Opieńka bezpierścieniowa

Opieńka bezpierścieniowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	obrzękowcowate
Rodzaj	opieńka
Gatunek	opieńka bezpierścieniowa
	Nazwa systematyczna
	Armillaria tabescens (Scop.) Emel; Le Genre Armillaria (Strasbourg): 50 (1921)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Opieńka bezpierścieniowa (Armillaria tabescens (Scop.) Emel) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Armillaria, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Giovanni Antonio Scopoli, nadając mu nazwę Agaricus tabescens. W 1916 r. mykolodzy Carleton Rea & John Ramsbottom uznali go za odmianę opieńki miodowej. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1921 r. L. Emel^[1].

Synonimy naukowe^[2]:

Agaricus monadelphus Morgan, 1883
Agaricus tabescens Scop. 1772
Armillaria mellea var. tabescens (Scop.) Rea & Ramsb. 1917
Armillariella tabescens (Scop.) Singer 1943
Clitocybe monadelpha (Morgan) Sacc. 1887
Clitocybe tabescens (Scop.) Bres. 1900
Collybia tabescens (Scop.) Sacc. 1887
Fungus tabescens (Scop.) Kuntze 1898

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 2–10 cm, początkowo płasko półkulisty z garbem na środku, następnie płaski. Brzeg kapelusza długi czas pozostaje podwinięty. Kolor rdzawobrązowy, ochrowobrązowy z ziarnistymi, drobnymi brązowymi łuseczkami, wyraźniej skupionymi pośrodku kapelusza^[4].

Blaszki

Gęste, nieco zbiegające na trzon, najpierw kremowe, później brązowe^[4].

Trzon

Grubości do 1,5 cm i wysokości 5–15 cm, walcowaty, zagięty, pełny i włóknisty. U starszych okazów wydrążony albo z watowatym jednolitym wypełnieniem. Pod kapeluszem białawy i błyszczący, niżej w kolorze od ochrowobrązowego do brązowoczerwonego, u nasady ciemniejszy. Charakterystyczną cechą jest brak pierścienia^[4].

Miąższ

W kapeluszu białawy, sprężysty i twardy w trzonie brązowy, włóknisty, twardy. smak i zapach niewyraźny^[4].

Wysyp zarodników

Biały.

Występowanie i siedlisko

Gatunek znacznie rzadszy, niż opieńka ciemna czy opieńka miodowa. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. na terenie Polski stwierdzono występowanie opieńki bezpierścieniowej tylko w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach^[3].

Rośnie zarówno na martwych, jak i żywych drzewach liściastych, głównie na bukach^[4].

Znaczenie

Pasożyt i saprotrof. Wywołuje u zaatakowanych drzew chorobę o nazwie opieńkowa zgnilizna korzeni prowadzącą do obumarcia drzewa i powodującą białą zgniliznę drewna^[5].
Grzyb jadalny. Nadaje się do gotowania, smażenia, marynowania, może też być przyrządzany na różne inne sposoby, jednakże zawiera pewne związki chemiczne, które w stanie surowym dla niektórych ludzi mogą być szkodliwe. Dlatego też należy go najpierw obgotować przez około 5 minut i odlać wywar, po czym dopiero poddaje się go dalszej obróbce termicznej^[6].

Gatunki podobne

Przez grzybiarzy opieńka bezpierścieniowa często nie jest odróżniana od opieńki miodowej (Armillaria mellea) lub opieńki ciemnej (Armillaria ostoyae). W dawnych atlasach grzybów zwykle opieńki miodowej nie odróżniano od opieńki ciemnej^[6] lub wszystkie te trzy gatunki określane były nazwą opieńka miodowa^[7]. Z punktu widzenia grzybiarzy nierozróżnianie tych gatunków nie ma większego znaczenia, gdyż wszystkie są jadalne. Opieńka miodowa ma kapelusz z bardzo drobnymi kosmkami, nieraz całkowicie nagi, natomiast opieńka ciemna ma na kapeluszu wyraźne, duże kosmki i występuje tylko na drzewach iglastych (głównie na świerku)^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ Żółciak A. Taksonomia i nomenklatura rodzaju Armillaria (Fr.: Fr.) Staude. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, seria A. 2003;2(952):5–21.
↑ ^a ^b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).

[2] Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[wag-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[armillaria-5] Żółciak A. Taksonomia i nomenklatura rodzaju Armillaria (Fr.: Fr.) Staude. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, seria A. 2003;2(952):5–21.

[Wojewoda-6] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[Gminder-7] Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]