Osyp Kriłyk

Osyp Kriłyk
*Йосип Крілик-Васильків*
Data i miejsce urodzenia	22 lipca 1898 ; Krakowiec, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	11 września 1941 ; Orzeł, RFSRR, ZSRR
	sekretarz KC Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy
Okres	od 1923; do 1925
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy
Poprzednik	powstanie partii
Następca	Ostap Dłuski
	sekretarz KC Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej
Okres	od 1921; do 1923
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Galicji Wschodniej
Poprzednik	Karło Sawrycz
Następca	przekształcenie partii

Osyp Kriłyk ps. Wasylkiw ukr. Йосип Васильович Крілик-Васильків (ur. 22 lipca 1898 w Krakowcu - zm. 11 września 1941 koło Orła) – ukraiński działacz komunistyczny, sekretarz Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej (od 1923 Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy), członek Komitetu Centralnego i Biura Politycznego KPRP i KPP.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie urzędniczej, ukończył prawo. W trakcie studiów członek kierownictwa Internacjonalnej Rewolucyjnej Socjal-Demokracji (IRSD). W czasie wojny polsko-ukraińskiej żołnierz Ukraińskiej Armii Halickiej, ranny w rękę, pozostał inwalidą. Organizował kółka komunistyczne wśród uchodźców z Galicji Wschodniej w Czechosłowacji. Od 1920 sekretarz Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej, od 1923 Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy - autonomicznej sekcji Komunistycznej Partii Polski, w konsekwencji od 1923 członek KC KPP i Politbiura KC KPP. W 1923 sądzony w procesie świętojurskim, skazany na trzy lata więzienia. W 1927 poparł odchylenie nacjonalistyczne (czyli kierunek ukrainizacyjny) Ołeksandra Szumskiego w USRR, co spowodowało szybką reakcję Łazara Kaganowicza, sekretarza KP(b)U. KPZU została oskarżona o zdradę idei komunistycznej, i podzieliła się. Większość (szumskiści) popierała politykę ukrainizacji Szumskiego w USRR, natomiast mniejszość pozostała wierna Kaganowiczowi. 18 lutego 1928 większość (wasylkiwcy) pod przewodnictwem Kriłyka i Romana Kuźmy została wykluczona z Kominternu i partii i od tej pory występowały dwie partie: KPZU-większość i KPZU-mniejszość.

Sympatyzował z Lewicową Opozycją. W 1929 aresztowany we Lwowie przez policję i uwięziony. Uwolniony w 1930, złożył samokrytykę wobec WKP(b) i w 1932 wyjechał do ZSRR i zamieszkał w Charkowie, był pracownikiem cenzury (Gołowlit USRR). 13 kwietnia 1933 aresztowany przez GPU USRR jako jeden z przywódców Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (mistyfikacja OGPU), rzekomy agent czechosłowackiego wywiadu i polskiej defensywy. 23 września 1933 skazany na dziesięć lat więzienia przez trójkę GPU USRR. Karę odbywał w politizolatorze w Orle.

Po agresji III Rzeszy na ZSRR w 1941 w czasie egzekucji i masakr więziennych został 8 września 1941 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na wniosek Ławrientija Berii (zaakceptowany przez Józefa Stalina) i rozstrzelany przez NKWD w lesie miedwediewskim, w masowej egzekucji wraz z 156 innymi prominentnymi więźniami politycznymi więzienia w Orle (m.in. Marią Spiridonową i Chrystianem Rakowskim).

Zrehabilitowany 9 marca 1959.

Bibliografia, literatura[edytuj | edytuj kod]

Крілик Йосип Васильович w: Енциклопедія історії України: Т. 5. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2008, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2
Енциклопедія українознавства, tom 1, s. 215, Lwów 2000, ISBN 5-7707-4048-5
Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce 1923-1929, Kraków 1989, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-01977-3, biogram