Ozzy Osbourne

Ozzy Osbourne
	; Ozzy Osbourne (2010)
Imię i nazwisko	John Michael Osbourne
Pseudonim	Ozzy, Książę Ciemności (ang. Prince of Darkness)
Data i miejsce urodzenia	3 grudnia 1948 ; Marston Green
Data i miejsce śmierci	22 lipca 2025 ; Birmingham
Przyczyna śmierci	zawał serca
Instrumenty	instrumenty klawiszowe, harmonijka ustna
Typ głosu	tenor
Gatunki	hard rock, heavy metal, rock albumowy, glam metal, metal neoklasyczny
Zawód	wokalista, muzyk, autor tekstów
Aktywność	1967–2025
Wydawnictwo	Epic Records, Columbia Records, Jet Records
Powiązania	Black Label Society, Kelly Osbourne
	Zespoły
	Black Sabbath (1969–1979, 1985, 1997–2006, 2011–2017, 2025)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

John Michael „Ozzy” Osbourne (ur. 3 grudnia 1948 w Marston Green, zm. 22 lipca 2025^[6] w hrabstwie metropolitalnym West Midlands^[7]) – brytyjski piosenkarz, muzyk i autor tekstów. Wieloletni wokalista heavymetalowego zespołu Black Sabbath.

Zdobywca pięciu nagród Grammy (dwóch z zespołem i trzech podczas kariery solowej, w tym razem z Tonym Iommim)^[8]. Od 1980 prowadził karierę solową. Nagrał trzynaście albumów studyjnych, które zostały pozytywnie ocenione przez krytyków muzycznych.

Na początku XXI wieku zyskał status celebryty dzięki udziałowi w reality show The Osbournes. W 2006 zajął ósme miejsce w rankingu 100 najlepszych wokalistów heavymetalowych wszech czasów (100 Greatest Heavy Metal Vocalists of All Time) amerykańskiego magazynu muzycznego Hit Parader^[9]. W 2009 został sklasyfikowany na 10. miejscu listy 50 najlepszych heavymetalowych frontmanów wszech czasów według Roadrunner Records^[10].

W 2024 został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame jako artysta solowy^[11].

Życiorys

Młodość

Urodził się 3 grudnia 1948 w Aston (Birmingham) w Anglii^[12]. Jego ojciec pracował jako ślusarz narzędziowy w General Electric Company, a matka (Lillian) – w firmie komponentów samochodowych Lucas^[13].

W wieku 11 lat Osbourne doświadczył molestowania seksualnego ze strony szkolnych łobuzów^[14]. Jako nastolatek wielokrotnie próbował popełnić samobójstwo^[15], a po jednej z prób samobójczych został pobity przez swojego ojca^[16]. Pseudonim „Ozzy” zyskał jeszcze w szkole podstawowej. Pseudonim ten przyległ do niego aż tak, że w dorosłym życiu nie reagował, gdy ktoś zwracał się do niego po jego prawdziwym imieniu^[17]. Nauka sprawiała mu trudności; sam twierdził, że cierpiał na dysleksję i ADHD (zdiagnozowane w wieku trzydziestu kilku lat^[18])^[19]. W autobiografii wspominał, że nienawidził szkoły^[20].

Porzucił edukację w wieku 15 lat. Miał przez to jedynie wykształcenie podstawowe^[21]. Podejmował się różnych prac, m.in. w fabryce samochodów (przy strojeniu klaksonów). W 1964 roku podjął pracę w rzeźni, którą dobrze wspominał. Pracował w niej osiemnaście miesięcy^[22]. Spędził także kilka tygodni w więzieniu Winson Green za włamanie do sklepu z odzieżą^[18]. Pierwotnie został skazany na grzywnę, jednak nie był w stanie jej opłacić. Jego ojciec odmówił zapłaty, żeby dać mu nauczkę i zniechęcić go do dalszych przestępstw^[23].

Działalność artystyczna

Młodość

Działalność artystyczną rozpoczął pod wpływem fascynacji muzyką The Beatles^[24], po latach wyznał, że największe wrażenie zrobił na nim utwór „She Loves You”^[25]. Z pomocą ojca zakupił swój pierwszy system nagłośnieniowy, co ułatwiło mu znalezienie muzyków do założenia zespołu. W 1967 założył z basistą Geezerem Butlerem zespół Rare Breed^[26].

Black Sabbath

Zobacz więcej w artykule Black Sabbath, w sekcji Historia.

W 1968 razem z dawnym szkolnym kolegą – gitarzystą Tonym Iommim i perkusistą Billem Wardem (byłymi członkami grupy Mythology^[27]) założył zespół Polka Tulk Blues Band, do którego dołączył Geezer Butler^[28]. W listopadzie 1968 muzycy przemianowali się na Earth^[26]. Ostatecznie, w 1969 zespół zmienił nazwę na Black Sabbath^[26]. Zaczerpnął ją z nazwy horroru pt. Black Sabbath (reż. Mario Bava)^[29].

W latach 1970–1979 nagrał z zespołem osiem albumów studyjnych: Black Sabbath (1970)^[28]^[8], Paranoid (1970), Master of Reality (1971), Vol. 4 (1972), Sabbath Bloody Sabbath (1973), Sabotage (1975)^[28], Technical Ecstasy (1976)^[28] i Never Say Die! (1978). Członkowie zespołu w międzyczasie zmagali się z nasilającym się uzależnieniem od narkotyków, a w konsekwencji z problemami z zarządzaniem zespołem i początkiem wewnętrznych sporów. W 1979 Osbourne odszedł z zespołu, a jego miejsce zajął Ronnie James Dio^[28].

Kariera solowa

W 1980 rozpoczął karierę solową. Do współpracy zaprosił gitarzystę Randy’ego Rhoadsa, basistę Boba Daisleya i perkusistę Lee Kerslake’a(inne języki). Skład jego zespołu wielokrotnie zmieniał się. W latach 80. występowali w nim m.in. keyboardzista Don Airey (późniejszy wieloletni klawiszowiec Deep Purple)^[30] oraz gitarzyści Jake E. Lee i Zakk Wylde. Do końca lat 80. wydał pięć solowych albumów studyjnych: Blizzard of Ozz (1980), Diary of a Madman (1981), Bark at the Moon (1983), The Ultimate Sin (1986), No Rest for the Wicked (1988)^[3].

W latach 90. otrzymał pierwszą nagrodę Grammy za pochodzący z albumu No More Tears (1991)^[31] singiel „I Don’t Want to Change the World” w kategorii Najlepsze wykonanie metalowe (ang. Best Metal Performance)^[32]. Niedługo później na krótko zawiesił działalność artystyczną. Powrócił do niej albumem pt. Ozzmosis, który wydał w 1995^[3]. Odbiegająca stylistycznie od poprzednich wydawnictw Osborune’a płyta cieszyła się popularnością i uzyskała w Stanach Zjednoczonych status dwukrotnej platynowej płyty. Od 1996 z żoną Sharon organizował festiwal muzyki metalowej Ozzfest^[33].

16 października 2001 wydał album pt. Down to Earth^[3], który promował singlami: „Gets Me Through” i „Dreamer” oraz nakręconymi do nich teledyskami^[34]^[35]. Od 2002 udzielał się w reality show The Osbournes emitowanym na antenie stacji telewizyjnej MTV^[36]. Po zakończeniu jego emisji, w 2005 wydał album Under Cover, na którym wykonał covery z repertuaru m.in. Johna Lennona, King Crimson i The Crazy World of Arhur Brown^[37]. Za pochodzący z następnego albumu pt. Black Rain (2007)^[3] singiel „I Don’t Wanna Stop” był nominowany do nagrody Grammy za najlepsze wykonanie hard rockowe (ang. Best Hard Rock Performance)^[38].

W 2009 wydał książkę autobiograficzną pt. I Am Ozzy. Książka napisana wraz z Chrisem Ayresem, wydana została w Polsce pod tytułem Ja, Ozzy w 2010^[39]. W 2012 wydana została kontynuacja zatytułowana Trust Me, I’m Dr. Ozzy: Advice from Rock’s Ultimate Survivor, tym razem bez współautora^[40]. Wydana w Polsce pod tytułem Zaufaj mi, jestem dr Ozzy. Porady rockmana, który przetrwał w 2015^[41].

