Osowo Stare
52°38′32″N 16°38′53″E/52,642222 16,648056| wieś | |
.JPG) Fragment zabudowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
60[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
64-606[3] |
| Tablice rejestracyjne |
POB |
| SIMC |
0591722 |
Położenie na mapie gminy Oborniki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu obornickiego  | |
| 52°38′32″N 16°38′53″E/52,642222 16,648056[1]
| |
Osowo Stare (pol. hist. Osowo[4]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie obornickim, w gminie Oborniki.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od drugiej połowy XIV wieku. Wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1389 jako "Osowo", 1398 "Ossowo", 1400 "Osszowo", 1418 "z Ossowey", 1425 "Osschowo", 1436 błędnie "Hossowo", 1510 "Ossovo"[4].
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Ossowskich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a później właścicielami byli także Bytkowscy, Boboleccy, Wielżyńscy, Niemieczkowscy. W 1435 wieś leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Koronie Królestwa Polskiego. W 1508 należała do parafii Szamotuły Stare[4].
Pierwsze zapisy o wsi pochodzą z końca XIV wieku. Zapis z 1389 odnotował Trojana Grocholę właściciela w Kiszewie i Objezierzu, który prowadził spór sądowy ze Szczepanem Skórą z Gaju koło Ceradza o młyn zbożowy znajdujący się w Osowie oraz o powstałe w nim szkody. Kolejny zapisy z lat 1398-1403 odnotowują Przecława z Mirucina, który w 1398 toczył o Osowo spór z Wincentym Kobylnickim[4].
Na przełomie XIV i XV wieku wspomniano właścicielkę wsi Dobiesławę Bytkowską z Osowa oraz z Bytkowa, która od nazwy wsi Osowo nosiła także drugie nazwisko Ossowska. W latach 1387-1389 upominała się ona o swój posag z Dąbrowy k. Poznania w parafii Skórzewo. W latach 1400-1411 była właścicielką we wsi Osowo. W 1400 wraz z braćmi Przecławem ze Słowikowa oraz Jakuszem z Murzynowa Leśnego wsi w powiecie pyzdrskim toczyła spór sądowy z Wincentym z Kobylnik o dziedzinę Osowo. W 1401 toczyła kolejny spór ze swoją pasierbicą Krzemką żoną Dobrogosta z Lubonia. Sąd nakazał Dobiesławie odstąpienie od jej posagu oraz wiana w Bytkowie oraz powrót do ojcowizny w Osowie. Wyznaczono Dobiesławie termin, do którego może rezydować w Bytkowie na najbliższe Boże Narodzenie. W latach 1403-1407 Dobiesława toczyła spór sądowy z Krzywosądem, Leonardem i Włodzimierzem zwanym Włodakiem braćmi ze Sławna koło Czarnkowa. W 1403 jako zachodźca (łac. "intercessor") Dobiesławy występuje w sądzie Przecław Mirucki. W 1407 sąd orzekł, że wspomniani bracia mieli zwrócić swojej ciotce Dobiesławie wszystko to, co zabrali jej w Oowie, a ona ma być wolna od ich opieki. W 1407 toczyła kolejny spór ze swoimi bratankami o pieniądze oraz o zboże wartości 20 grzywien, a także o zabrane jej dokumenty, konia oraz wołu. W 1411 (wg kopii z 1462) Dobiesława jako wdowa po Andrzeju Bytkowskim zapisała klasztorowi dominikanów w Poznaniu 30 grzywien, z których 10 grzywien zapisane było jako jej wiano na Osowie. Po śmierci Dobiesławy klasztorowi temu miał być wypłacany czynsz roczny w wysokości 3 grzywien, który mógł zostać jednak wykupiony za 30 grzywien przez któregoś ze spadkobierców[4].
W początku XVI wieku właścicielami wsi byli właściciele także sąsiedniego Niemieczkowa, bracia Niemieczkowscy - Stanisław, Jan oraz duchowny Jakub. W 1501 tenże Stanisław za zgodą swoich braci zapisał z zastrzezeniem prawa wykupu dla mansjonarzy kościoła parafialnego w Ostrorogu czynsz roczny w wysokości 7 grzywien od sumy głównej 100 grzywien na Osowie. W 1503 Jan i Stanisław sprzedali z zastrzeżeniem prawa wykupu swojemu szwagrowi Janowi Wargowskiemu, który był mężem ich siostry Barbary, czynsz roczny 3,5 grzywny na połowie Osowa za 30 grzywien szer. groszy. W 1513 Jan Wargowski skwitował czynsz z sumy głównej 40 grzywien. W 1503 trzeci brat, Jakub Niemieczkowski pleban w Brodach dał swoim braciom swoje części po ojcu i matce w Niemieczkowie, Osowie i Wielżynie. W 1510 Stanisław Niemieczkowski zapisał swojej żonie Elżbiecie córce Mikołaja Zielińskiego z Zielińca w powiecie pyzdrskim po 100 grzywien posagu oraz wiana na połowie swoich połówek Niemieczkowa i Osowa. W 1533 Stanisław zapisał swojej drugiej żonie Agnieszce córce Andrzeja Iłowieckiego herbu Ostoja po 100 kóp groszy posagu oraz wiana na swoich częściach w Wielżynie i Osowie[4].
W 1591 Piotr Bobolecki sprzedał Aleksandrowi synowi Piotra Biegańskiego swoje części w Osowie oraz w części Wielżyna zwanej "Przeciwnica" za 10000 złotych polskich, a Biegański na połowie tychże części zapisał swojej żonie Barbarze, córce Boboleckiego, po 1200 złotych polskich posagu oraz wiana[4].
Miejscowość odnotowały także historyczne rejestry podatkowe dzięki którym znamy stosunki własnościowe we wsi. W 1508 miał miajsce we wsi pobór od 13 łanów. W 1423 w Osowie było 12 łanów, z których pobierano dziesięcinę po trzy grosze. W 1510 pobierano dziesięcinę w wysokości 3 groszy z 10 łanów nalezących do uposażenia prebendy „Dróżdżyce” w katedrze poznańskiej. W 1563 pobrano podatki od 6,5 łana oraz od karczmy dorocznej. W 1577 pobrano podatki z części należącej do Bartłomieja Niemieczkowskiego oraz z części Krzysztofa Niemieczkowskiego. W 1580 pobór odbył sie z części Krzysztofa Niemieczkowskiego od 8 łanów osiadłych, dwóch zagrodników, jednego komorników, oraz od 1/8 łana roli, a z części Bartłomieja Niemieczkowskiego od 3 łanów oraz jednego komornika[4].
Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 8 stycznia 2025, identyfikator PRNG: 129258
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 896 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h Gąsiorowski 1992 ↓, s. 483-485.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III L-Q, hasło „Osowo”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1992, s. 483-485.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Osowo, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.