Odznaka Honorowa Czerwonego Krzyża (Austria)

Odznaka Honorowa Czerwonego Krzyża
Ehrenzeichen für Verdienste um das Rote Kreuz
(1914-1938)

Awers Odznaki Honorowej II Kl. z dek. woj.
Awers Odznaki Honorowej Oficerskiej z dek. woj.
Awers Odznaki Honorowej I Kl. z dek. woj.
Gwiazda Zasługi z dek. woj.
Baretka
Ustanowiono	1914
Wycofano	1938
Dewiza	PATRIAE AC HUMANITATI (Ojczyźnie i Ludzkości)
Powiązane	Odznaka Honorowa Węgierskiego Czerwonego Krzyża

Medal za Zasługi
Honorowych Dawców Krwi
Medaille für Verdienste
um das Blutspendewesen

Awers Brązowego Medalu za Zasługi Honorowych Dawców Krwi
Rewers Brązowego Medalu za Zasługi Honorowych Dawców Krwi
Ustanowiono	31 marca 1995

Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża (niem. Ehrenzeichen für Verdienste um das Rote Kreuz) – nadawane w latach 1914–1919, 1922–1938 i od 1954 austriackie odznaczenie za zasługi dla Czerwonego Krzyża.

Historia

Austriacki Czerwony Krzyż został założony w roku 1864. W roku 1914 świętował 50 lat swego istnienia i otrzymał od cesarza Franciszka Józefa I (17 sierpnia 1914) zezwolenie na ustanowienie własnego odznaczenia za zasługi, które zostało uznane przez państwo. Postanowieniem z tego samego dnia monarcha zatwierdził statut.

Kochany hr. Berchtold!

Pomny wysokiego znaczenia, które przypada wybitnie patryotycznej i humanitarnej działalności Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża w Monarchii, postanowiłem z okazyi pięćdziesięcioletniego istnienia w błogie skutki tak obfitej konwencyi genewskiej, utworzyć odznakę honorową, która ma być nadawana takim osobom, które zaskarbiły sobie szczególne zasługi około popierania celów Czerwonego Krzyża w pokoju lub w wojnie.

Zatwierdzone przeze Mnie statutowe postanowienia tej nowej odznaki honorowej są przy niniejszem załączone wraz z dodatkiem.

O powyższem uwiadamiam Pana do dalszego zarządzenia z tem, że równocześnie wystosowuję odpowiednie pisma Odręczne do Moich Prezydentów Ministrów.

Wiedeń, 17 sierpnia 1914.

Franciszek Józef w. r.

Wkrótce po jubileuszu wybuchła I wojna światowa, w czasie której odznaczenie, ozdobione tzw. dekoracją wojenną (wieńcem laurowo-dębowym), nadawano za pomoc rannym, chorym i bezdomnym. Podczas wojny odznaki nadawano też na wstędze Medalu Waleczności.

Odznaki nadawano jeszcze przez rok po zakończeniu wojny, do 1919, po czym nowo powstała Republika Niemiecko-Austriacka (Deutschösterreich) zlikwidowała wszelkie odznaczenia państwowe i prywatne. 24 stycznia 1922, po usilnych staraniach Czerwonego Krzyża, zezwolono na odnowienie odznaczenia, które istniało do roku 1938, do tzw. Anschlussu Austrii do III Rzeszy, gdy Austriacki Czerwony Krzyż został rozwiązany i połączony z niemieckim. Dopiero w pięć lat po powstaniu II Republiki Austriackiej (1954) uzyskano zezwolenie władz państwowych na ponowne ustanowienie odznaczenia, oznaka którego otrzymała zupełnie nową formę.

Podział odznaczenia

Austro-Węgry i I Republika Austriacka

W czasach monarchii i I republiki odznaka posiadała cztery klasy/stopnie krzyża i dwa medale:

• Gwiazda Zasługi (Verdienststern) – gwiazda bez wstęgi noszona na agrafie, ze srebrnymi pękami promieni pomiędzy ramionami,
• Odznaka Honorowa I Klasy (Ehrenzeihen I. Klasse) – krzyż wieszany na wstędze na szyi (komandoria),
• Odznaka Honorowa Oficerska (Offiziersehrenzeichen) – krzyż bez wstęgi noszony na szpilce,
• Odznaka Honorowa II Klasy (Ehrenzeihen II. Klasse) – krzyż wieszany na wstążce wiązanej w trójkąt,
• Srebrny Medal Honorowy (Silberne Ehrenmedaille) – srebrny medal wieszany na wstążce wiązanej w trójkąt,
• Brązowy Medal Honorowy (Bronzene Ehrenmedaille) – brązowy medal wieszany na wstążce wiązanej w trójkąt.

II Republika Austriacka

Obecne odznaczenia Austriackiego Czerwonego Krzyża posiadają dwa stopnie krzyża zasługi, trzy medale zasługi i sześć medali dla honorowych dawców krwi.