11 czerwca 2010 wydał album pt. Scream^[42]. Po 2018 zaprzestał regularnego koncertowania^[43]. W 2020 ukazał się jego przedostatni album studyjny Ordinary Man, a w 2022 ostatni, pt. Patient Number 9(inne języki). 8 sierpnia 2022 wystąpił w ramach ceremonii zamykającej Igrzyska Wspólnoty Narodów^[44].

Zakończenie kariery

1 lutego 2023 ogłosił koniec kariery scenicznej i za pośrednictwem swoich social mediów wystosował oświadczenie, w którym odwołał pożegnalną trasę koncertową ze względu na pogarszający się stan zdrowia^[45].

W 2024 wziął udział w uroczystości, podczas której został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame jako artysta solowy^[46].

5 lipca 2025 na stadionie Villa Park w Birmingham w środkowej Anglii zagrał pożegnalny koncert pod szyldem „Back to the Beginning”. Wystąpił z repertuarem solowym wraz z muzykami swojego zespołu oraz z Black Sabbath w oryginalnym składzie. Wydarzenie wsparło kilkanaście zespołów, m.in. Metallica, Slayer, Pantera, Tool, Guns N’ Roses oraz soliści, m.in. Ronnie Wood (z zespołu The Rolling Stones) i Steven Tyler (Aerosmith). Zaproszeni goście wykonali autorskie utwory oraz wybrane z repertuaru Osbourne'a^[47]. Dochód z koncertu trafił na cele charytatywne^[48].

Życie prywatne

Rodzina i związki

W 1971 ożenił się z Thelmą Riley, z którą miał troje dzieci: córkę Jessikę Starshine (ur. 1972), syna Louisa Johna Osbourne’a (ur. 1975) i adoptowanego syna Elliota Kingsleya (ur. 1966). W 1981 rozwiódł się z żoną, a rok później (w 1982) poślubił Sharon Arden, z którą miał córki: Aimee (ur. 1983) i Kelly (ur. 1984) oraz syna, Jacka (ur. 1985), a także opiekował się Robertem Marcato po śmierci jego matki. Po narodzinach Jacka przeszedł wazektomię^[49]. Miał dziesięcioro wnucząt^[50].

W latach 2002–2005 występował z rodziną w reality show The Osbournes^[36]. Z członkami rodziny udzielał się także w podcaście pod nazwą The Osbournes Podcast^[51].

Śmierć kliniczna, stosunek do religii i LGBT

Dwukrotnie przeżył śmierć kliniczną^[52]. W wywiadach podkreślał, że pochodzi z wierzącej rodziny^[53]. Przyznawał się także do praktykowania modlitwy^[54]. W wywiadzie z 1992 powiedział: „Wierzę w Boga. Nie chodzę do kościoła, ale nie sądzę, że trzeba chodzić do kościoła, żeby wierzyć w Boga”^[55]. W 2010 wyznał magazynowi UsMagazine.com, że nie znosi zorganizowanej religii^[56]. Publicznie wspierał społeczność LGBT, ponieważ przyjaźnił się z wybitnymi muzykami należącymi do LGBT, takimi jak Elton John i Yungblud^[57].

Problemy zdrowotne i choroba Parkinsona

W 2003 doznał wypadku na quadzie, na skutek którego w kolejnych latach zmagał się z problemami z kręgosłupem^[58]. W tym samym roku po raz pierwszy zdiagnozowano u niego chorobę Parkinsona. Podejmując walkę z chorobą przeszedł zabieg wszczepienia komórek macierzystych^[59]. W 2019 na skutek poważnego upadku poddał się wszczepieniu 15 śrub w kręgosłupie, by uniknąć paraliżu od szyi w dół^[58]. Po tym zabiegu pogłębiły się jego problemy z poruszaniem się^[60].

Podczas programu telewizyjnego Good Morning America w 2020 ujawnił, że wykryto u niego rzadką odmianę Parkinsona – Parkin 2^[59]. Od co najmniej 2023 poruszał się na wózku inwalidzkim^[61]. W 2023 przeszedł ostatnią operację kręgosłupa^[58]. Pół roku przed śmiercią w 2025 publicznie wyznał, że w wyniku postępującej choroby Parkinsona przestał poruszać się samodzielnie^[62].

Śmierć i pogrzeb

Zmarł, w otoczeniu rodziny, 22 lipca 2025 w wieku 76 lat^[6]^[63]. Przyczyną śmierci był zawał serca^[64]. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Birmingham 30 lipca. Wraz z rodziną żegnały go tłumy fanów, gdy kondukt żałobny przejechał ulicami miasta^[65].

Został pochowany w ogrodzie na terenie swojej rezydencji w hrabstwie Buckinghamshire w Wielkiej Brytanii^[66]. Ceremonia pogrzebowa miała charakter prywatny, wzięło w nim udział ok. 110 osób, w tym osoby z branży muzycznej, m.in. Elton John, Marliyn Manson, Rob Zombie, Zakk Wylde, Brian May, Geezer Butler oraz członkowie zespołów Metallica i Slipknot^[66]^[67]^[68].

W dniu pogrzebu Gwardia Królewska(inne języki) oddała honory Ozzy'iemu odgrywając utwór „Paranoid” z repertuaru zespołu Black Sabbath^[69].

Wizerunek

Ze względu na mroczny wizerunek i oprawę koncertów był nazywany „Księciem Ciemności”^[53].

Miał ponad 15 tatuaży, z których najwcześniejszym tatuażem były litery O Z Z Y na kostkach lewej dłoni. Wytatuował je sobie sam jako nastolatek^[70].

Upamiętnienie

Od 2019 w Birmingham na moście w Broad Street znajduje się ławka przedstawiająca podobizny członków pierwszego składu Black Sabbath, w tym Ozzy’ego Osbourne’a^[71]. Od dnia jego śmierci obiekt stał się jednym z głównych miejsc, w którym fani zaczęli składać wiązanki kwiatów^[72]. Kwiaty zostały złożone przez fanów również m.in. w Alei Gwiazd w Hollywood, gdzie znajduje się gwiazda artysty oraz przy muralu członków grupy Black Sabbath na Navigation Street w Brimingham odsłoniętego z okazji finalnego pokazu zespołu w ramach „Back to the Beginning”^[73].

W lipcu 2025 w Warszawie, w dzielnicy Bemowo powstał pośmiertny mural z wizerunkiem Ozzy’ego Osbourne’a autorstwa Magdaleny Czyżykiewicz-Janusz^[74].

Kontrowersje

Osbourne, otoczony przez funkcjonariuszy filadelfijskiej policji, opuszcza Borders w Center City(inne języki) po podpisaniu kopii swojej książki autobiograficznej pt. „I Am Ozzy” (2010)

Chrześcijańskie grupy oskarżały Osbourne’a o negatywny wpływ na nastolatków, twierdząc, że muzyka rockowa jest wykorzystywana do promowania satanizmu. Badacz Christopher M. Moreman porównywał te kontrowersje do skierowanych przeciw okultyście Aleisterowi Crowleyowi. Obaj byli krytykowani przez media i niektóre grupy religijne ze względu na swoje wybryki. Osbourne sam prowokował do porównania swoją piosenką „Mr. Crowley”. Osbourne stanowczo zaprzeczał oskarżeniom o bycie satanistą^[75].

W 1981, po podpisaniu pierwszego w karierze solowej kontraktu płytowego, odgryzł głowę gołębia podczas spotkania z kierownictwem CBS Records w Los Angeles^[76]. Najpewniej zamierzał wypuścić gołębie w powietrze jako symbol pokoju, ale ponieważ był wtedy pod wpływem alkoholu, to złapał jednego z nich i odgryzł mu głowę, po czym ją wypluł^[76]^[77]. Mimo kontrowersji akt odgryzania głowy stał się przedmiotem parodii i aluzji, a także jednym ze źródeł sławy Osbourne’a^[78].

