Olga Boznańska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Olga Boznańska
Ilustracja
Olga Boznańska w 1930 roku
Imię i nazwisko

Olga Helena Karolina Boznańska

Data i miejsce urodzenia

15 kwietnia 1865
Kraków

Data i miejsce śmierci

26 października 1940
Paryż

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

realizm
postimpresjonizm
modernizm

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn AkademickiKawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Olga Boznańska, Autoportret
Dom Boznańskich (2015)
Kraków ul. Piłsudskiego 21
Tablica pamiątkowa na domu Olgi Boznańskiej, autorstwa Tadeusza Banasia.

Olga Helena Karolina Boznańska h. Nowina (ur. 15 kwietnia 1865 w Krakowie, zm. 26 października 1940 w Paryżu) – polska malarka, portrecistka, przedstawicielka modernizmu; od 1898 zamieszkała w Paryżu, członkini szkoły monachijskiej, Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1898) i Société nationale des beaux-arts (1901).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była córką inżyniera Adama Nowiny Boznańskiego i Francuzki Eugenii de Mondain[1]. Ojciec Boznańskiej ukończył wiedeńską politechnikę, matka interesowała się sztuką, sama rysowała[1]. Olga miała siostrę Izabellę Antoninę Ewelinę.

Olga Boznańska swoją przygodę z rysunkiem zaczęła w wieku 6 lat[2], pierwszych lekcji rysunku udzielała jej matka[3]. Malarstwa uczyła się u Antoniego Adama Piotrowskiego, Kazimierza Pochwalskiego, a następnie na Kursach Malarskich imienia Adriana Baranieckiego. W 1886 wyjechała kontynuować naukę w Monachium. Jako kobieta nie miała wstępu do Akademii Sztuk Pięknych, kształciła się więc w prywatnych, monachijskich szkołach Karla Kricheldorfa i Wilhelma Dürra. W 1892 umarła jej matka.

W 1896 zrezygnowała z nauczycieli i wynajęła własną pracownię. W tym samym roku po raz pierwszy wystawiła w Paryżu swój obraz[4]. W tym czasie zaczęła wystawiać swoje prace w Monachium, Warszawie, Berlinie, Wiedniu. Dwa lata później nadeszły pierwsze sukcesy. Za Portret malarza Pawła Nauena otrzymała z rąk arcyksięcia Karola Ludwika w Wiedniu złoty medal, a w Londynie za Portret miss Mary Breme – wyróżnienie. W 1896 jury paryskiego Société des Beaux-Arts przyjęło na wystawę jej obraz. Po tych sukcesach dostała propozycję objęcia katedry malarstwa na wydziale kobiet w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, którą odrzuciła.

W 1898 przeprowadziła się do Paryża. W tym też roku została członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. W tym samym roku urządza pierwszą indywidualną wystawę[5]. W 1900 na wystawie w New Gallery w Londynie dostała złoty medal. Na Wystawie Światowej w Paryżu otrzymała wyróżnienie. Tego samego roku doszło do zerwania jej długoletniego narzeczeństwa z malarzem Józefem Czajkowskim. W 1901 po raz pierwszy wystawiała w Pittsburghu. Rząd francuski zakupił jej Bretonkę i Portret panny Dygat do państwowych zbiorów sztuki. Została członkiem Société Nationale des Beaux Arts. Uczyła w Académie de la Grande Chaumière.

W 1906 umarł jej ojciec. Rok później Carnegie Institute w Pittsburghu przyznał jej srebrny medal. W 1912 na wystawie w Pittsburghu, wraz z Claude’em Monetem i Augustem Renoirem, reprezentowała Francję. W Amsterdamie na międzynarodowej wystawie zdobyła srebrny medal. W 1914 warszawska Szkoła Sztuk Pięknych zaproponowała jej stanowisko profesora. W 1923 ponownie reprezentowała szkołę francuską w Pittsburghu wśród takich artystów jak Pierre Bonnard czy Maurice Denis.

Jej sława powoli malała. Miała coraz mniej zamówień na portrety, głównym źródłem utrzymania stał się dla niej czynsz z krakowskiej kamienicy. W 1932 po raz ostatni przyjechała do Krakowa. W 1934 otrzymała nagrodę m. st. Warszawy za sztukę plastyczną[6]. W 1937 na Wystawie Światowej w Paryżu otrzymała Grand Prix. Na weneckim Biennale w 1938 sprzedała pięć obrazów, w tym Portret pani Dygatowej, który zakupił król włoski. Był to jej ostatni sukces. Dwa lata później umarła[7].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Była portrecistką, w każdym razie to portrety przyniosły jej największą sławę. Malowała głównie w pracowni. Częstym motywem jej obrazów są wnętrza pracowni lub widoki z okna.

Farbę kładła małymi dotknięciami pędzla i czekała, aż podeschnie. Metoda ta gwarantowała, że jej paleta nie będzie sprawiała wrażenia „brudnej” (mimo używania odcieni szarości i ciemnych brązów). Już w okresie pobytu w Monachium zrezygnowała z pokrywania gotowych obrazów werniksem. Z czasem coraz częściej zamiast na płótnie, malowała na lekko zagruntowanej tekturze, dzięki czemu uzyskiwała matowość, która pozwalała jej na wyrafinowane efekty kolorystyczne.