Krzyże zasługi (ust. 13 grudnia 1969):

• Krzyż Zasługi I Klasy (Verdienstkreuz I. Klasse) – krzyż wieszany na białej wstędze z czterema czerwonymi paskami, na szyi (komandoria),
• Krzyż Zasługi (Verdienstkreuz) – krzyż bez wstęgi noszony na szpilce.

Medale zasługi (ust. 28 marca 1954), wieszane na białej wstążce z czterema czerwonymi paskami, wiązanej w trójkąt:

• Złoty Medal Zasługi (Goldene Verdienstmedaille),
• Srebrny Medal Zasługi (Silberne Verdienstmedaille),
• Brązowy Medal Zasługi (Bronzene Verdienstmedaille).

Medale za zasługi dla honorowych dawców krwi (ust. 31 marca 1995), wieszane na czerwonej wstążce z dwoma wąskimi białymi paskami pośrodku, wiązanej w trójkąt:

• Złoty Medal ze Złotym Liściem Laurowym za Zasługi Honorowych Dawców Krwi (Goldene Medaille mit goldenem Lorbeerkranz für Verdienste um das Blutspendewesen),
• Złoty Medal ze Srebrnym Liściem Laurowym za Zasługi Honorowych Dawców Krwi (Goldene Medaille mit silbernem Lorbeerkranz für Verdienste um das Blutspendewesen),
• Złoty Medal z Brązowym Liściem Laurowym za Zasługi Honorowych Dawców Krwi (Goldene Medaille mit bronzenem Lorbeerkranz für Verdienste um das Blutspendewesen),
• Złoty Medal za Zasługi Honorowych Dawców Krwi (Goldene Medaille für Verdienste um das Blutspendewesen),
• Srebrny Medal za Zasługi Honorowych Dawców Krwi (Silberne Medaille für Verdienste um das Blutspendewesen),
• Brązowy Medal za Zasługi Honorowych Dawców Krwi (Bronzene Medaille für Verdienste um das Blutspendewesen).

Insygnia

Insygnia z czasów monarchii to odznaka i gwiazda I. klasy. Wygląd oznaki został zainspirowany przez tzw. Krzyż Mariański zakonu krzyżackiego, tzn. jest to krzyż łaciński z rozszerzonymi zakończeniami ramion. W medalionie awersu znajdowało się godło Czerwonego Krzyża, otoczone napisem „PATRIAE AC HUMANITATI” („Ojczyźnie i ludzkości”), w medalionie rewersu daty „1864” i „1914”. Oznaka była obustronnie pokryta czerwoną emalią z białymi bordiurami. Prawie wszystkie egzemplarze z czasów monarchii były nadane w czasie wojny i ozdobione są tzw. dekoracją wojenną, emaliowanym na zielono wieńcem laurowo-dębowym położonym na ramionach krzyża. Gwiazda I. klasy to oznaka ze złotymi promieniami między ramionami.

Insygnia z pierwszych lat I. Republiki Austriackiej nie różnią się wiele od poprzednich – medalion rewersu nosi datę „1923”. Po dojściu do władzy Engelberta Dollfussa (1934) zmieniono nieco wygląd oznaki, zamiast wieńca laurowego wprowadzono dwie gałązki palmowe idące z dolnego ramienia krzyża na ramiona poprzeczne oraz złote promienie między ramionami krzyża dla wszystkich klas. Zmieniono także wstęgę – wstęga lat 1914–1934 była biała z dwiema czerwonymi bordiurami, wstęga lat 1934–1938 czerwona z dwiema białymi bordiurami.

Obecne odznaczenie II Republiki nie ma poza nazwą nic wspólnego z dawnym – oznaką jest emaliowany na czerwono krzyż grecki, na awersie w środku krzyża znajduje się orzeł godła państwowego Austrii z emblematem Czerwonego Krzyża na piersi, na rewersie data „1961”. I. klasa noszona jest na szyi, II. bez wstęgi na agrafie na lewej piersi, III. na wstędze (czerwonej z białymi bordiurami, wiązanej w austriacki trójkąt) także na lewej piersi. Kobiety noszą odznaczenie na damskiej kokardzie nad lewą piersią. Obecne odznaczenie nie posiada gwiazdy dla I. klasy.

Bibliografia

• Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 286.
• Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, Monachium: 1978
• Johann Stolzer, Christian Steeb: Österreichs Orden vom Mittelalter bis zur Gegenwart, Graz: Adeva, 1996, s. 311–313, 325-328
• Rotes Kreuz. [w:] Sichtbare Auszeichnungen [on-line]. steiermark.at (Des Landes Steiermark). [dostęp 2016-05-13]. (niem.).
• Verleihung von Auszeichnungen des Österreichischen Roten Kreuzes. roteskreuz.at (Österreichischen Roten Kreuz). s. 2012–2005–31. [dostęp 2016-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (niem.).