20 stycznia 1982 roku w czasie występów w Veterans Memorial Auditorium(inne języki) w Des Moines w Iowa odgryzł głowę nietoperzowi^[79], bo uznał go za gumową zabawkę. W 2004 magazyn Rolling Stone umieścił incydent na drugim miejscu swojego zestawienia „Najbardziej dzikich mitów rocka” (ang. Rock’s Wildest Myths)^[80]. W artykule w Rolling Stone napisano, że nietoperz był żywy, lecz nastolatek, który wrzucił go na scenę miał stwierdzić, że przyniósł martwe zwierzę^[76]. W książeczce do wydania Diary of a Madman z 2002 Osbourne napisał, że nietoperz był nie tylko żywy, ale też dał radę ugryźć Osbourne’a, w wyniku czego był on leczony na wściekliznę.

W 1984 kalifornijski nastolatek John McCollum popełnił samobójstwo, słuchając „Suicide Solution” Osbourne’a. Piosenka mówi o niebezpieczeństwach nadużywania alkoholu. Samobójstwo McColluma doprowadziło do zarzutów, że Osbourne promował samobójstwo w swoich piosenkach. Mimo że McCollum cierpiał na depresję, jego rodzice pozwali Osbourne’a (McCollum v. CBS^[81]) o śmierć swojego syna, twierdząc że słowa „Where to hide, suicide is the only way out. Don’t you know what it’s really about?” w piosence przekonały McColluma do samobójstwa. Prawnik rodziny sugerował, że Osbourne powinien zostać oskarżony o nakłanianie młodego człowieka do samobójstwa, ale sąd orzekł na korzyść Osbourne’a, stwierdzając, że nie było związku pomiędzy piosenką i samobójstwem McColluma. Osbourne został pozwany z tego samego powodu w 1991 roku (Waller v. Osbourne) przez rodziców Michaela Wallera na kwotę 9 milionów dolarów, ale sąd ponownie orzekł na korzyść Osbourne’a^[82].

W pozwach złożonych w 2000 i 2002, które zostały odrzucone przez sąd w 2003 roku, byli muzycy sesyjni: Bob Daisley, Lee Kerslake i były basista z okresu Ultimate Sin, Phil Soussan, twierdzili, że Osbourne zalega z zapłatą za albumy, w których grali^[83]^[84]. W listopadzie 2003 Federalny Sąd Apelacyjny jednogłośnie utrzymał w mocy odrzucenie przez U.S. District Court for the Central District of California(inne języki) pozwu wniesionego przez Daisleya i Kerslake’a. U.S. Court of Appeals for the Ninth Circuit(inne języki) orzekł, że Osbourne nie jest winien żadnych pieniędzy muzykom sesyjnym zwolnionym w 1981 roku^[85]. Aby uniknąć dalszych trudności, postanowił zastąpić oryginalny wkład Daisleya i Kerslake’a, dając w to miejsce Roberta Trujillo na basie i Mike’a Bordina na bębnach. Album został następnie wznowiony^[86].

W lipcu 2010 roku Osbourne i Iommi wycofali postępowanie sądowe w sprawie własności znaku towarowego Black Sabbath. Blabbermouth przekazał, że obie strony są zadowolone, iż mają to za sobą i będą współpracować w przyszłości, i pragną ogłosić, że sprawa nie była nigdy osobista i chodziło tylko o biznes^[87].

Osbourne przyznał się do zastrzelenia 17 swoich kotów będąc pod wpływem narkotyków w latach 80^[88]. W sierpniu 1989 roku, żona Osbourne’a zeznała, że Ozzy próbował ją udusić, będąc pod wpływem alkoholu i narkotyków^[89].

Publikacje

I Am Ozzy, 2010, Grand Central Publishing, ISBN 978-0-446-56989-7.
Trust Me, I’m Dr. Ozzy: Advice from Rock’s Ultimate Survivor, 2012, Grand Central Publishing, ISBN 978-1-4555-0335-3.

Dyskografia

Osobny artykuł: Dyskografia Ozzy’ego Osbourne’a.

Blizzard of Ozz (1980)
Diary of a Madman (1981)
Bark at the Moon (1983)
The Ultimate Sin (1986)
No Rest for the Wicked (1988)
No More Tears (1991)
Ozzmosis (1995)
Down to Earth (2001)
Under Cover (2005)
Black Rain (2007)
Scream (2010)
Ordinary Man (2020)
Patient Number 9(inne języki) (2022)

Muzycy

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[5].

Ostatni znany skład zespołu Ozzy’ego Osbourne’a

Zakk Wylde – gitara (1987–1992, 1995, 1998, 2001–2004, 2006–2009, od 2017)
Rob „Blasko” Nicholson – gitara basowa (2003, od 2006)
Adam Wakeman – keyboard (od 2004)
Tommy Clufetos – perkusja (od 2010)

Byli członkowie zespołu

Randy Rhoads – gitara (1979–1982)
Bernie Tormé – gitara (1982)
Brad Gillis(inne języki) – gitara (1982)
Jake E. Lee – gitara (1982–1987)
Steve Vai – gitara (1994–1995)
Joe Holmes(inne języki) – gitara (1995–1998, 2000)
Alex Skolnick – gitara (1995)
Jerry Cantrell – gitara (2004–2005)
Gus G. – (2009-2017)
Rudy Sarzo – gitara basowa (1981–1982)
Bob Daisley – gitara basowa (1979–1981, 1983–1991)
Phil Soussan – gitara basowa (1986–1987)
James LoMenzo – gitara basowa (1994)
Mike Inez – gitara basowa (1989–1993)
Geezer Butler – gitara basowa (1988, 1995–1996)
Robert Trujillo – gitara basowa (1996–2003)
Jason Newsted – gitara basowa (2003)
Chris Wyse(inne języki) – gitara basowa (2003–2005)
Lee Kerslake(inne języki) – perkusja (1979–1981)
Tommy Aldridge – perkusja (1981–1983)
Carmine Appice – perkusja (1983)
Randy Castillo – perkusja (1983–1993, 1995)
Deen Castronovo – perkusja (1993–1997)
Roy Mayorga – perkusja (2000)
Brian Tichy – perkusja (2000)
Mike Bordin – perkusja (1997–2010)
Johnny Cook – keyboard (1981)
Don Airey – keyboard (1980, 1983)
Mike Moran – keyboard (1985–1986)
John Sinclair – keyboard (1988–1991)
Kevin Jones – keyboard (1991–1992)
Rick Wakeman – keyboard (1995)
Michael Railo – keyboard (2001)

Gry wideo

Tytuł	Rok	Rola	Uwagi	Źródło
Brütal Legend	2009	jako Dadbat, Oraz Guardian of Metal	rola dubbingowana, RTS, Double Fine Productions, Electronic Arts	^[90]

Nagrody i wyróżnienia

Rok	Kategoria	Tytułem	Nagroda	Nota	Źródło
1993	Best Metal Performance	„I Don’t Want to Change the World”	Grammy	Laur	^[32]
2007	Best Hard Rock Performance	„I Don’t Wanna Stop”	Grammy	Nominacja	^[38]
2009	Lifetime Achievement Award	Ozzy Osbourne	Revolver Golden Gods Awards	Laur	^[91]
2011	Best Hard Rock Performance	„Let Me Hear You Scream”	Grammy	Nominacja	^[92]
2011	Legend	Ozzy Osbourne	Kerrang! Awards	Laur	^[93]
2023	Best Rock Album	„Patient Number 9"	Grammy	Laur	^[94]
2023	Best Metal Perfomance	„Degradation Rules”		Laur	^[94]
2023	Best Rock Song	„Patient Number 9"		Nominacja	^[95]
2023	Best Rock Performance	„Patient Number 9"		Nominacja	^[95]

