Osiek (Gdańsk)
Osiek (niem. Hakelwerk[1]) – osiedle w Gdańsku, na obszarze dzielnicy Śródmieście.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Mianem Osieka określano i określa się do dziś tereny położone między ul. Stolarską i Igielnicką, Podwalem Staromiejskim, Kanałem Raduni a Zamczyskiem.
Osiek jest podjednostką jednostki morfogenetycznej Stare Miasto, w okręgu historycznym Gdańsk.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osiek powstał w pierwszej ćwiartce XIV w. i był osadą podgrodzką na zachód od grodu, zwanego dziś Zamczyskiem. Przez wieki osada była zamieszkiwana przez ubogą ludność polską (ściślej: kaszubską) i pruską, trudniącą się rybołówstwem i zbieraniem bursztynów[2], która to później uległa spontanicznej germanizacji.
Na Osieku istniał m.in. młyn przy ul. Tartacznej, napędzany przez większość czasu swego funkcjonowania siłą wody. Był to jeden z najdłużej czynnych zakładów przemysłowych w Gdańsku, działał prawie 800 lat[3].
W latach 1312-1454 osada posiadała samorząd z własnym ratuszem; nie było tu za to kościoła. Uboga ludność skarżyła się na wyzysk ze strony sióstr brygidek. 5 sierpnia 1363, w czasie jarmarku dominikańskiego, rybacy z Osieka stanęli na czele buntu biedoty; doszło do krwawych starć. Ich program polityczny streszczał się we wznoszonym podczas marszu na Główne Miasto okrzyku: Kraków!.
Głównym traktem Osieka była (dzisiaj skromna i zaniedbana, przecięta powojennym blokiem) ulica Panieńska (Jungferngasse). Stanowiła ona centrum dzielnicy rybackiej, jeszcze w XVII w. stał przy niej polski ratusz[1].
Po wyburzeniu wcześniejszych zabudowań, w latach 1838-44 został zbudowany nowoczesny pruski szpital wojskowy[1].
W 1875 został oddany neogotycki gmach szkoły męskiej przy ul. Osiek. Na początku XX wieku do szkoły zostało dobudowane boczne skrzydło. W 1903 do szkoły została dobudowana łaźnia, która podniosła znaczenie szkoły oraz przyczyniła się do poprawy stanu sanitarnego mieszkańców Osieka (w latach trzydziestych XX wieku tylko 12% okolicznych mieszkań posiadało własną łazienkę, dlatego łaźnia publiczna cieszyła się dużą popularnością; miesięcznie korzystało z niej około 5000 osób). Dziewczęta uczyły się w starszej szkole przy ul. Rybaki Dolne (nad kanałem Raduni), jednak był to budynek bardziej skromny, bez żadnego zaplecza socjalnego[1].
Ul. Osiek wyróżnia się dzisiaj dużą szerokością, znacznie większą od pozostałych ulic na tym obszarze, co wynika z faktu, że przebiegał nią jeden z kanałów Raduni, zasypany na początku XX wieku[1].
Po utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska i demilitaryzacji Gdańska został zamknięty szpital wojskowy, a w jego gmachu umieszczono Pocztę Polską w Wolnym Mieście Gdańsku. W latach dwudziestych XX wieku przy ulicy Panieńskiej mieściło się wiele domów publicznych[1].
Na początku II wojny światowej miała tu miejsce Obrona Poczty Polskiej. Budynek bronionej poczty przetrwał do dziś, obecnie znajduje się tam Urząd Pocztowy Gdańsk 1. W 1979 na placu przed urzędem pocztowym (nazwanego placem Obrońców Poczty Polskiej) wybudowano pomnik upamiętniający tamto wydarzenie.
Zabytki[4] i obiekty historyczne[edytuj | edytuj kod]
- Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku
- Dawny przytułek dla sierot i starców przy ul. Sierocej (koniec XVII wieku, XVIII-XX wiek)
- Historyczne kamienice
- Duży, poniemiecki schron przeciwlotniczy przy ul. Olejarnej
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Dzielnica Mariacka
- Dzielnica Świętojańska
- Fundacyjny Kąt
- Główne Miasto
- Ołowianka
- Przedwale
- Stare Miasto
- Stare Przedmieście
- Zamczysko
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Osiek i jego sąsiedztwo – cz. I
- ↑ J. Stankiewicz, B. Szermer - Gdańsk, Warszawa 1959
- ↑ Kanał Raduni odsłonił jedną ze swoich tajemnic. trojmiasto.pl, 24 sierpnia 2012.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych 2011 woj. pomorskie. kobidz.pl.
| Jednostki | |
|---|---|
| Podjednostki |
