 5 j.m. oksytocyny.
Leczenie wspomagające niepełnego lub niedokonanego poronienia: w dożylnym wlewie kroplowym podaje się 10 j.m. oksytocyny rozpuszczonej w 500 ml izotonicznego roztworu NaCl lub 5% roztworu glukozy z szybkością 20–40 kropli na minutę.
Diagnostyka niewydolności maciczno-płodowej (test oksytocynowy): w dożylnym wlewie kroplowym dawka początkowa wynosi 0,5 mU/min. Jeśli to konieczne dawkę podwaja się co 20 min, aż to otrzymania dawki skutecznej (zwykle 5–6 mU/min, maksymalnie 20 mU/min). Po wystąpieniu 3 umiarkowanych skurczów macicy (trwających 40–60 sekund) w okresie 10-minutowym, należy przerwać wlew i następnie kontrolować częstość akcji serca płodu.

Preparaty

Dostępne w Polsce preparaty:

• Oxytocin–Grindex – roztwór do wstrzykiwań
• Oxytocin–Richter – roztwór do infuzji

Zobacz też

• wazopresyna

Bibliografia

• Pharmindex: kompendium leków. Warszawa: UBM Medica Polska, 2011, s. 1280. ISBN 978-83-62078-02-8.
• Oxytocin-Richter – Charakterystyka produktu leczniczego (pol.). [dostęp 2011-12-29].

Linki zewnętrzne

• Oksytocyna – hormon pełen tajemnic
• Paul Zak: Zaufanie, moralność... i oksytocyna

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.