Filmografia

Tytuł	Rok	Rola	Uwagi	Źródło
„In a Metal Mood”	1996	jako on sam	film dokumentalny, reżyseria: Henning Lohner	^[96]
„Mały Nicky”	2000	jako on sam	film fantasy/komedia, reżyseria: Steven Brill	^[97]
„Moulin Rouge!”	2001	jako The Green Fairy	rola dubbingowana, film fabularny, reżyseria: Baz Luhrmann	^[98]
„We Sold Our Souls for Rock ’n Roll”	2001	jako on sam	film dokumentalny, reżyseria: Penelope Spheeris	^[99]
„Robbie the Reindeer in Close Encounters of the Herd Kind”	2007	jako pastor	rola dubbingowana, film animowany, reżyseria: Donnie Anderson	^[100]
„Lemmy”	2010	jako on sam	film dokumentalny, reżyseria: Greg Olliver, Wes Orshoski	^[101]
„Heavy Metal Britannia”	2010	jako on sam	film dokumentalny, reżyseria: Chris Rodley	^[102]
„Gnomeo i Julia”	2011	jako Młody jeleń	rola dubbingowana, film animowany, reżyseria: Kelly Asbury	^[103]
„God Bless Ozzy Osbourne”	2011	jako on sam	film dokumentalny, reżyseria: Mike Fleiss, Mike Piscitelli	^[104]
„Wreckage of My Past: The Story of Ozzy Osbourne”	2012		film dokumentalny, reżyseria: Mike Piscitelli	^[105]
„Sunset Strip”	2012		film dokumentalny, reżyseria: Hans Fjellestad	^[106]
„Glad All Over: The Dave Clark Five and Beyond”	2014		film dokumentalny, reżyseria: Dave Clark	^[107]
„Classic Rock Roll of Honour: Presented by Orange Amplification”	2014		film dokumentalny, reżyseria: Devin Dehaven	^[108]