Boznańska a impresjonizm[edytuj | edytuj kod]

Łucja Bałzukiewicz, Portret Olgi Boznańskiej, 1909

Błędem jest łączenie Boznańskiej z impresjonizmem. Często stosowała barwy lokalne i czerń, kolory odrzucane przez impresjonistów. Różnił ją też stosunek do natury. Zmysłowy zachwyt powierzchnią zjawisk w świetle leżący u podstaw impresjonizmu zastępowała w swych portretach wnikliwą analizą psychologiczną i dążeniem do silnej ekspresji[8].

Stosowana przez nią zasnuta mgłą paleta ma niewiele wspólnego z feerią barw typowych dla Moneta, van Gogha czy Renoira. Podczas gdy impresjoniści opuszczali pracownie i badali wpływ światła słonecznego na kolor, Boznańska niemal nigdy nie malowała w plenerze. Nie traktowała też (jak impresjoniści) postaci ludzkich jako elementu krajobrazu lub każdego innego motywu malarskiego. Koncentrowała się na portrecie psychologicznym, odzwierciedlającym wewnętrzną prawdę o portretowanej postaci, a nie ulotną chwilę lub iskrzącą plamę barwną. W jej obrazach światło żyje własnym życiem i nie jest uzależnione od pogody czy pory dnia[9].

Około 1900 r. miała już ukształtowany własny styl. W jej malarstwie dominował walor, gra tonów i półtonów, nadających obrazom specyficzną mglistość i tajemniczość. Ówcześni krytycy paryscy słusznie więc nie dopatrywali się związku Boznańskiej z impresjonizmem[10]. Sama artystka zapytana kiedyś o swoją zależność od impresjonizmu uznała takie pytanie za absurdalne: „Ja i impresjonizm?”[11].

Jej twórczość zaliczana jest do nurtu postimpresjonizmu[12].

Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • Portret panny Dygat, 1903, olej na tekturze, 82 × 60 cm, Musée d’Orsay, Paryż
  • W Wielki Piątek (Zakonnica, Zakonnica modląca się w kościele), 1890, olej na płótnie, 240 × 158 cm, Kościół Mariacki w Krakowie
  • Portret Kazimierza Wizego, ok. 1905 – ok. 1909, olej na tekturze, 71 × 42,5, Muzeum Narodowe w Warszawie.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W Krakowie Boznańska mieszkała w domu przy ul. Piłsudskiego 21 (kiedyś Wolska 21), w którym miała własną pracownię. Dom został wybudowany przez jej ojca. Po jego śmierci dom przypadł Oldze i Izabeli. Na budynku znajduje się tablica pamiątkowa wykonana przez rzeźbiarza, pracownika Wydziału Form Przemysłowych Tadeusza Banasia w 2000 roku w 135 rocznicę urodzin artystki i 60 rocznicę jej śmierci. Swoją część budynku w testamencie Olga zapisała Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (część budynku należąca do Izy Boznańskiej przypadła Gminie Kraków).

Jest patronką ulic m.in. w: Bogatyni, Częstochowie, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Kutnie, Lubinie, Ostrowie Wielkopolskim, Stargardzie, Sycowie, Tarnowie, Warszawie[16], Wrocławiu. W Śremie jedną z ulic nazwano Zaułek Olgi Boznańskiej.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Portret kobiety (Cyganka), 1888

    Portret kobiety (Cyganka), 1888

  • Bretonka, 1889

    Bretonka, 1889

  • Portret malarza Paula Neuena, 1893

    Portret malarza Paula Neuena, 1893

  • Kwiaty na tarasie, 1903

    Kwiaty na tarasie, 1903

  • Portret Kazi­mierza Wize, ok. 1905 – ok. 1909

    Portret Kazi­mierza Wize, ok. 1905 – ok. 1909

  • Widok z okna pracowni, ok. 1912

    Widok z okna pracowni, ok. 1912

  • W Wielki piątek, ok. 1890

    W Wielki piątek, ok. 1890

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Witz 1970 ↓, s. 312.
  2. ↑ Angelika Kuźniak, Boznańska : non finito, wyd. Wydanie pierwsze, Kraków 2019, ISBN 978-83-08-06808-3, OCLC 1137263613 [dostęp 2022-06-08].
  3. ↑ Urszula Kozakowska-Zaucha, Beata Kowalczyk, Boznańska : malarstwo = painting, wyd. Wydanie pierwsze =, Olszanica 2018, ISBN 978-83-7576-373-7, OCLC 1104120248 [dostęp 2022-04-29].
  4. ↑ Witz 1970 ↓, s. 320.
  5. ↑ Witz 1970 ↓, s. 321.
  6. ↑ Nagrody konkursowe m. st. Warszawy w r. 1934. „Świat Zasłużonych”. Nr 2, s. 8, 1934. Warszawa. [dostęp 2020-12-08]. 
  7. ↑ Witz 1970 ↓, s. 326.
  8. ↑ P. Trzeciak, Boznańska Olga, [w:] Od Maneta do Pollocka, Warszawa 1995, s. 40.
  9. ↑ L. Sonik, Olga Boznańska, Siechnice 1999, s. 29.
  10. ↑ Blum 1974 ↓, s. 25.
  11. ↑ L. Sonik…, s. 29.
  12. ↑ Słownik wiedzy o kulturze, Warszawa 2009, s. 85.
  13. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu sztuki”.
  14. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 22.
  15. ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 460 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.
  16. ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i Aliny Sokołowskiej, Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 27-28.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Olga_Boznańska&oldid=67571825”