Ostrodziób

Ostrodziób
	Oxyruncus cristatus
	Swainson, 1821
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	Oxyruncidae; Ridgway, 1906
Rodzaj	Oxyruncus; Temminck, 1820
Gatunek	ostrodziób
Synonimy
	Oxyrhyncus cristatus Swainson, 1821;
	Oxyrhyncus cristatus Swainson, 1821;
Podgatunki
	O. c. frater (P. L. Sclater & Salvin, 1868); O. c. brooksi Bangs & Barbour, 1922; O. c. hypoglaucus (Salvin & Godman, 1883); O. c. cristatus Swainson, 1821;
	O. c. frater (P. L. Sclater & Salvin, 1868); O. c. brooksi Bangs & Barbour, 1922; O. c. hypoglaucus (Salvin & Godman, 1883); O. c. cristatus Swainson, 1821;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrodziób^[5] (Oxyruncus cristatus) – gatunek małego ptaka z rodziny ostrodziobów (Oxyruncidae), której jest jedynym przedstawicielem^[5]^[6]. Występuje plamowo w Ameryce Centralnej i Południowej – od Kostaryki do południowo-wschodniej Brazylii i skrajnie północno-wschodniej Argentyny.

Morfologia

Długość ciała około 17 cm, masa ciała około 42 g^[3]. Ma ostro zakończony dziób, czerwoną tęczówkę, czerwony grzebień na wierzchu głowy (zwykle utrzymywany w pozycji złożonej), oliwkowozielony grzbiet, białawą twarz i gardło z drobnym czarnym plamkowaniem, żółty, czarno plamkowany spód ciała (brzuch jest bardziej biały). Zewnętrzne lotki pierwszego rzędu mają ząbkowaną krawędź natarcia. Dziób i nogi szarawe. Samice przypominają samce, ale czerwień na głowie jest zredukowana do wąskiej centralnej linii, tęczówki są pomarańczowe oraz nie ma u nich ząbkowania zewnętrznych lotek. U osobników młodocianych w ogóle brak czerwieni na szczycie głowy^[3].

Podgatunki różnią się głównie intensywnością żółtego odcienia spodu ciała, a także niewielkimi różnicami w odcieniu w innych miejscach^[3].

Systematyka

Pozycja taksonomiczna tego gatunku nie jest jasna (incertae sedis). Część systematyków zalicza go do rodziny bławatników (Cotingidae)^[1], inni do monotypowej rodziny ostrodziobów (Oxyruncidae)^[5]^[6], a jeszcze inni, na podstawie wyników badań genetycznych, sugerują umieszczenie ostrodzioba w rodzinie bekardowatych (Tityridae)^[3]^[7]^[8]^[9].

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia cztery podgatunki Oxyruncus cristatus^[9]:

O. c. frater (P. L. Sclater & Salvin, 1868) – Kostaryka i zachodnia Panama
O. c. brooksi Bangs & Barbour, 1922 – wschodnia Panama
O. c. hypoglaucus (Salvin & Godman, 1883) – południowo-wschodnia Wenezuela, region Gujana, północno-wschodnia i północno-środkowa Brazylia. Obejmuje populację, którą proponowano wydzielić do podgatunku tocantinsi.
O. c. cristatus Swainson, 1821 – południowo-wschodnia Brazylia, wschodni Paragwaj i skrajnie północno-wschodnia Argentyna.