Przypisy

↑ EdwardE. Segarra EdwardE., Ozzy Osbourne was rock ’n’ roll's 'Prince of Darkness.' How he got the twisted nickname [online], USA TODAY [dostęp 2025-07-24] (ang.).
↑ AleksandraA. Piwowarczyk AleksandraA., Odszedł "Książę ciemności". Black Sabbath żegna Ozzy’ego Osbourne’a [online], TVN, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-07-25] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ BarryB. Weber BarryB., GregG. Prato GregG., Ozzy Osbourne Biography [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).
↑ ^a ^b GarryG. Sharpe-Young GarryG., Ozzy Osbourne Biography [online], rockdetector.com [dostęp 2016-08-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-02] (ang.).
↑ ^a ^b Ozzy Osbourne band members and discography [online], metal-archives.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).
↑ ^a ^b GemmaG. Peplow GemmaG., Ozzy Osbourne dies just weeks after farewell show [online], Sky News, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-22] (ang.).
↑ NardineN. Saad NardineN., AugustA. Brown AugustA., Ozzy Osbourne, Black Sabbath singer, solo artist and reality TV star, dies at 76, „Los Angeles Times”, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-22] (ang.).
↑ ^a ^b Black Sabbath – Black Sabbath [online], Discogs [dostęp 2021-12-07] (ang.).
↑ Hit Parader’s Top 100 Metal Vocalists of All Time [online], hearya.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-08] (ang.).
↑ THE 50 GREATEST METAL FRONT-MEN OF ALL TIME! [online], roadrunnerrecords.com [dostęp 2011-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-17] (ang.).
↑ 2024 inductees [online], rockhall.com. [dostęp 2024-05-05] .
↑ Barney Hoskyns: Into the void: Ozzy Osbourne and Black Sabbath. A Rock’s backpages reader. Omnibus Press, 2004, s. 143. ISBN 978-1-84449-150-6.
↑ Ross, What I’ve Learned: Ozzy Osbourne [online], lifestyle.msn.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-14] (ang.).
↑ Ozzy Osbourne reveals childhood sexual abuse [online], EW.com [dostęp 2025-09-20] (ang.).
↑ Ozzy Osbourne, superstar -- again [online] [dostęp 2024-02-24] .
↑ Ozzy attempted suicide, bio says [online], EW.com [dostęp 2024-12-02] (ang.).
↑ Ozzy Osbourne - Trivia [online], IMDb [dostęp 2025-07-28] (ang.).
↑ ^a ^b O Johnie włamywaczu, [w:] OzzyO. Osbourne OzzyO., Ja, Ozzy. Autobiografia, wyd. 2, Czerwonak: In Rock, kwiecień 2014, s. 32, 46–49, 52–55, ISBN 978-83-64373-20-6 (pol.).
↑ BryanB. Appleyard BryanB., Blizzard of Oz [online], The Sunday Times, 27 listopada 2005 [dostęp 2006-09-17] (ang.).
↑ O Johnie włamywaczu, [w:] Osbourne O., Ja, Ozzy. Autobiografia, wyd. 2, Czerwonak: In Rock, kwiecień 2014, ISBN 978-83-64373-20-6 (pol.)
↑ Ozzy Osbourne, "Ja, Ozzy" [online], Senior.pl [dostęp 2025-07-25] .
↑ O Johnie włamywaczu, [w:] Osbourne O., Ja, Ozzy. Autobiografia, wyd. 2, Czerwonak: In Rock, kwiecień 2014, ISBN 978-83-64373-20-6 (pol.)
↑ Sue Crawford (2003), "Ozzy Unauthorized"; ISBN 978-1-84317-016-7
↑ Od biednego chłopca z Birmingham do legendy rocka – historia Ozzy’ego [online], kultura.onet.pl [dostęp 2025-07-25] (pol.).
↑ What I've Learned: Ozzy Osbourne - MSN Lifestyle: Men [online], men.msn.com [dostęp 2025-09-14] [zarchiwizowane z adresu 2008-05-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c A Rare Breed Indeed: How Geezer Butler Met Ozzy Osbourne And Changed The World [online], ultimate-guitar.com [dostęp 2025-07-25] (ang.).
↑ Mythology [online], Discogs [dostęp 2025-07-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e WilliamW. Ruhlmann WilliamW., Black Sabbath Biography [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).
↑ Worldofmusicw #music • 8 LatW.#• 8. L. Temu, 7 band name inspired from Horror Movie [online], Steemit, 29 października 2017 [dostęp 2025-07-25] (ang.).
↑ AggieA. Anthimidou AggieA., A Life In Rock: Don Airey Talks Deep Purple, Ozzy, Rainbow & More With Mick Wall [online], 20 kwietnia 2025 [dostęp 2025-08-02] (ang.).
↑ BarryB. Weber BarryB., GregG. Prato GregG., Ozzy Osbourne Biography [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).
↑ ^a ^b Ozzy Osbourne Grammy Awards [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).
↑ KatherineK. Turman KatherineK., A diss from Lollapalooza inspired Sharon and Ozzy Osbourne to create Ozzfest in 1996 [online], Los Angeles Times, 24 lipca 2025 [dostęp 2025-08-05] (ang.).
↑ Gets Me Through Video [online], mtv.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-30] (ang.).
↑ Dreamer by Ozzy Osbourne [online], songfacts.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).
↑ ^a ^b KayleighK. Donaldson KayleighK., Ozzy Osbourne, the Prince of Darkness, Transformed Reality TV Forever [online], TheWrap, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] (ang.).
↑ OZZY OSBOURNE – Under Covers – Rockserwis.pl [online], rockserwis.pl [dostęp 2025-07-29] .
↑ ^a ^b Kanye, Amy Winehouse Lead Grammy Nominations [online], buzzsugar.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2010-12-30] (ang.).
↑ Ja, Ozzy. Autobiografia | Chris Ayres, Ozzy Osbourne [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2025-07-30] .
↑ Blabbermouth, OZZY OSBOURNE's 'Trust Me, I’m Dr. Ozzy' Book: More Details Revealed [online], BLABBERMOUTH.NET, 30 sierpnia 2011 [dostęp 2025-07-25] (ang.).
↑ Zaufaj mi, jestem dr Ozzy. Porady rockmana, który przetrwał | Ozzy Osbourne [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2025-07-30] .
↑ Blabbermouth, OZZY OSBOURNE: Entire 'Scream' Album Available For Streaming [online], BLABBERMOUTH.NET, 15 czerwca 2010 [dostęp 2025-07-28] (ang.).
↑ MatthewM. Wilkening MatthewM., Ozzy Osbourne and Black Sabbath's Four Previous Farewell Tours [online], Ultimate Classic Rock, 1 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] (ang.).
↑ Ozzy Osbourne znów na scenie! Koncert-niespodzianka w Birmingham - Polskie Radio [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-07-29] .
↑ Ozzy Osbourne ogłasza koniec kariery scenicznej | Poinformowani.pl [online], poinformowani.pl, 1 lutego 2023 [dostęp 2025-07-30] .
↑ Ozzy Osbourne [online], Rock & Roll Hall of Fame [dostęp 2025-07-29] (ang.).
↑ Ostatni raz Ozzy’ego Osbourne’a i Black Sabbath [online], tvn24.pl, 6 lipca 2025 [dostęp 2025-07-06] .
↑ Sukces pożegnalnego koncertu Ozzy Osbourne’a i Black Sabbath. Zebrano prawie 200 mln dolarów na pomoc dzieciom, „Portal i.pl”, 9 lipca 2025 [dostęp 2025-07-30] .
↑ Ozzy agrees to take DNA test [online], Irish Examiner, 24 czerwca 2003 [dostęp 2025-07-26] (ang.).
↑ "Nie ożenisz się z moją córką". Kelly Osbourne ma już z nim dziecko [online], Plejada.pl, 7 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] .
↑ Ozzy Osbourne stracił władzę w nogach. "Wciąż jeszcze żyję" [online], plejada.pl [dostęp 2025-07-28] .
↑ MaciekM. Kancerek MaciekM., Ozzy Osbourne: "Przez pigułki zapomniałem wszystko, co zdarzyło się po 1975 roku" - CGM.pl [online], CGM, 10 listopada 2015 [dostęp 2025-07-25] .
↑ ^a ^b Kontrowersje wokół zmarłego muzyka. Czy Ozzy Osbourne był chrześcijaninem? [online], Aleteia Polska [dostęp 2025-07-28] .
↑ FundacjaF. Opoka FundacjaF., „Grzesznik, który się modlił”. Ozzy Osbourne i jego droga od... [online], Fundacja Opoka, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-07-25] .
↑ AnneA. Erickson AnneA., Ozzy Osbourne Revealed If He Believed in God Before He Died [online], mensjournal.com, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-25] (ang.).
↑ 25 Things You Don’t Know About Me: Ozzy Osbourne [online], Us Weekly, 23 czerwca 2010 [dostęp 2024-07-08] (ang.).
↑ MarcusM. Wratten MarcusM., How Ozzy Osbourne stood up for gay rights and denounced 'evil' homophobia [online], PinkNews | Latest lesbian, gay, bi and trans news | LGBTQ+ news, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-08-29] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ozzy Osbourne jest po operacji. Zapowiada: "Zabieram się do pracy!" – RockRadio [online], rockradio.pl, 27 września 2023 [dostęp 2025-07-25] .
↑ ^a ^b Ozzy Osbourne o nieustannej walce z chorobą Parkinsona. "Nie czuję się najlepiej" [online], eskarock.pl [dostęp 2025-07-06] .
↑ Ozzy Osbourne nie żyje. Legendarny muzyk miał 76 lat [online], Wprost, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] .
↑ MateuszM. Lip MateuszM., Ozzy Osbourne odwołuje swój powrót na wózku inwalidzkim [online], 29 listopada 2023 [dostęp 2025-07-29] .
↑ Ozzy Osbourne nie ukrywa, że nie może chodzić. Mimo to chce pożegnać fanów [online], Kultura Onet.pl [dostęp 2025-07-25] (pol.).
↑ Ozzy Osbourne nie żyje [online], tvp.info [dostęp 2025-07-25] .
↑ A.A. Marshall A.A., Ozzy Osbourne Died of a Heart Attack, Death Certificate Shows [online], The New York Times, 5 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-05] .
↑ Tłumy pożegnały Ozzy’ego Osbourne’a [ZDJĘCIA] [online], wyborcza.pl, 2025 [dostęp 2025-07-30] .
↑ ^a ^b l, Ozzy Osbourne został pochowany na terenie swojej posiadłości w Wielkiej Brytanii. W ceremonii wzięły udział gwiazdy światowego rocka - CGM.pl [online], CGM, 2 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-02] .
↑ Prywatny pogrzeb Ozzy’ego Osbourne’a. Został pochowany w ogrodzie własnego domu [online], Plejada.pl, 1 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-01] .
↑ Przyjaciel Ozzy'ego Osbourne'a odsłania kulisy pogrzebu. Nagle zerwał się silny wiatr [online], Plejada, 12 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-13] .
↑ King Charles' guards honor Ozzy Osbourne with Black Sabbath song [online], 31 lipca 2025 [dostęp 2025-08-02] (ang.).
↑ Sue Crawford (2003), "Ozzy Unauthorized"; ISBN 978-1-84317-016-7
↑ Black Sabbath doczekali się ławki w Birmingham. Została ona właśnie zrenowowana [online], eskarock.pl [dostęp 2025-07-30] .
↑ Ozzy Osbourne fans pay tribute at Birmingham landmarks [online], bbc.com, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-07-29] (ang.).
↑ Ozzy Osbourne pożegnany przez fanów. Tłumy pojawiły się pod rodzinnym domem artysty i na Hollywood Walk of Fame [online], eskarock.pl [dostęp 2025-07-29] .
↑ W Warszawie powstał mural z Ozzym Osbourne’em. Nagranie niesie się po sieci. "Bez oczekiwań" [online], muzyka.interia.pl, 29 lipca 2025 [dostęp 2025-07-29] (pol.).
↑ Christopher M. Moreman. Devil Music and the Great Beast: Ozzy Osbourne, Aleister Crowley, and the Christian Right. „Journal of Religion and Popular Culture”. V, Fall 2003. Department of Religious Studies and Anthropology, The University of Saskatchewan. [dostęp 2025-07-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c KyleK. Munson KyleK., Ozzy left his mark, [w:] The Des Moines Register [online], Gannett, 3 czerwca 2015 [dostęp 2020-07-19] (ang.).
↑ Controversy & Madness, [w:] Ozzy Osbourne Biography [online], Veinotte [dostęp 2009-03-28] [zarchiwizowane z adresu 1999-10-10] (ang.).
↑ Highs and lows of superstar Ozzy, [w:] Entertainment News [online], BBC News, 23 listopada 2004 [dostęp 2009-03-28] (ang.).
↑ Terr, Top 10 crazy music myths [online], Upvenue.com [dostęp 2013-06-30] (ang.).
↑ Archive of Sullivan, James, „Ozzy Bites Head Off Bat! Rock’s Wildest Myths #2", Rolling Stone, 12 October 2004. Original retrieved 28 March 2009. Archive retrieved 3 November 2010. Original site.
↑ Listed at FindLaw.com: 202 Cal.App.3d 989, McCollum v. CBS, Inc., 12 July 1988. No. B025565.
↑ Eric Nuzum: Parental Advisory: Music Censorship in America. New York City: HarperCollins, 2001, s. 57–58. ISBN 0-688-16772-1. (ang.).
↑ Cosmic Debris Magazine Bob Daisley. Retrieved on 4 August 2008.
↑ Yahoo! Music Ozzy Osbourne Lawsuit Dismissed, But 'Not Over Yet'. Retrieved on 4 August 2008.
↑ Federal Appeals Court: Ozzy Does Not Owe Royalties [online] (ang.).
↑ Blabbermouth BOB DAISLEY: Recent OZZY Reissues Are Insult To RANDY RHOADS’ Memory. Retrieved on 4 August 2008.
↑ Exclaim News: Ozzy Osbourne and Tony Iommi Settle Legal Battle Over Black Sabbath Name [online], Exclaim.ca, 21 lipca 2010 [dostęp 2010-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-08] (ang.).
↑ ArunA. Starkey ArunA., The horrific moment Ozzy Osbourne massacred 17 cats [online], faroutmagazine.co.uk, 13 sierpnia 2024 [dostęp 2025-07-25] (ang.).
↑ Interview: Sharon Osbourne | The Guardian | guardian.co.uk [online], theguardian.com [dostęp 2025-07-28] .
↑ Brütal Legend (2009) [online], filmweb.pl [dostęp 2015-12-31] (pol.).
↑ Winners Announced For EPIPHONE REVOLVER GOLDEN GODS AWARDS [online], blabbermouth.net [dostęp 2015-08-15] (ang.).
↑ 53rd Annual Grammy Awards nominees list, [w:] Los Angeles Times [online], Tribune Company [dostęp 2010-12-02] .
↑ JasonJ. Gregory JasonJ., KERRANG AWARDS 2011: WINNERS LIST [online], gigwise.com [dostęp 2016-01-29] (ang.).
↑ ^a ^b CondéC. Nast CondéC., Ozzy Osbourne Wins Best Rock Album and Best Metal Performance at 2023 Grammys [online], Pitchfork, 5 lutego 2023 [dostęp 2023-02-08] (ang.).
↑ ^a ^b SpencerS. Kaufman SpencerS., 2023 Grammys: Ozzy Osbourne wins Best Metal Performance and Best Rock Album [online], Consequence, 5 lutego 2023 [dostęp 2023-02-08] (ang.).
↑ In a Metal Mood (1996) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).
↑ Mały Nicky (2000) pełna obsada – Filmweb [online], filmweb.pl [dostęp 2021-03-26] (pol.).
↑ Moulin Rouge! (2001) Full Cast & Crew [online], imdb.com [dostęp 2016-01-30] (ang.).
↑ We Sold Our Souls for Rock 'n Roll [online], imdb.com [dostęp 2011-07-28] (ang.).
↑ Robbie the Reindeer in Close Encounters of the Herd Kind(2007) [online], filmweb.pl [dostęp 2016-01-02] (pol.).
↑ Lemmy (2010) [online], imdb.com [dostęp 2011-07-30] (ang.).
↑ Heavy Metal Britannia (2010) [online], imdb.com [dostęp 2013-12-11] (ang.).
↑ Gnomeo i Julia(2011) [online], filmweb.pl [dostęp 2016-01-02] (pol.).
↑ God Bless Ozzy Osbourne (2011) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-03] (ang.).
↑ Wreckage of My Past: The Story of Ozzy Osbourne (2012) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).
↑ Sunset Strip (2012) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).
↑ Glad All Over: The Dave Clark Five and Beyond (2014) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).
↑ Classic Rock Roll of Honour: Presented by Orange Amplification (2014) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona internetowa Ozzy’ego Osbourne’a (ang.)

