Owca

Owca
	Ovis
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – owca kanadyjska (O. canadensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	koziorożce
Rodzaj	owca
	Typ nomenklatoryczny
	Ovis aries Linnaeus, 1758
Synonimy
	Aries Brisson, 1762; Musimon Pallas, 1776; Aries Link, 1795; Musmon Schrank, 1798; Ammon de Blainville, 1816; Ixalus Ogilby, 1837; Caprovis Hodgson, 1847; Argali J.E. Gray, 1850; Argali J.E. Gray, 1852; Pachyceros Gromova, 1936;
Gatunki
	25 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	25 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Owca^[13] (Ovis) – rodzaj ssaka z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji i Ameryce Północnej^[14]^[15]^[16].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 94–199 cm, długość ogona 5,5–17 cm, długość ucha 9–14,5 cm, długość tylnej stopy 27,9–46 cm, wysokość w kłębie 68–135 cm; masa ciała samic 25–104 kg, samców 36–175 kg^[15].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Ovis: łac. ovis „owca”^[17].
Aries: łac. aries „baran”^[18]. Gatunek typowy: Ovis aries Linnaeus, 1758.
Musimon: gr. μουσμων mousmōn „sardyńskie zwierzę”, najprawdopodobniej muflon^[19]. Gatunek typowy: Musimon asiaticus Pallas, 1776 (= Capra ammon Linnaeus, 1758).
Musmon: gr. μουσμων mousmōn „sardyńskie zwierzę”, najprawdopodobniej muflon^[19]. Nazwa zastępcza dla Ovis Linnaeus, 1758.
Ammon: gr. Ἄμμων Ámmōn „Amon”, od egipsk. Amon, Amun lub Amen „ten, który jest ukryty”, nazwa Jowisza, czczonego w Afryce pod postacią barana^[20]. Nazwa zastępcza dla Ovis Linnaeus, 1758.
Ixalus: gr. ιξαλος ixalos „skaczący, zwinny”^[21]. Gatunek typowy: Ixalus probaton Ogilby, 1837 (nomen dubium).
Caprovis: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Capra Linnaeus, 1758 (koziorożec) oraz Ovis Linnaeus, 1758 (owca)^[22]. Gatunek typowy: Ovis musimon Pallas, 1811 (= Ovis aris Linnaeus, 1758).
Argali: mongolska nazwa dla dzikiej owcy^[23]. Gatunek typowy: Aegoceros argali Pallas, 1811 (= Ovis ammon Linnaeus, 1758).
Pachyceros: gr. παχυς pakhus „wielki, gruby”^[24]; κερας keras, κερατος keratos „róg”^[25]. Gatunek typowy: Ovis nivicola Eschscholtz, 1829.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[14]^[13]:

Ovis gmelini Blyth, 1841 – urial armeński
Ovis aries Linnaeus, 1758 – owca domowa – gatunek udomowiony
Ovis isphahanica Nasonov, 1910 – muflon esfahański
Ovis laristanica Nasonov, 1909 – muflon laristański
Ovis vignei Blyth, 1841 – urial hinduski
Ovis punjabienis Lydekker, 1913 – urial pendżabski
Ovis bocharensis Nasonov, 1914 – urial bucharski
Ovis arabica Sopin & D.L. Harrison, 1986
Ovis cycloceros Hutton, 1842 – urial turkmeński
Ovis severtzovi Nasonov, 1914 – owca uzbecka
Ovis nigrimontana Severtzov, 1873 – owca czarnogórska
Ovis karelini Severtzov, 1873 – owca kirgiska
Ovis collium Severtzov, 1873 – owca kazachska
Ovis polii Blyth, 1840 – owca pamirska
Ovis hodgsonii Blyth, 1841 – owca tybetańska
Ovis ammon (Linnaeus, 1758) – owca dzika
Ovis darwini Przewalski, 1883 – owca mongolska
Ovis jubata Peters, 1876
Ovis nivicola Eschscholtz, 1829 – owca śnieżna
Ovis canadensis Shaw, 1804 – owca kanadyjska^[a]
Ovis dalli Nelson, 1884 – owca jukońska

Bywa wyróżniany tylko jeden (O. ammon, por. Haltenorth, 1963:126-128) lub dwa (O. ammon i O. canadensis, por. Corbet, 1978c:218) gatunki, bywa do siedmiu (por. Korobitsyna et al., 1974; Nadler et al., 1973). Van Gelder (1977b) włączył rodzaj do Capra (kozy i koziorożce)^[16]. Klasyfikacja biologiczna rodzaju jest nadal przedmiotem dyskusji wśród naukowców i może ulegać zmianom.

Opisano również gatunki wymarłe:

Ovis dorshi Frick, 1937^[26] (Alaska; fanerozoik).
Ovis primaeva P. Gervais, 1852^[27] (Francja; fanerozoik).
Ovis scaphoceras (Cope, 1894)^[28] (Stany Zjednoczone)
Ovis shantungensis Matsumoto, 1926^[29] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen).

