Olejów
49°45′21″N 25°15′17″E/49,755833 25,254722 Kościół katolicki pod wezwaniem świętego Michała Archanioła w Olejowie, stan z 1939 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Powierzchnia |
1,340 km² |
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
3540 |
| Kod pocztowy |
47226 |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 49°45′21″N 25°15′17″E/49,755833 25,254722
| |
Olejów (ukr. Олiїв) – wieś i gmina w obwodzie tarnopolskim na Ukrainie, w rejonie zborowskim, w dorzeczu Dniestru nad rzeką Łopuszanką, dopływem Seretu. Leży 10 km na północny wschód od Załoźców, 14 km na południowy zachód od Zborowa.
Liczba mieszkańców przed 1939 r. powyżej 2000, mieszana, z przewagą ludności polskiej nad ukraińską. Poczta, telegraf i telefon na miejscu. Do 1944 parafia łacińska w miejscu, założona w 1848 r. należała do dekanatu zborowskiego, archidiecezji lwowskiej. Parafia rzymskokatolicka i greckokatolicka.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś pojawia się w źródłach w 1532 r., kiedy Stanisław Sienieński sprzedał Złoczów wraz z przyległymi wsiami, w tym z Olejowem, kasztelanowi poznańskiemu Andrzejowi Górce. Po Górkach dziedziczyli Czarnkowscy, od których klucz złoczowski nabył w 1598 r. Marek Sobieski, wojewoda lubelski. Odtąd przez pięć pokoleń właścicielami Olejowa byli Sobiescy i dopiero w 1740 r. Maria Karolina ks. de Boullion, córka królewicza Jakuba, zapisała dobra złoczowskie ks. Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi zwanemu «Rybeńko».
Według tradycji Olejów miał kiedyś status miasteczka. W połowie wieku XVIII właścicielem Olejowa był regimentarz Stefan Błędowski, a w latach 80. tegoż stulecia starosta brański Maciej Starzeński. W 1855 r. jako właściciela odnotowano wnuka tego ostatniego, Michała, który w tym samym roku sprzedał swoje dobra hr. Kazimierzowi Wodzickiemu. Majątek pozostał w rękach Wodzickich aż do II wojny światowej.
W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Olejów w powiecie zborowskim województwa tarnopolskiego.
W latach 1944 - 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w różnych okolicznościach 9 Polaków, w tym inż. (i.n.) Grzeszczuka, nadleśniczego i komendanta placówki Armii Krajowej[1].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- zamek, wybudowany w XVII w.[2]
- Pałac olejowski, zawierający cenne zbiory, został ograbiony przez Niemców w czasie I wojny światowej. We wsi znajdowały się pokłady glinki służącej do wyrobu fajansu, przejściowo produkowanego także w miejscu. W drugiej połowie XIX w. działały w Olejowie olejarnia, wapniarka i młyn.
- Kościół pw. św. Michała Archanioła (nieistniejący) - wznosił się na prawo od rynku, dominował nad okolicą, posiadał wolnostojącą dzwonnicę i krzyż pamiątkowy, w podziemiach znajdowała się krypta grobowa rodziny Starzeńskich. Wzniesiony w latach 1855 - 1863 r. na miejscu dawnego, drewnianego, mocno uszkodzony w czasie I wojny światowej, wyremontowany w 20. latach XX wieku, ponownie uszkodzony w czasie walk w 1944 r., rozebrany w latach 1952 - 1953, budulec przekazano na potrzeby kołchozu[3][4].
- Idąc od kościoła w kierunku południowym, dochodzi się do cmentarza greckokatolickiego, na którym znajduje się podobny krzyż pamiątkowy z wieku XVI z napisem w języku staroruskim. Natomiast idąc od kościoła drogą na północ od brzegów rzeki Łopuszanki, widać nad stawem w lesie wały i głębokie rowy oraz resztki murów zbudowanego tu zamku myśliwskiego króla Jana III.
- Na cmentarzu kaplica z grobowcem rodziny Wodzickich.
Wybitni olejowianie[edytuj | edytuj kod]
- Józef Karol Lasocki – polski dyrygent, kompozytor, pedagog i organizator życia muzycznego,
- Maciej Maurycy Starzeński – polski hrabia (1780), starosta brański, sekretarz hetmana Jana Klemensa Branickiego,
- Michał Hieronim Starzeński - polski hrabia (1799), starosta brański, powstaniec kościuszkowski, pamiętnikarz,
- Marian Wierzbiański – polski nauczyciel, dziennikarz, działacz harcerski,
- Kazimierz Wodzicki (1816-1889) – polski ornitolog, literat,
- Kazimierz Wodzicki (1900-1987) – polski zoolog, ornitolog.
Pobliskie miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Henryk Komański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, Szczepan Siekierka, wyd. 2., popr., Wrocław: Nortom, 2006, s. 483, ISBN 83-89684-61-6, OCLC 156875487.
- ↑ Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego, 1926.
- ↑ OLEJÓW. Dawny kościół p.w. św. Michała Archanioła (1855 - 1863). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Zborowski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-21].
- ↑ Artykuł: Kościół w Olejowie - Olejów na Podolu [online], olejow.pl [dostęp 2023-04-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przewodnik po Województwie Tarnopolskiem z mapą. Tarnopol 1928, nakładem Wojewódzkiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Tarnopolu
- Związek Polskich Towarzystw Turystycznych: Przewodnik po Polsce w 4 tomach. Tom II: "Polska południowo-wschodnia". Wydanie pierwsze. Warszawa 1937.
- A. Worobiec, Trościaniec Wielki wieś Ziemi Załozieckiej, w: tejże, Nasi wybitni rodacy, Zielona Góra 1999, s. 102-103, ISBN 83-912004-0-X
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Olejów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 457.
- Strona Olejowa
- Olejów na Podolu