[1] EdwardE. Segarra EdwardE., Ozzy Osbourne was rock ’n’ roll's 'Prince of Darkness.' How he got the twisted nickname [online], USA TODAY [dostęp 2025-07-24] (ang.).

[2] AleksandraA. Piwowarczyk AleksandraA., Odszedł "Książę ciemności". Black Sabbath żegna Ozzy’ego Osbourne’a [online], TVN, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-07-25] .

[allmusic.com-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ BarryB. Weber BarryB., GregG. Prato GregG., Ozzy Osbourne Biography [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).

[www.rockdetector.com-4] GarryG. Sharpe-Young GarryG., Ozzy Osbourne Biography [online], rockdetector.com [dostęp 2016-08-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-02] (ang.).

[www.metal-archives.com-5] Ozzy Osbourne band members and discography [online], metal-archives.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).

[smierc-6] GemmaG. Peplow GemmaG., Ozzy Osbourne dies just weeks after farewell show [online], Sky News, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-22] (ang.).

[7] NardineN. Saad NardineN., AugustA. Brown AugustA., Ozzy Osbourne, Black Sabbath singer, solo artist and reality TV star, dies at 76, „Los Angeles Times”, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-22] (ang.).

[:0-8] Black Sabbath – Black Sabbath [online], Discogs [dostęp 2021-12-07] (ang.).

[Hit_Parader_s_Top_100_Metal-9] Hit Parader’s Top 100 Metal Vocalists of All Time [online], hearya.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-08] (ang.).

[THE_50_GREATEST_METAL_FRONT-10] THE 50 GREATEST METAL FRONT-MEN OF ALL TIME! [online], roadrunnerrecords.com [dostęp 2011-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-17] (ang.).

[11] 2024 inductees [online], rockhall.com. [dostęp 2024-05-05] .

[Hoskyns2004-s143-12] Barney Hoskyns: Into the void: Ozzy Osbourne and Black Sabbath. A Rock’s backpages reader. Omnibus Press, 2004, s. 143. ISBN 978-1-84449-150-6.

[What_I've_Learned:_Ozzy_Osbourne-13] Ross, What I’ve Learned: Ozzy Osbourne [online], lifestyle.msn.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-14] (ang.).

[14] Ozzy Osbourne reveals childhood sexual abuse [online], EW.com [dostęp 2025-09-20] (ang.).

[15] Ozzy Osbourne, superstar -- again [online] [dostęp 2024-02-24] .

[16] Ozzy attempted suicide, bio says [online], EW.com [dostęp 2024-12-02] (ang.).

[17] Ozzy Osbourne - Trivia [online], IMDb [dostęp 2025-07-28] (ang.).

[:3-18] O Johnie włamywaczu, [w:] OzzyO. Osbourne OzzyO., Ja, Ozzy. Autobiografia, wyd. 2, Czerwonak: In Rock, kwiecień 2014, s. 32, 46–49, 52–55, ISBN 978-83-64373-20-6 (pol.).

[Appleyard2005-19] BryanB. Appleyard BryanB., Blizzard of Oz [online], The Sunday Times, 27 listopada 2005 [dostęp 2006-09-17] (ang.).

[20] O Johnie włamywaczu, [w:] Osbourne O., Ja, Ozzy. Autobiografia, wyd. 2, Czerwonak: In Rock, kwiecień 2014, ISBN 978-83-64373-20-6 (pol.)

[21] Ozzy Osbourne, "Ja, Ozzy" [online], Senior.pl [dostęp 2025-07-25] .

[22] O Johnie włamywaczu, [w:] Osbourne O., Ja, Ozzy. Autobiografia, wyd. 2, Czerwonak: In Rock, kwiecień 2014, ISBN 978-83-64373-20-6 (pol.)

[23] Sue Crawford (2003), "Ozzy Unauthorized"; ISBN 978-1-84317-016-7

[24] Od biednego chłopca z Birmingham do legendy rocka – historia Ozzy’ego [online], kultura.onet.pl [dostęp 2025-07-25] (pol.).

[25] What I've Learned: Ozzy Osbourne - MSN Lifestyle: Men [online], men.msn.com [dostęp 2025-09-14] [zarchiwizowane z adresu 2008-05-22] (ang.).

[:4-26] A Rare Breed Indeed: How Geezer Butler Met Ozzy Osbourne And Changed The World [online], ultimate-guitar.com [dostęp 2025-07-25] (ang.).

[27] Mythology [online], Discogs [dostęp 2025-07-25] (ang.).

[Black_Sabbath_Biography-28] WilliamW. Ruhlmann WilliamW., Black Sabbath Biography [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).

[29] Worldofmusicw #music • 8 LatW.#• 8. L. Temu, 7 band name inspired from Horror Movie [online], Steemit, 29 października 2017 [dostęp 2025-07-25] (ang.).

[30] AggieA. Anthimidou AggieA., A Life In Rock: Don Airey Talks Deep Purple, Ozzy, Rainbow & More With Mick Wall [online], 20 kwietnia 2025 [dostęp 2025-08-02] (ang.).

[allmusic.com2-31] BarryB. Weber BarryB., GregG. Prato GregG., Ozzy Osbourne Biography [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).

[grammy-32] Ozzy Osbourne Grammy Awards [online], allmusic.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).

[33] KatherineK. Turman KatherineK., A diss from Lollapalooza inspired Sharon and Ozzy Osbourne to create Ozzfest in 1996 [online], Los Angeles Times, 24 lipca 2025 [dostęp 2025-08-05] (ang.).

[Gets_Me_Through_Video-34] Gets Me Through Video [online], mtv.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-30] (ang.).

[Dreamer_by_Ozzy_Osbourne-35] Dreamer by Ozzy Osbourne [online], songfacts.com [dostęp 2010-05-31] (ang.).

[:7-36] KayleighK. Donaldson KayleighK., Ozzy Osbourne, the Prince of Darkness, Transformed Reality TV Forever [online], TheWrap, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] (ang.).

