Ossolin (województwo świętokrzyskie)
50°40′42″N 21°30′17″E/50,678333 21,504722
| wieś | |
 Pozostałości zamku w Ossolinie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
169[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
27-640[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TSA |
| SIMC |
0796157[4] |
Położenie na mapie gminy Klimontów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego  | |
| 50°40′42″N 21°30′17″E/50,678333 21,504722[1]
| |
Ossolin – wieś (dawniej miasto) w Polsce, w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, w gminie Klimontów[4][5]. Leży 5 km na wschód od Klimontowa i 25 km na południowy zachód od Sandomierza.
Ossolin uzyskał lokację miejską przed 1650 rokiem, zdegradowany przed 1662 rokiem, ponowna lokacja około 1775 roku, degradacja około 1816 roku[6]. Siedziba rodu Ossolińskich herbu Topór, następnie w dobrach Ledóchowskich; ruiny zamku Ossolińskich istniejącego w latach 1635–1816.
Przez wieś przechodzi 
czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic. Przez wieś przebiega szlak Małopolska Droga św. Jakuba.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0796163 | Kolonie | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada powstała w połowie XIV w. jako rodowa wieś Ossolińskich. W 1578 r. było tutaj 6 kmieci gospodarzących na 1,5 łana, 1 zagrodnik oraz 2 komorników. Wieś leżąca w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wchodziła w XVII wieku w skład kompleksu klimontowsko-ossolińskiego dóbr Zbigniewa Ossolińskiego[7]. W latach 1635–1636 kanclerz Jerzy Ossoliński wzniósł tu drewniano-murowany renesansowy zamek. Posiadał on cztery baszty, mur obronny, most i ogród włoski. Pierwotny zamek był drewniany i już w XIV wieku miał charakter obronny. Prawdopodobnie to również Jerzy Ossoliński wystarał się o prawa miejskie dla osady.
W rejestrze poborowym z 1662 r. Ossolin figuruje jako wieś o 66 mieszkańcach. W 1755 r. Józef Ossoliński otrzymał od Augusta III nowy przywilej dla miasteczka. Zezwalał on na targi oraz 6 jarmarków. Ossolin został pozbawiony praw miejskich przez kolejnego właściciela, Antoniego Ledóchowskiego, który w 1816 r. nakazał również zburzyć miejscowy zamek. W 1827 r. Ossolin, już jako wieś, miał 24 domy i 106 mieszkańców. 4 lipca 1901 roku dobra Ossolin od Jerzego Ossolińskiego nabył Michał Karski[8].
W 1960 r. wieś miała 244 mieszkańców. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.
Od 2011 roku w Ossolinie działa Stowarzyszenie „Nasze dziedzictwo Ossolin”, które m.in. prowadzi Szkołę Podstawową, a także organizuje Piknik Rycerski połączony z Galą Kryształowego Berła.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kaplica podziemna Grobu Chrystusa, zwana Betlejemską, wybudowana w 1640 r. przez Jerzego Ossolińskiego, przebudowana w 1769 r., wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej. A.684 z 12.04.1957, z 20.01.1966 i z 16.06.1977)[9] i wraz z kaplicą:
- ogrodzenie z pawilonami i bramką,
- figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
- Ruiny zamku Ossolińskich, ok. 1635 r. (nr rej. A.685 z 1.03.1967 i z 16.06.1977)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 94790
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 16-17 [dostęp 2022-05-21]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 881 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 58–59.
- ↑ Dobra ziemskie Ossolińskich w pierwszej połowie XVII wieku, w: Folwark-wieś-latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, Sz. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009,s. 103.
- ↑ Kronika. Sprzedaż dóbr Czas 1901 nr 157 z 12 lipca s. 2.
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 52 [dostęp 2016-01-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967
- Rafał Jurkowski, Zapomniane miejsca. Świętokrzyskie, Wydawnictwo CM, Warszawa 2016
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona internetowa rodziny Ossolińskich. ossolinski.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)].
- Ossolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 657.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Części wsi |
|
| Kolonie | |
| Kolonie wsi |
|
| Osady |