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Uwaga: nazwa „owca kanadyjska” jest w publikacji Muzeum i Instytutu Zoologii PAN „Polskie nazewnictwo ssaków świata” używana zarówno dla oznaczenia gatunku O. canadensis (wraz z podgatunkiem O. c. canadensis), jak i podgatunku O. dalli stonei

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Ovis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 70. (łac.).
↑ M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 12. (łac.).
↑ P.S. Pallas: Spicilegia zoologica: quibus novae imprimis et obscurae animalium species iconibus, descriptionibus atque commentariis illustrantur. Cz. 11. Berolini: Prostant apud Gottl. August. Lange, 1776, s. 8. (łac.).
↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte: Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksicht, und die Classification der Säugthiere. T. 1. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 96. (niem.).
↑ F. de P. von Schrank: Fauna Boica: durchgedachte Geschichte der in Baiern einheimischen und zahmen Thiere. T. 1. Nürnberg: in der Stein’schen Buchhandlung, 1798, s. 78. (niem.).
↑ H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs espèces d’animaux mammifères, de l’ordre des ruminans. „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. Année 1816, s. 76, 1816. (fr.).
↑ W. Ogilby. Remarks upon some rare or undescribed Ruminants in the Society’s Collection. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 137, 1836. (ang.).
↑ B.H. Hodgson. On Various Genera of the Ruminants. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16 (2), s. 702, 1847. (ang.).
↑ J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Hoofed Quadrupeds. Cz. 2. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 37. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of the specimens of Mammalia in the collection of the British Museum. Cz. 3. London: The Trustees, 1852, s. 174. (ang.).
↑ V. Gromova. Über Kraniologie und Geschichte der Gattung Ovis. „Neue Forschung in Tierzucht und Abstammungslehre”, s. 84, 1936. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 182–183. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 362–366. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 727–739. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Ovis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 490.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 121.
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 436.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 93.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 355.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 159.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 120.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 159.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 44.
↑ Ch. Frick. Horned ruminants of North America. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 69, s. 555, 1937. (ang.).
↑ P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés) ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. T. 1: Contenant l’énumération méthodique et descriptive des espèces ainsi que les principes de leur distribution géographique et paléontologique. Paris: Arthus Bertrand, 1852, s. 76. (fr.).
↑ E.D. Cope. Extinct Bovidæ, Canidæ and Felidæ from Pleistocene of the Plains. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. Second series. 10 (4), s. 457, 1894. (ang.).
↑ H. Matsumoto. On a new fossil race of bighorn sheep from Shantung, China. „Science Reports of the Tohoku Imperial University”. 2nd series. 10 (2), s. 39, 1926. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).

[u1-26] Uwaga: nazwa „owca kanadyjska” jest w publikacji Muzeum i Instytutu Zoologii PAN „Polskie nazewnictwo ssaków świata” używana zarówno dla oznaczenia gatunku O. canadensis (wraz z podgatunkiem O. c. canadensis), jak i podgatunku O. dalli stonei

[itis-1] Ovis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 70. (łac.).

[Brisson-3] M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 12. (łac.).

[Pallas-4] P.S. Pallas: Spicilegia zoologica: quibus novae imprimis et obscurae animalium species iconibus, descriptionibus atque commentariis illustrantur. Cz. 11. Berolini: Prostant apud Gottl. August. Lange, 1776, s. 8. (łac.).

[Link-5] J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte: Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksicht, und die Classification der Säugthiere. T. 1. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 96. (niem.).

[Schrank-6] F. de P. von Schrank: Fauna Boica: durchgedachte Geschichte der in Baiern einheimischen und zahmen Thiere. T. 1. Nürnberg: in der Stein’schen Buchhandlung, 1798, s. 78. (niem.).

[Blainville-7] H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs espèces d’animaux mammifères, de l’ordre des ruminans. „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. Année 1816, s. 76, 1816. (fr.).

[ogi-8] W. Ogilby. Remarks upon some rare or undescribed Ruminants in the Society’s Collection. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 137, 1836. (ang.).

[Hodgson-9] B.H. Hodgson. On Various Genera of the Ruminants. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16 (2), s. 702, 1847. (ang.).

[gray-10] J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Hoofed Quadrupeds. Cz. 2. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 37. (ang.).

[Gray-11] J.E. Gray: Catalogue of the specimens of Mammalia in the collection of the British Museum. Cz. 3. London: The Trustees, 1852, s. 174. (ang.).

[Gromova-12] V. Gromova. Über Kraniologie und Geschichte der Gattung Ovis. „Neue Forschung in Tierzucht und Abstammungslehre”, s. 84, 1936. (niem.).

[Cichocki&inni-13] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 182–183. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 362–366. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves&inni-15] C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 727–739. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-16] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Ovis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655646_490]-17] Palmer 1904 ↓, s. 490.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655277_121]-18] Palmer 1904 ↓, s. 121.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655592_436]-19] Palmer 1904 ↓, s. 436.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655249_93]-20] Palmer 1904 ↓, s. 93.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA355_355]-21] Palmer 1904 ↓, s. 355.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655315_159]-22] Palmer 1904 ↓, s. 159.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655276_120]-23] Palmer 1904 ↓, s. 120.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=189_159]-24] Jaeger 1944 ↓, s. 159.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=74_44]-25] Jaeger 1944 ↓, s. 44.

[fri-27] Ch. Frick. Horned ruminants of North America. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 69, s. 555, 1937. (ang.).

[ger-28] P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés) ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. T. 1: Contenant l’énumération méthodique et descriptive des espèces ainsi que les principes de leur distribution géographique et paléontologique. Paris: Arthus Bertrand, 1852, s. 76. (fr.).

[cope-29] E.D. Cope. Extinct Bovidæ, Canidæ and Felidæ from Pleistocene of the Plains. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. Second series. 10 (4), s. 457, 1894. (ang.).

[mat-30] H. Matsumoto. On a new fossil race of bighorn sheep from Shantung, China. „Science Reports of the Tohoku Imperial University”. 2nd series. 10 (2), s. 39, 1926. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[a]

[26]

[27]

[28]

[29]