[37] OZZY OSBOURNE – Under Covers – Rockserwis.pl [online], rockserwis.pl [dostęp 2025-07-29] .

[nominations-38] Kanye, Amy Winehouse Lead Grammy Nominations [online], buzzsugar.com [dostęp 2010-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2010-12-30] (ang.).

[39] Ja, Ozzy. Autobiografia | Chris Ayres, Ozzy Osbourne [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2025-07-30] .

[40] Blabbermouth, OZZY OSBOURNE's 'Trust Me, I’m Dr. Ozzy' Book: More Details Revealed [online], BLABBERMOUTH.NET, 30 sierpnia 2011 [dostęp 2025-07-25] (ang.).

[41] Zaufaj mi, jestem dr Ozzy. Porady rockmana, który przetrwał | Ozzy Osbourne [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2025-07-30] .

[42] Blabbermouth, OZZY OSBOURNE: Entire 'Scream' Album Available For Streaming [online], BLABBERMOUTH.NET, 15 czerwca 2010 [dostęp 2025-07-28] (ang.).

[43] MatthewM. Wilkening MatthewM., Ozzy Osbourne and Black Sabbath's Four Previous Farewell Tours [online], Ultimate Classic Rock, 1 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] (ang.).

[44] Ozzy Osbourne znów na scenie! Koncert-niespodzianka w Birmingham - Polskie Radio [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-07-29] .

[45] Ozzy Osbourne ogłasza koniec kariery scenicznej | Poinformowani.pl [online], poinformowani.pl, 1 lutego 2023 [dostęp 2025-07-30] .

[46] Ozzy Osbourne [online], Rock & Roll Hall of Fame [dostęp 2025-07-29] (ang.).

[47] Ostatni raz Ozzy’ego Osbourne’a i Black Sabbath [online], tvn24.pl, 6 lipca 2025 [dostęp 2025-07-06] .

[48] Sukces pożegnalnego koncertu Ozzy Osbourne’a i Black Sabbath. Zebrano prawie 200 mln dolarów na pomoc dzieciom, „Portal i.pl”, 9 lipca 2025 [dostęp 2025-07-30] .

[49] Ozzy agrees to take DNA test [online], Irish Examiner, 24 czerwca 2003 [dostęp 2025-07-26] (ang.).

[50] "Nie ożenisz się z moją córką". Kelly Osbourne ma już z nim dziecko [online], Plejada.pl, 7 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] .

[51] Ozzy Osbourne stracił władzę w nogach. "Wciąż jeszcze żyję" [online], plejada.pl [dostęp 2025-07-28] .

[52] MaciekM. Kancerek MaciekM., Ozzy Osbourne: "Przez pigułki zapomniałem wszystko, co zdarzyło się po 1975 roku" - CGM.pl [online], CGM, 10 listopada 2015 [dostęp 2025-07-25] .

[:8-53] Kontrowersje wokół zmarłego muzyka. Czy Ozzy Osbourne był chrześcijaninem? [online], Aleteia Polska [dostęp 2025-07-28] .

[54] FundacjaF. Opoka FundacjaF., „Grzesznik, który się modlił”. Ozzy Osbourne i jego droga od... [online], Fundacja Opoka, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-07-25] .

[55] AnneA. Erickson AnneA., Ozzy Osbourne Revealed If He Believed in God Before He Died [online], mensjournal.com, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-25] (ang.).

[56] 25 Things You Don’t Know About Me: Ozzy Osbourne [online], Us Weekly, 23 czerwca 2010 [dostęp 2024-07-08] (ang.).

[57] MarcusM. Wratten MarcusM., How Ozzy Osbourne stood up for gay rights and denounced 'evil' homophobia [online], PinkNews | Latest lesbian, gay, bi and trans news | LGBTQ+ news, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-08-29] (ang.).

[:5-58] Ozzy Osbourne jest po operacji. Zapowiada: "Zabieram się do pracy!" – RockRadio [online], rockradio.pl, 27 września 2023 [dostęp 2025-07-25] .

[:6-59] Ozzy Osbourne o nieustannej walce z chorobą Parkinsona. "Nie czuję się najlepiej" [online], eskarock.pl [dostęp 2025-07-06] .

[60] Ozzy Osbourne nie żyje. Legendarny muzyk miał 76 lat [online], Wprost, 22 lipca 2025 [dostęp 2025-07-28] .

[61] MateuszM. Lip MateuszM., Ozzy Osbourne odwołuje swój powrót na wózku inwalidzkim [online], 29 listopada 2023 [dostęp 2025-07-29] .

[62] Ozzy Osbourne nie ukrywa, że nie może chodzić. Mimo to chce pożegnać fanów [online], Kultura Onet.pl [dostęp 2025-07-25] (pol.).

[63] Ozzy Osbourne nie żyje [online], tvp.info [dostęp 2025-07-25] .

[64] A.A. Marshall A.A., Ozzy Osbourne Died of a Heart Attack, Death Certificate Shows [online], The New York Times, 5 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-05] .

[65] Tłumy pożegnały Ozzy’ego Osbourne’a [ZDJĘCIA] [online], wyborcza.pl, 2025 [dostęp 2025-07-30] .

[:9-66] , Ozzy Osbourne został pochowany na terenie swojej posiadłości w Wielkiej Brytanii. W ceremonii wzięły udział gwiazdy światowego rocka - CGM.pl [online], CGM, 2 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-02] .

[67] Prywatny pogrzeb Ozzy’ego Osbourne’a. Został pochowany w ogrodzie własnego domu [online], Plejada.pl, 1 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-01] .

[68] Przyjaciel Ozzy'ego Osbourne'a odsłania kulisy pogrzebu. Nagle zerwał się silny wiatr [online], Plejada, 12 sierpnia 2025 [dostęp 2025-08-13] .

[69] King Charles' guards honor Ozzy Osbourne with Black Sabbath song [online], 31 lipca 2025 [dostęp 2025-08-02] (ang.).

[70] Sue Crawford (2003), "Ozzy Unauthorized"; ISBN 978-1-84317-016-7

[71] Black Sabbath doczekali się ławki w Birmingham. Została ona właśnie zrenowowana [online], eskarock.pl [dostęp 2025-07-30] .

[72] Ozzy Osbourne fans pay tribute at Birmingham landmarks [online], bbc.com, 23 lipca 2025 [dostęp 2025-07-29] (ang.).

[73] Ozzy Osbourne pożegnany przez fanów. Tłumy pojawiły się pod rodzinnym domem artysty i na Hollywood Walk of Fame [online], eskarock.pl [dostęp 2025-07-29] .

[74] W Warszawie powstał mural z Ozzym Osbourne’em. Nagranie niesie się po sieci. "Bez oczekiwań" [online], muzyka.interia.pl, 29 lipca 2025 [dostęp 2025-07-29] (pol.).

[Moreman2003-75] Christopher M. Moreman. Devil Music and the Great Beast: Ozzy Osbourne, Aleister Crowley, and the Christian Right. „Journal of Religion and Popular Culture”. V, Fall 2003. Department of Religious Studies and Anthropology, The University of Saskatchewan. [dostęp 2025-07-23]. (ang.).

[mark-76] KyleK. Munson KyleK., Ozzy left his mark, [w:] The Des Moines Register [online], Gannett, 3 czerwca 2015 [dostęp 2020-07-19] (ang.).

[veinotte-ozzy-madness-77] Controversy & Madness, [w:] Ozzy Osbourne Biography [online], Veinotte [dostęp 2009-03-28] [zarchiwizowane z adresu 1999-10-10] (ang.).

[BBC-78] Highs and lows of superstar Ozzy, [w:] Entertainment News [online], BBC News, 23 listopada 2004 [dostęp 2009-03-28] (ang.).

[Top_10_crazy_music_myths-79] Terr, Top 10 crazy music myths [online], Upvenue.com [dostęp 2013-06-30] (ang.).

[rollingstone-Mythozzy-80] Archive of Sullivan, James, „Ozzy Bites Head Off Bat! Rock’s Wildest Myths #2", Rolling Stone, 12 October 2004. Original retrieved 28 March 2009. Archive retrieved 3 November 2010. Original site.

