Pērkonkrusts

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pērkonkrusts
Ilustracja
Państwo

 Łotwa

Lider

Gustavs Celmiņš

Data założenia

1933

Data rozwiązania

1941

Ideologia polityczna

łotewski nacjonalizm, faszyzm, antyslawizm, antysemityzm

Barwy

     czerwony
     złoty
     biały

Flaga organizacji

Pērkonkrusts (Krzyże Błyskawicy) – łotewska organizacja skrajnie prawicowa[1][2][3], faszystowska[4][5][6], nacjonalistyczna[5] i antysemicka[5], działająca w latach 30.

Zarys historyczny[edytuj | edytuj kod]

W styczniu 1932 r. na Łotwie została założona radykalna organizacja Ugunskrusts (Ogniste Krzyże). Jej twórcą był Gustavs Celmiņš, b. ochotnik w wojnie wyzwoleńczej 1918–1920 i urzędnik państwowy. Została ona jednak szybko zdelegalizowana przez socjaldemokratyczny rząd. Odrodziła się już w maju 1933 r. pod nazwą Pērkonkrusts. W styczniu 1934 r. władze państwowe ponownie ją rozwiązały. Liczyła wówczas ok. 5–6 tys. członków. W marcu tego roku zamach stanu na Łotwie przeprowadził dotychczasowy premier Kārlis Ulmanis; G. Celmiņš został aresztowany na 3 lata, a główni działacze Pērkonkrusts zesłani do obozu w Lipawie. W 1937 r. G. Celmiņš wyjechał z kraju, a w 1938 r. został kierownikiem zagranicznej komórki zdelegalizowanej organizacji. Po zajęciu Łotwy przez Armię Czerwoną w 1940 r., wielu b. członków Pērkonkrusts prowadziło antysowiecką działalność szpiegowską na rzecz Niemiec.

Kiedy wojska niemieckie opanowały kraj w poł. 1941 r., dawni przywódcy organizacji podjęli próby reaktywowania działalności. Jednakże Niemcy podejrzliwie przyjęli tę inicjatywę i ostatecznie zakazali odbudowania Pērkonkrusts. W okresie okupacji liczni b. członkowie Pērkonkrusts prowadzili kolaborację z okupantami. Wchodzili oni w skład ochotniczych oddziałów (np. Arājs Kommando), które zwalczały komunistów i ich sympatyków, a także brały udział w prześladowaniach Żydów. Z drugiej jednak strony część zaangażowała się w działalność antyniemieckiego ruchu oporu[potrzebny przypis].

Program i organizacja[edytuj | edytuj kod]

Pērkonkrusts ideologicznie miała charakter faszystowski[4][5]. Głosiła skrajnie nacjonalistyczne hasło „Łotwa dla Łotyszy”, co rozumiała przez udział we władzach politycznych i ekonomicznych kraju wyłącznie rdzennych Łotyszy. Chciała także wykreślenia z konstytucji części przyznającej mniejszościom narodowym autonomię kulturalną. Jej program zawierał ponadto hasła antysemickie[3]. Nadrzędnymi wartościami była prostota i czystość. Polityków pozostałych partii oskarżano o korupcję. Rządzący socjaldemokraci oskarżali ich o bycie agenturą hitlerowską.

Największym poparciem Pērkonkrusts cieszyła się w miastach, w dużym stopniu wśród studentów[potrzebny przypis]. Jej członkowie nosili szare koszule oraz czarne krawaty i berety, a na znak powitania wznosili prawe ramię z okrzykiem Cześć walce! (Cinai sveiks!). Symbolem organizacji była swastyka.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. J.-Y. Camus, ‎N. Lebourg, Far-Right Politics in Europe, 2017, s. 33
  2. J. Francisco Fuentes, Totalitarianisms: The Closed Society and Its Friends. A History of Crossed Languages, 2019, s. 191
  3. a b V. O. Lumans, Latvia in World War II, 2006, s. 27
  4. a b R. Plavnieks, Nazi Collaborators on Trial During the Cold War. Viktors Arājs and the Latvian Auxiliary Security Police, 2017, s. 31
  5. a b c d M. Loader, ‎ S. Hearne, ‎ M. Kott, Defining Latvia. Recent Explorations in History, Culture, and Politics, 2022, s. 13
  6. R. Griffin, ‎M. Feldman, Fascism: The nature of fascism, 2004, s. 266

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]