Ozorek dębowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ozorek dębowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Fistulina hepatica (Schaeff.) With Bot. Arr. Brit. Pl., Edn 2 (London) 2: 405 (1792) | |
Ozorek dębowy (Fistulina hepatica (Schaeff.) With.) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fistulina, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1774 r. Jacob Christian Schäffer, nadając mu nazwę Boletus hepaticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1792 r. William Withering, przenosząc go do rodzaju Fistulina[1]. Posiada 17 synonimów naukowych[2].
Nazwę polską podał Stanisław Domański w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako ozorek wątrobowy, grzyb wątrobowy, ozorek pospolity, cewiak wątrobowy[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Jednoroczny, 10–20 cm szerokości, 2–6 cm grubości. Początkowo guzkowaty, potem poduszkowaty, w końcu łopatkowaty, półkolisty, nerkowaty. Górna powierzchnia nieznacznie promienista, pręgowana i brodawkowata, za młodu barwy różowej, pomarańczowoczerwonej, później krwistoczerwona do purpurowobrunatnej. Młode kapelusze wydzielając obfity krwisty sok do złudzenia przypominają zwierzęcą wątrobę[4].
2–6 cm gruby, za młodu miękki, mięsisty, pełen krwistego soku, cielistoczerwony z marmurkowymi żyłkami, o przyjemnym zapachu i kwaskowatym smaku[4].
10–15 cm długie, zbite i gęste, białawe, żółtawe, później rdzawobrązowe. Pory drobne, kuliste, 0,2–0,3 mm średnicy[4].
Boczny, krótki, 2–4 cm długości, słabo zauważalny[4].
Biały. Zarodniki jajowate, gładkie, bezbarwne, o rozmiarach 4–6 × 3–4 μm[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Australii, Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Azji i Europie[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano około 250 stanowisk[7]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Gatunek znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii, Finlandii, Szwecji, Litwie[3]. W Polsce w latach 1995–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 – ochronie ścisłej, a od roku 2014 ponownie ochroną częściowej[7].
Nadrzewny pasożyt i saprotrof. Rośnie pojedynczo lub w skupieniach po kilka zrośniętych owocników na korzeniach, pniach, pniakach i wywrotach dębów, a także na dębowym drewnie użytkowym. Powoduje brunatną zgniliznę drewna. Proces rozkładu postępuje powoli, może trwać nawet kilkadziesiąt lat[7]. Początkowo drewno dębu nabiera czerwony odcień, co podnosi jego wartość w meblarstwie[4].
Owocniki grzyba są jadalne[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-09-15].
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-09-20].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Czesław Narkiewicz, Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Występowanie Fistulina hepatica na świecie (mapa), Discover Life Maps [dostęp 2016-01-10].
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska ozorka dębowego w Polsce [dostęp 2013-09-15].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Fistulina hepatica, Beefsteak Fungus, www.first-nature.com [dostęp 2019-04-23].