[caselaw.lp.findlaw-1988-7-81] Listed at FindLaw.com: 202 Cal.App.3d 989, McCollum v. CBS, Inc., 12 July 1988. No. B025565.

[Nuzum2001-s57-58-82] Eric Nuzum: Parental Advisory: Music Censorship in America. New York City: HarperCollins, 2001, s. 57–58. ISBN 0-688-16772-1. (ang.).

[cosmik-daisley-83] Cosmic Debris Magazine Bob Daisley. Retrieved on 4 August 2008.

[music.yahoo-12037722-84] Yahoo! Music Ozzy Osbourne Lawsuit Dismissed, But 'Not Over Yet'. Retrieved on 4 August 2008.

[lawsuit_dismissed-85] Federal Appeals Court: Ozzy Does Not Owe Royalties [online] (ang.).

[roadrunnerrecords-4693-86] Blabbermouth BOB DAISLEY: Recent OZZY Reissues Are Insult To RANDY RHOADS’ Memory. Retrieved on 4 August 2008.

[Exclaim_News_Ozzy_Osbourne-87] Exclaim News: Ozzy Osbourne and Tony Iommi Settle Legal Battle Over Black Sabbath Name [online], Exclaim.ca, 21 lipca 2010 [dostęp 2010-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-08] (ang.).

[88] ArunA. Starkey ArunA., The horrific moment Ozzy Osbourne massacred 17 cats [online], faroutmagazine.co.uk, 13 sierpnia 2024 [dostęp 2025-07-25] (ang.).

[89] Interview: Sharon Osbourne | The Guardian | guardian.co.uk [online], theguardian.com [dostęp 2025-07-28] .

[90] Brütal Legend (2009) [online], filmweb.pl [dostęp 2015-12-31] (pol.).

[91] Winners Announced For EPIPHONE REVOLVER GOLDEN GODS AWARDS [online], blabbermouth.net [dostęp 2015-08-15] (ang.).

[53rd_Annual_Grammy_Awards-92] 53rd Annual Grammy Awards nominees list, [w:] Los Angeles Times [online], Tribune Company [dostęp 2010-12-02] .

[93] JasonJ. Gregory JasonJ., KERRANG AWARDS 2011: WINNERS LIST [online], gigwise.com [dostęp 2016-01-29] (ang.).

[:1-94] CondéC. Nast CondéC., Ozzy Osbourne Wins Best Rock Album and Best Metal Performance at 2023 Grammys [online], Pitchfork, 5 lutego 2023 [dostęp 2023-02-08] (ang.).

[:2-95] SpencerS. Kaufman SpencerS., 2023 Grammys: Ozzy Osbourne wins Best Metal Performance and Best Rock Album [online], Consequence, 5 lutego 2023 [dostęp 2023-02-08] (ang.).

[96] In a Metal Mood (1996) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).

[97] Mały Nicky (2000) pełna obsada – Filmweb [online], filmweb.pl [dostęp 2021-03-26] (pol.).

[98] Moulin Rouge! (2001) Full Cast & Crew [online], imdb.com [dostęp 2016-01-30] (ang.).

[We_Sold_Our_Souls_for_Rock-99] We Sold Our Souls for Rock 'n Roll [online], imdb.com [dostęp 2011-07-28] (ang.).

[100] Robbie the Reindeer in Close Encounters of the Herd Kind(2007) [online], filmweb.pl [dostęp 2016-01-02] (pol.).

[Lemmy_2010-101] Lemmy (2010) [online], imdb.com [dostęp 2011-07-30] (ang.).

[Heavy_Metal_Britannia_2010-102] Heavy Metal Britannia (2010) [online], imdb.com [dostęp 2013-12-11] (ang.).

[103] Gnomeo i Julia(2011) [online], filmweb.pl [dostęp 2016-01-02] (pol.).

[104] God Bless Ozzy Osbourne (2011) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-03] (ang.).

[105] Wreckage of My Past: The Story of Ozzy Osbourne (2012) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).

[106] Sunset Strip (2012) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).

[107] Glad All Over: The Dave Clark Five and Beyond (2014) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).

[108] Classic Rock Roll of Honour: Presented by Orange Amplification (2014) [online], imdb.com [dostęp 2016-01-02] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

Albumy studyjne	Black Sabbath Paranoid Master of Reality Vol. 4 Sabbath Bloody Sabbath Sabotage Technical Ecstasy Never Say Die! Heaven and Hell Mob Rules Born Again Seventh Star The Eternal Idol Headless Cross Tyr Dehumanizer Cross Purposes Forbidden 13
Albumy koncertowe	Live Evil Cross Purposes Live Reunion Past Lives Live at Hammersmith Odeon
Kompilacje	We Sold Our Soul For Rock ’n’ Roll The Ozzy Osbourne Years The Sabbath Stones Under Wheels of Confusion Symptom of the Universe: The Original Black Sabbath 1970–1978 Black Box: The Complete Original Black Sabbath (1970–1978) Greatest Hits 1970–1978 The Dio Years
Single	„Evil Woman” „Black Sabbath” „N.I.B.” „The Wizard” „Paranoid” „Iron Man” „War Pigs” „Fairies Wear Boots” „Sweet Leaf” „Children of the Grave” „After Forever” „Snowblind” „Tomorrow’s Dream” „Supernaut” „Changes” „Sabbath Bloody Sabbath” „Sabbra Cadabra” „Am I Going Insane?” „Hole in the Sky” „Symptom of the Universe” „Rock ’n’ Roll Doctor” „Dirty Women” „Never Say Die!” „A Hard Road” „Neon Knights” „Die Young” „The Mob Rules” „Turn Up the Night” „Voodoo” „Trashed” „No Stranger to Love” „Headless Cross” „Devil and Daughter” „Feels Good to Me” „TV Crimes” „The Hand that Rocks the Cradle” „Psycho Man” „Selling My Soul” „The Devil Cried”
Wideografia	Never Say Die Black and Blue The Black Sabbath Story Vol. 1 – 1970–1978 The Black Sabbath Story Vol. 2 – 1978–1992 The Last Supper Inside Black Sabbath – 1970–1992 Black Sabbath's Paranoid Rock Review In Their Own Words Hangin' with Heaven and Hell
Powiązane	Dio Deep Purple Sun Red Sun

Albumy studyjne	Blizzard of Ozz Diary of a Madman Bark at the Moon The Ultimate Sin No Rest for the Wicked No More Tears Ozzmosis Down to Earth Black Rain Scream Ordinary Man Patient Number 9
Cover albumy	Under Cover
Albumy koncertowe	Speak of the Devil Tribute Just Say Ozzy Live and Loud Live at Budokan Ozzy Live
Kompilacje	Best of Ozz Ten Commandments The Ozzman Cometh The Essential Ozzy Osbourne Prince of Darkness
Minialbumy	Mr. Crowley Live EP
Single	„Crazy Train” „Mr. Crowley” „Flying High Again” „Over the Mountain” „You Can’t Kill Rock and Roll” „Symptom of the Universe” „Bark at the Moon” „So Tired” „Shot in the Dark” „The Ultimate Sin” „Crazy Train (Live)” „Miracle Man” „Close My Eyes Forever” „No More Tears” „Road to Nowhere” „Mama, I’m Coming Home” „Time After Time” „Mr. Tinkertrain” „Changes” „Perry Mason” „See You on the Other Side” „I Just Want You” „Walk on Water” „Back on Earth” „Gets Me Through” „Dreamer” „Mississippi Queen” „In My Life” „I Don’t Wanna Stop” „Not Going Away” „Black Rain” „How?” „Let Me Hear You Scream” „Life Won’t Wait” „Let It Die” „Believer” „Under the Graveyard” „Straight to Hell” „Ordinary Man” „It’s a Raid” „Patient Number 9” „Degradation Rules” „Nothing Feels Right”
Wideografia	Speak Of The Devil Bark At The Moon The Ultimate Ozzy Wicked Videos Don’t Blame Me Live & Loud The Prince Of Darkness Documentary Live at Budokan God Bless Ozzy Osbourne Memoirs of a Madman
Powiązane	Dyskografia Black Sabbath Black Label Society