Olga Boznańska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Olga Boznańska
Olga Boznańska Autoportret 3.jpg
Olga Boznańska, Autoportret
Imiona i nazwisko Olga Helena Karolina Boznańska
Data i miejsce urodzenia 15 kwietnia 1865
Kraków
Data i miejsce śmierci 26 października 1940
Paryż
Narodowość polska
Dziedzina sztuki malarstwo
Styl realizm
postimpresjonizm
modernizm
Ważne dzieła Bretonka
Dziewczynka z chryzantemami
Portret panny Dygat
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn AkademickiKawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Dom Boznańskich w Krakowie (2015)

Olga Helena Karolina Boznańska herbu Nowina (ur. 15 kwietnia 1865 w Krakowie, zm. 26 października 1940 w Paryżu) – polska malarka, portrecistka, przedstawicielka modernizmu; od 1898 mieszkała w Paryżu, członkini szkoły monachijskiej, Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1898) i Société nationale des beaux-arts (1901).

Życiorys[edytuj]

Była córką Adama Nowiny Boznańskiego i Eugenii Mondan. Adam Boznański był inżynierem, ukończył wiedeńską politechnikę. Eugenia Mondan była Francuzką, interesowała się sztuką, sama rysowała.

Olga Boznańska od najmłodszych lat uczyła się rysunku. Malarstwa uczyła się u Antoniego Adama Piotrowskiego, Kazimierza Pochwalskiego, a następnie na Kursach Malarskich imienia Adriana Baranieckiego. W 1886 wyjechała kontynuować naukę w Monachium. Jako kobieta nie miała możliwości wstępu do Akademii Sztuk Pięknych, kształciła się więc w prywatnych, monachijskich szkołach Karla Kricheldorfa i Wilhelma Dürra. W 1892 umarła jej matka.

W 1896 zrezygnowała z nauczycieli i wynajęła własną pracownię. W tym czasie zaczęła wystawiać swoje prace w Monachium, Warszawie, Berlinie, Wiedniu. Dwa lata później pojawiły się pierwsze sukcesy. Za Portret malarza Pawła Nauena otrzymała z rąk arcyksięcia Karola Ludwika w Wiedniu złoty medal, a w Londynie za Portret miss Mary Breme – wyróżnienie. W 1896 jury paryskiego Societe des Beaux-Arts przyjęło na wystawę jej obraz. Po ostatnich sukcesach dostała nawet propozycję objęcia katedry malarstwa na wydziale kobiet w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, którą odrzuciła.

W 1898 przeprowadziła się do Paryża. W tym też roku została członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. W 1900 na wystawie w New Gallery w Londynie dostała złoty medal. Na Wystawie Światowej w Paryżu otrzymała wyróżnienie. Nie miała tylko sukcesów w życiu osobistym. W tym roku nastąpiło zerwanie długoletniego narzeczeństwa z malarzem Józefem Czajkowskim. W 1901 po raz pierwszy wystawiała w Pittsburghu. Rząd francuski kupił Bretonkę i Portret panny Dygat do państwowych zbiorów sztuki. Została członkiem Société Nationale des Beaux Arts. Uczyła w Académie de la Grande Chaumière.

W 1906 umarł jej ojciec. Rok później Carnegie Institute w Pittsburghu przyznał jej srebrny medal. W 1912 na wystawie w Pittsburghu, wraz z Claude’em Monetem i Augustem Renoirem, reprezentowała Francję. W Amsterdamie na międzynarodowej wystawie zdobyła srebrny medal. W 1914 warszawska Szkoła Sztuk Pięknych zaproponowała jej stanowisko profesora. W 1923 ponownie reprezentowała szkołę francuską w Pittsburghu wśród takich artystów jak Pierre Bonnard, Maurice Denis.

Jej sława powoli malała. Miała coraz mniej zamówień na portrety, głównym jej źródłem utrzymania stał się czynsz z krakowskiej kamienicy. W 1932 po raz ostatni przyjechała do Krakowa. W 1937 na Wystawie Światowej w Paryżu otrzymała Grand Prix. Na weneckim Biennale w 1938 sprzedała pięć obrazów, w tym Portret pani Dygatowej, który zakupił król włoski. Był to jej ostatni sukces. Dwa lata później umarła.

W Krakowie Boznańska mieszkała w domu przy ul. Piłsudskiego 21, w którym miała własną pracownię, o czym informuje umieszczona na budynku tablica pamiątkowa; budynek jest obecnie własnością Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Twórczość[edytuj]

Była portrecistką, w każdym razie to portrety przyniosły jej największą sławę. Pracowała głównie w pracowni. Częstym motywem jej obrazów są wnętrza pracowni lub widoki z okna.

