Operacja Felix
 Plan operacji | |||
| Konflikt | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce konfliktu |
południowa Europa | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Przyczyny operacji | |||
| ekspansjonizm niemiecki | |||
| Cele operacji | |||
| podbicie Gibraltaru przez Niemcy | |||
| Dowództwo operacji | |||
| Czas operacji |
planowana na czerwiec – sierpień 1940 | ||
| Miejsce operacji | |||
| Rezultaty operacji | |||
| nie odbyła się | |||
Operacja Felix (niem. Unternehmen Felix) – niezrealizowana operacja zajęcia brytyjskiego Gibraltaru przez III Rzeszę w trakcie II wojny światowej[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Sprzymierzone wojska angielskie i holenderskie zajęły Gibraltar w czasie wojny o sukcesję hiszpańską w 1704[2][3]. Na mocy traktatu pokojowego w Utrechcie w 1713, Gibraltar został przekazany Wielkiej Brytanii „na wieczność”[4].
Gibraltar znajduje się w miejscu, które umożliwia kontrolowanie ruchu statków wpływających i wypływających z Morza Śródziemnego[5]. W połączeniu z administrowanym w czasie II wojny światowej przez Brytyjczyków Kanałem Sueskim, był kluczowym elementem bardzo ważnej drogi wodnej do brytyjskich kolonii i dominiów.
Przywódca Niemiec - Adolf Hitler usiłował bezskutecznie namówić do wspólnego ataku sąsiadującą z Gibraltarem Hiszpanię, znajdującą się pod dyktaturą Francisco Franco[1]. Hiszpania była wyczerpana niedawną wojną domową (1936–1939) i Franco, mimo sympatii proniemieckich części społeczeństwa i długu wdzięczności za pomoc w wojnie domowej, unikał zaangażowania kraju w wojnie światowej[6]. Jedyną możliwością zdobycia Gibraltaru był atak z terytorium Hiszpanii, którego plan Hitler nakreślił w dyrektywie nr 18 z listopada 1940[7]. Pozycja samych Niemiec w rejonie śródziemnomorskim była słaba. Na Morzu Śródziemnym nie było żadnych niemieckich okrętów nawodnych, a niemieckie U-Booty zostały tam wprowadzone dopiero jesienią 1941. 23 października 1940 roku doszło do osobistego spotkania dyktatorów obu państw w Hendaye w okupowanej Francji, podczas którego Hitler usiłował nakłonić Franco do udziału w wojnie przeciw Wielkiej Brytanii[8]. Franco za pomoc żądał przekazania mu Gibraltaru, przyłączenia do hiszpańskiego Maroka francuskich terytoriów w Afryce Północnej i przyłączenia do Gwinei Hiszpańskiej francuskiego Kamerunu oraz zagwarantowania dostaw żywności i ropy naftowej[8]. Uwzględnienie tych żądań było nie do przyjęcia, gdyż spowodowałoby dla Niemców utratę poparcia francuskiego rządu Vichy[9]. Hitler jedynie uczynił obietnicę niesprecyzowanych cesji terytorialnych w Afryce[8]. Niemcy natomiast mieli sami ograniczone ilości ropy naftowej i niewielkie możliwości przewozowe, podczas gdy gospodarka Hiszpanii była uzależniona od dostaw ropy drogą morską[10]. Latem 1940 roku Wielka Brytania w obliczu zagrożenia Gibraltaru zablokowała dostawy ropy do Hiszpanii, a w lipcu nakłoniła do tego też rząd USA i embargo na jej dostawy trwało do lata 1941 roku, a później także były one ograniczane przez aliantów w celu skłonienia Hiszpanii do zerwania współpracy z Niemcami[10].
Planowaną operacją miał dowodzić feldmarszałek Walter von Reichenau. Przewidziano do niej skierować z Francji XXXIX Korpus Pancerny w składzie 16. Dywizji pancernej, 16. Dywizji Zmotoryzowanej i Dywizji Zmotoryzowanej SS „Totenkopf”[8]. Wojska te miały zabezpieczyć drogi na południe Hiszpanii i interweniować w razie, gdyby Brytyjczycy wylądowali w Portugalii[8]. Do samego szturmu na twierdzę przewidziano bataliony strzelców alpejskich z XXXXIX Korpusu Górskiego, trzy bataliony pionierów i pułk piechoty „Großdeutschland”[8]. Garnizon Gibraltaru składał się latem 1940 roku z czterech batalionów piechoty, artylerii nadbrzeżnej i przeciwlotniczej oraz pododdziałów specjalistycznych[8]. W razie inwazji, obrona Gibraltaru mogła jednak trwać długo z uwagi na względną bliskość Wysp Brytyjskich i panowanie Brytyjczyków na morzu[8]. Należałoby się wówczas także liczyć z zajęciem przez Brytyjczyków Wysp Kanaryjskich i hiszpańskiego Maroka – w tym celu wiosną 1941 roku opracowali oni plan operacji nazwanej Puma, a następnie Pilgrim[8]. Zabezpieczenie Maroka i Wysp Kanaryjskich leżało dopiero w dalszych planach Niemców, po zdobyciu Gibraltaru[10].
W końcu Hitler był gotów działać sam i bez pozwolenia zająć hiszpańskie kolonie w Afryce Północnej, by wykorzystać je do bazowania niemieckich okrętów podwodnych. 22 czerwca 1941 Hitler rozpoczął operację Barbarossa (atak na ZSRR), operacja Felix została odłożona i ostatecznie nigdy nie zrealizowana[5]. Siły do niej przeznaczone zostały natomiast skierowane na front wschodni[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Hans-Dieter Otto Leksykon fatalnych decyzji w II wojnie światowej, wyd. polskie 2007, s. 62-65
- ↑ William G.F. Jackson: The Rock of the Gibraltarians. Cranbury: NJ: Associated University Presses. ISBN 0-8386-3237-8.
- ↑ Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz: Historia Hiszpanii. Wyd. I. Wrocław: Ossolineum, 1998, s. 202. ISBN 83-04-04403-X.
- ↑ David Abulafia: The Great Sea: A Human History of the Mediterranean. Londyn: Allen Lane, 2011. ISBN 978-0-7139-9934-1.
- ↑ a b Michael Kerrigan Niezrealizowane plany. II wojna światowa 1939-45, wyd. polskie 2011, s. 44-47
- ↑ Pawłowski 2015 ↓, s. 65.
- ↑ P. M. H. Bell Przyczyny wybuchu II wojny światowej w Europie, wyd. polskie 2010, s. 363
- ↑ a b c d e f g h i Pawłowski 2015 ↓, s. 57.
- ↑ Evan Mawdsley II wojna światowa. Nowe ujęcie, wyd. polskie 2011, s. 302
- ↑ a b c Pawłowski 2015 ↓, s. 58.
- ↑ Pawłowski 2015 ↓, s. 61.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tymoteusz Pawłowski. Półwysep Iberyjski w drugiej wojnie światowej. „Technika Wojskowa Historia”. 4/2015(34), lipiec-sierpień 2015. Magnum X.