Osioł zwyczajny
| Equus asinus | |
| Linnaeus, 1758 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | eukarionty |
|---|---|
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | żyworodne |
| Infragromada | łożyskowce |
| Rząd | nieparzystokopytne |
| Podrząd | koniokształtne |
| Rodzina | koniowate |
| Rodzaj | koń |
| Gatunek | osioł zwyczajny |
Osioł zwyczajny[1] (Equus asinus) – udomowiony[2] gatunek ssaka z rodziny koniowatych (Equidae). Charakteryzuje się dużą głową, długimi uszami, cienkim ogonem z kitą na końcu, małymi wymaganiami pokarmowymi i odpornością na brak wody.
W stanie dzikim występuje osioł nubijski (Equus africanus) z podgatunkami (osioł nubijski i osioł somalijski). W wielu regionach świata użytkowana przez człowieka jest jego udomowiona forma – osioł zwyczajny (Equus asinus[3]). Wyselekcjonowano 78 ras[4], m.in.: osioł kataloński, osioł poitou, osioł asinara, osioł andaluzyjski, osioł krapass, osioł ponui, osioł prowansalski, american mammoth donkey.
Klacz osła karmiąca młode
Trzytygodniowe źrebię
Udomowienie[edytuj | edytuj kod]
Osioł został udomowiony przez człowieka wcześniej niż koń. Pierwsze informacje dotyczące udomowienia pochodzą z Doliny Nilu z ok. 4000 p.n.e. czyli 6 tys. lat temu. Na tych terenach występowały obydwa żyjące do dzisiaj podgatunki osła afrykańskiego. Przypuszcza się, że z ich krzyżówek powstał osioł domowy (Equus africanus f.asinus).
Użytkowanie[edytuj | edytuj kod]
Osły wykorzystuje się najczęściej jako zwierzęta juczne, rzadziej jako wierzchowe lub pociągowe, a ostatnio w onoterapii. Często są trzymane w ogrodach zoologicznych. Wyhodowano wiele ras, różniących się ubarwieniem, wielkością i temperamentem.
Symbolika[edytuj | edytuj kod]
W symbolice chrześcijańskiej osioł może być symbolem rozpusty, ale też skromności i pokory[5].
W polszczyźnie osioł symbolizuje: głupotę, tępotę (osioł skończony 'kompletny głupiec, dureń')[6], upór (uparty jak osioł o człowieku: 'bardzo uparty')[7], ciężką pracę (haruje jak osioł pot. 'ktoś pracuje bardzo ciężko')[7].
W USA symbol Partii Demokratycznej.
Salami[edytuj | edytuj kod]
Mięso osła (wbrew obiegowej opinii) jest tradycyjnym składnikiem zaledwie jednego rodzaju salami – suchej, wędzonej kiełbasy z dodatkiem drobno pokrojonej słoniny i przypraw. Obecnie w wielu krajach odchodzi się od hodowli osłów, a salami jest produkowana głównie z wieprzowiny, wołowiny, koniny lub dziczyzny[8].
Krzyżowanie z innymi rasami[edytuj | edytuj kod]
Osły mogą krzyżować się z innymi koniowatymi, ale ich potomstwo przeważnie jest bezpłodne. Potomstwo osła z innym gatunkiem nazywa się mułem. Hodowcy dopuszczają do tego typu mieszanek przez wzgląd na dużą użytkowość tych zwierząt[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 165–166. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384–386. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
- ↑ Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zob. Zasady tworzenia nazw systematycznych)
- ↑ Mirosław Piasecki. Osioł znad Zatoki Biskajskiej. „Polska Gazeta Wrocławska. Magazyn Rodzinny”, s. 29, 20-21 XII 2014.
- ↑ Jolanta Ławniczak: Na skrzydłach orlich
- ↑ Stanisław Skorupka, 1967, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna
- ↑ a b Katarzyna Głowińska, 2008, Podręczny słownik frazeologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Lagenscheidt
- ↑ Czy salami jest z osła?, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-10-27].
- ↑ Muł – krzyżówka osła z koniem | | DinoAnimals.pl, „DinoAnimals.pl”, 15 października 2015 [dostęp 2018-10-27] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
- Słownik języka polskiego. red. nauk. Mieczysław Szymczak. T. 3: R-Z Wyd. 7 zm. i popr.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10902-X.
- Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.