Ekologia i zachowanie

Jego środowiskiem jest piętro koron drzew lasów tropikalnych. Żywi się owocami i małymi bezkręgowcami.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje ostrodzioba za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2022 roku organizacja Partners in Flight szacowała, że liczebność światowej populacji mieści się w przedziale 50 000 – 499 999 dorosłych osobników. Ptak ten opisywany jest jako rzadki i rozmieszczony plamowo. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na wylesianie^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Oxyruncus cristatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Oxyruncus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-02-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. Cz. 9: Cotingas to Pipits and Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 72–73. ISBN 84-87334-69-5. (ang.).
↑ ^a ^b Oxyruncus cristatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Oxyruncidae Ridgway, 1906 - ostrodzioby - Sharpbill (wersja: 2024-06-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-22].
↑ ^a ^b John H. Boyd III: Oxyruncidae: Sharpbill. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux: Version 3.03 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
↑ Ericson et al. Higher-level phylogeny and morphological evolution of tyrant flycatchers, cotingas, manakins, and their allies (Aves: Tyrannida). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 40, s. 471–483, 2006. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.03.031.
↑ Ohlson et al. A molecular phylogeny of the cotingas (Aves: Cotingidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 42, s. 25–37, 2007.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Cotingas, manakins, tityras, becards. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-22]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia ostrodzioba

[itis-1] Oxyruncus cristatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Oxyruncus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-02-25] (ang.).

[HBW-3] J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. Cz. 9: Cotingas to Pipits and Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 72–73. ISBN 84-87334-69-5. (ang.).

[iucn-4] Oxyruncus cristatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Oxyruncidae Ridgway, 1906 - ostrodzioby - Sharpbill (wersja: 2024-06-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-22].

[tif-6] John H. Boyd III: Oxyruncidae: Sharpbill. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux: Version 3.03 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).

[ericson-7] Ericson et al. Higher-level phylogeny and morphological evolution of tyrant flycatchers, cotingas, manakins, and their allies (Aves: Tyrannida). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 40, s. 471–483, 2006. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.03.031.

[olson-8] Ohlson et al. A molecular phylogeny of the cotingas (Aves: Cotingidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 42, s. 25–37, 2007.

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Cotingas, manakins, tityras, becards. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-22]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

barglikowce (Acanthisitti)	bargliki
tyrankowce (Tyranni)	brodawniki szerokodzioby nosoczuby oliwczyki kurtaczki gorzykowate bławatnikowate bekardowate ostrodzioby królówki krzykaczyki szerokodziobki tęczaki muchotyranikowate tyrankowate obrożniki mrówkożery chronkowate kusaczki krytonosowate mrówkowody liściarki tęgosterowate garncarzowate
śpiewające (Oscines)	lirogony gąszczaki altanniki korołazy chwostkowate kolcopiórki miodojady lamparciki buszówkowate ziemnodrozdy stadniaki pieszaki liszkojady maoryski kowaliczki trzaskacze koralniczki czubce górniki jagodniki wireonkowate fletówki wilgowate szuflodziobki ostroloty łuskowczyki krępaczki wangowate gołogłowy paskowniki dzierzbiki satynki wachlarzówki dziwogony monarki skałowrony modrogłówki cudowronki czarniaki kruczaki dzierzby białoczuby krukowate płatkonosy jagodziaki koralniki miodniki długobiegi sępowronki skałoskoczki skalinkowate aksamitniki owadówki remizy sikory wąsatki skowronki nikatory krótkosterki chwastówkowate trzciniaki świerszczaki mimiki madagaskarniczki skąpoogonki jaskółkowate świstunki pokrzewczyki raniuszki wierzbówkowate bilbile pokrzewki ogoniatki szlarniki tymaliowate dżunglaki sikorniki pekińczyki palmowce jemiołuszki jedwabniczki jagodówki persówki reliktowce mysikróliki pomurniki kowaliki pełźce pełzacze siwuszki strzyżyki perłopiórki bąkojady przedrzeźniacze szpakowate pluszcze muchołówkowate drozdowate dudkowce górodrozdy kwiatówki nektarniki turkuśniki zieleniki złotogłówki tybetańczyki wikłaczowate astryldowate wdówki płochacze wróble pliszkowate łuszczakowate tanagrzce poświerki trznadle pasówki lasówki słowikówki kacykowate hispaniole zeledonki platynki trelniki antyle hispaniolczyki kardynały tanagrzyki tanagrowate