Pępawa dachowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pępawa dachowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

pępawa

Gatunek

pępawa dachowa

Nazwa systematyczna
Crepis tectorum L.
Sp. Pl.: 807 (1753)[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Pępawa dachowa (Crepis tectorum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Pochodzi z Europy i północnej Azji. Zwarty zasięg obejmuje Półwysep Skandynawski, Europę Środkową i Wschodnią, na zachodzie po wschodnią Francję, na południu po Alpy i Karpaty i Góry Dynarskie. Poza tym na rozproszonych stanowiskach lub jako gatunek ekspansywny obecny jest na pozostałym obszarze Europy Zachodniej i w górach Półwyspu Apenińskiego i Bałkańskiego. W Azji zwarty zasięg sięga Syberii i gór Azji Środkowej, ale obecny jest także na Syberii Wschodniej, Rosyjskim Dalekim Wschodzie i w północnych Chinach[4][5][6]. Inwazyjny jest na rozległych obszarach północnej i środkowej Ameryki Północnej, w tym rośnie też na południowym krańcu Grenlandii, a na południe sięga po: Karolinę Północną, Missouri, Wyoming i Kalifornię[4][5]. W Polsce gatunek jest pospolity z wyjątkiem Karpat i Podkarpacia, gdzie znany jest z rozproszonych stanowisk[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kwiatostan
Liść łodygowy o podwiniętych brzegach
Pokrój
Roślina szarawozielona, krótko owłosiona[8] (przy czym owłosienie zmienne – rośliny bywają niemal nagie do gęsto, pajęczynowato owłosionych[6]), o korzeniu palowym, wrzecionowatym, krótkim[6][8] i pędzie prosto wzniesionym, rozgałęzionym (często szeroko) w górze lub od nasady[8][6]. Roślina osiąga zwykle od 10 do 60 cm wysokości[8], maksymalnie do 100 cm[9].
Liście
Dolne skupione w rozetę przyziemną, zasychają w czasie kwitnienia. Są one ogonkowe (ogonek jest oskrzydlony)[6], pierzastodzielne i zatokowo ząbkowane[8]. Osiągają od kilku do kilkunastu cm długości i od 1 do 4 cm szerokości[6][9]. Liście łodygowe z wyjątkiem najniższych z reguły niepodzielone, coraz węższe i całobrzegie. Najwyższe równowąskie, długie i z reguły z brzegami podwiniętymi, siedzące i strzałkowatą nasadą obejmujące łodygę[8].
Kwiaty
Zebrane w liczne koszyczki tworzące baldachopodobne wiechy złożone. W koszyczkach znajduje się od 30 do 70 kwiatów języczkowatych[6]. Okrywy mają kształt walcowato-dzwonkowaty i osiągają ok. 9 mm długości. Ich lancetowate listki (w liczbie od 12 do 15) są zwykle od zewnątrz pokryte szarymi, odstającymi włoskami z pojedynczymi gruczołkami, od wewnątrz są przylegająco owłosione[8][9]. Korona jest jasnożółta[8], do 10–13 mm długości[9].
Owoce
Niełupki do 3 mm długości z 10 żebrami, ciemnoczerwone do brązowobrunatnych[8][9]. Puch kielichowy miękki, do 5 mm długości[9], śnieżnobiały[8].
Gatunki podobne
W Europie Środkowej wyróżnia się od innych pępaw okrywami nieogruczolonymi (ew. tylko z pojedynczymi gruczołkami), szarozieloną barwą, a przede wszystkim równowąskimi, podwiniętymi liśćmi w górnej części pędu[10].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna i dwuletnia[8], terofit i hemikryptofit[10]. Kwitnie od maja do października[8][10]. Kwiaty, jak u innych astrowatych przedprątne, zapylane są przez muchówki i błonkoskrzydłe[11]. Nasiona kiełkują wiosną i jesienią[12].

Rośnie w miejscach suchych, zwykle na glebach piaszczystych na polach, odłogach, suchych murawach, przydrożach[8], w miejscach przekształconych, ruderalnych, na nieużytkach[6][9] i murach[11], także na skrajach lasów i w widnych, głównie sosnowych lasach, na porębach i przydrożach śródleśnych, w wyschniętych korytach rzek i strumieni[6][9]. Na obszarach górskich w Polsce sięga do 710 m n.p.m.[8], w Chinach do 1800 m[6].

Znaczenie użytkowe[edytuj | edytuj kod]

Gatunek jest pospolitym chwastem na piaszczystych glebach, głównie w zbożach ozimych. Rośliny zwalczane są za pomocą starannej uprawy mechanicznej[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Crepis tectorum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-12].
  4. ↑ a b Crepis tectorum. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-02-12].
  5. ↑ a b Taxon: Crepis tectorum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-02-12].
  6. ↑ a b c d e f g h i j Crepis tectorum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-02-12].
  7. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 180, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Maria Sychowa: Crepis L., Pępawa. W: Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XIII. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1972, s. 119.
  9. ↑ a b c d e f g h Crepis tectorum Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-02-12].
  10. ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 516. ISBN 83-01-14342-8.
  11. ↑ a b Jakub Mowszowicz, Flora letnia : przewodnik do oznaczania dziko rosnących letnich pospolitych roślin zielnych, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980, s. 129, ISBN 83-02-00397-2, OCLC 69566663.
  12. ↑ a b Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1955, s. 474.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pępawa_dachowa&oldid=72987844”