Farbę kładła małymi dotknięciami pędzla i czekała, aż podeschnie. Metoda ta gwarantowała, że jej paleta nie będzie sprawiała wrażenia „brudnej” (mimo używania odcieni szarości i ciemnych brązów). Już w okresie pobytu w Monachium zrezygnowała z pokrywania gotowych obrazów werniksem. Z czasem coraz częściej zamiast na płótnie, malowała na lekko zagruntowanej tekturze, dzięki czemu uzyskiwała matowość, która pozwalała jej na wyrafinowane efekty kolorystyczne.

Boznańska a impresjonizm[edytuj]

Błędem jest łączenie Boznańskiej z impresjonizmem. Często stosowała barwy lokalne i czerń, kolory odrzucane przez impresjonistów. Różnił ją też stosunek do natury. Zmysłowy zachwyt powierzchnią zjawisk w świetle leżący u podstaw impresjonizmu zastępowała w swych portretach wnikliwą analizą psychologiczną i dążeniem do silnej ekspresji[1].

Stosowana przez nią zasnuta mgłą paleta niewiele ma wspólnego z feerią barw typowych dla Moneta, van Gogha czy Renoira. Podczas gdy impresjoniści opuszczali pracownie i badali wpływ światła słonecznego na kolor, Boznańska niemal nigdy nie malowała w plenerze. Nie traktowała też (jak impresjoniści) postaci ludzkich jako elementu krajobrazu lub każdego innego motywu malarskiego. Koncentrowała się na portrecie psychologicznym, odzwierciedlającym wewnętrzną prawdę o portretowanej postaci, a nie ulotną chwilę lub iskrzącą plamę barwną. W jej obrazach światło żyje własnym życiem i nie jest uzależnione od pogody czy pory dnia[2].

Około 1900 r. ukształtowała już swój własny styl. W jej malarstwie dominował walor, gra tonów i półtonów, nadających obrazom specyficzną mglistość i tajemniczość. Ówcześni krytycy paryscy słusznie więc nie dopatrywali się związku Boznańskiej z impresjonizmem[3]. Sama artystka zapytana kiedyś o swoją zależność od impresjonizmu uznała takie pytanie za absurdalne: „Ja i impresjonizm?”[4].

Jej twórczość zaliczana jest do nurtu postimpresjonizmu[5].

Wybrane dzieła[edytuj]

Odznaczenia[edytuj]

Galeria[edytuj]

  • Portret kobiety (Cyganka), 1888

  • Bretonka, 1889

  • Portret malarza Paula Neuena, 1893

  • Kwiaty na tarasie, 1903

  • Widok z okna pracowni, ok. 1912

Przypisy

  1. ↑ P. Trzeciak, Boznańska Olga, [w:] Od Maneta do Pollocka, Warszawa 1995, s. 40.
  2. ↑ L. Sonik, Olga Boznańska, Siechnice 1999, s. 29.
  3. ↑ H. Blum, Olga Boznańska, Warszawa 1974, s. 25.
  4. ↑ L. Sonik…, s. 29.
  5. ↑ Słownik wiedzy o kulturze, Warszawa 2009, s. 85.
  6. ↑ Olga Boznanska (1865-1940) (ang.). thekf.org. [dostęp 2012-08-05].
  7. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 22.
  8. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Literatury, Warszawa 1937, s. 263.
  9. ↑ M.P. z 1938 r. Nr 258, poz. 592

Bibliografia[edytuj]

  • Helena Blum, Olga Boznańska, Warszawa: Prasa – Książka – Ruch, 1974.
  • Helena Blum, Olga Boznańska. Zarys życia i twórczości, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1964.
  • Anna Król, Olga Boznańska, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2002 (W Zwierciadle Sztuki), ​ISBN 83-7023-971-4​.
  • Tadeusz Dobrowolski, Helena Blumówna, Historia sztuki polskiej, t. 3, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965.
  • Liliana Sonik, Olga Boznańska, Siechnice: Eaglemoss Polska, 2000 (Wielcy Malarze; nr 15).
  • Olga Boznańska, Poznań: Oxford Educational, 2008 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy; 46), ​ISBN 978-83-252-0125-8​.
  • Maria Rostworowska, Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej, wyd. 2, Kraków: Wydawnictwo Lexis, 2005, ​ISBN 83-89425-21-1​.
  • Olga Boznańska, film dokumentalny, reż. Przemysław Młyńczyk, z udziałem Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej i muzyką Michała Urbaniaka, produkcja Fundacji Młodego Kina 2000.

Linki zewnętrzne[edytuj]

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Olga Boznańska
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Olga_Boznańska&oldid=50280199”