Pępowo (województwo pomorskie)
wieś | |
Dworek rodziny Hoene, obecnie szkoła podstawowa | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
2809 |
Strefa numeracyjna |
58 |
Kod pocztowy |
83-330[2] |
Tablice rejestracyjne |
GKA |
SIMC |
0177371 |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |
Położenie na mapie powiatu kartuskiego | |
Położenie na mapie gminy Żukowo | |
54°22′08″N 18°23′35″E/54,368889 18,393056[1] |
Pępowo (kaszub. Pãpòwò, niem. Pempau) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Żukowo. W 2021 roku w Pępowie mieszkało 2809 osób[3].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Pępowo położone jest na wschodnim skraju Pojezierza Kaszubskiego, 19 km na południowy zachód od Gdańska. Przez miejscowość przebiega linia kolejowa nr 201 Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port (cześć magistrali węglowej) z przystankiem Pępowo Kartuskie z 1938 i ponownie uruchomionym w 2015.
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gdańskim województwa pomorskiego[4]. W latach 1975–1998 miejscowość znajdowała się w województwie gdańskim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o założonej w czasach krzyżackich osadzie Pampow pochodzi z 1342, podlegała ona obwodowi ziemskiemu w Sulminie. Po wojnie trzynastoletniej Pępowo wraz z Leźnem weszło w skład dóbr królewskich i odtąd przez przeszło trzy wieki dzierżawcy Leźna zazwyczaj gospodarowali jednocześnie w Pępowie, które było zaliczane do tzw. „dóbr Leźnińskich”. Dzierżawiły je rody Heidensteinów, Bielińskich, Przebendowskich i Grabowskich, wg dokumentu z 1648 dzierżawcą Pępowa był Henryk Heyna[5]. W 1786 podupadły majątek kupił Georg Helffenstein, który rozbudował folwark i pałac w Leźnie, dokonał melioracji i nasadzeń szpalerów drzew przy drogach do Pępowa i Czapli. W czasie wojen napoleońskich Leźno znacznie ucierpiało[6].
Po rozbiorach dobra zostały sprzedane. 8 stycznia 1832 zakupił Leźno wraz Pępowem, Czaplami i Borczem od Henryka, wnuka Georga Helffesteina radca handlowy Friedrich August Hoene[6] i powierzył je w zarząd niejakiemu Timreckowi w latach 1832–1862, płacąc mu za tę pracę 3 tys. talarów. Hoene wybudował wszystkie budynki w Borczu, owczarnie w Leźnie, Lniskach, Pępowie, zaś w Lezenku owczarnię z kamienia i stajnie za pieniądze pochodzące z dochodów z majątku w Lezenku[5].
W tym samym czasie została uregulowana rzeka Radunia, co przyczyniło się do lepszego wykorzystania rolniczego łąk w szerokiej dolinie rzeki[7]. W latach 1841–1851 zbudowano drogę z Gdańska do Kartuz. W 1853 Pępowo, w 1854 – Borcz, a w 1856 las borecki oddzielono od dóbr lezeńskich i oddano najmłodszemu synowi. Friedrich Hoene syn (26 I 1828 – 3 IV 1899) był bardzo dobrym gospodarzem, zarządzał majątkiem Pępowo od 1853[5].
Dobra przeszły w ręce synów. Pępowo i Borcz w ręce Friedricha (syna) Hoenego, a Leźno i Lniska objął w posiadanie Richard Hoene. Dobra Leźno i Lniska liczyły wówczas 5500 morgów pruskich (1125 ha). Richard Hoene w latach 1863–1870 wybudował śluzę na Raduni, na granicy Leźna i Pępowa pobudował cegielnię, w której produkowano głównie rury do drenarki. Jednocześnie użyźniał i uszlachetniał glebę nawożąc ją wapnem i gliną marglową.
Przed 1870 syn Friedricha wybudował niewielki dwór na miejscu barokowego dworu, który został rozebrany. Przed końcem XIX w. przebudowano i zmodernizowano zabudowania folwarczne, uruchomiona została m.in. parowa gorzelnia[5].
W swoim testamencie córka Friedricha, Emilie Hoene (1825-1917) przekazała będący w posiadaniu rodziny od 1813 Park Oruński mieszkańcom Gdańska[8]
Po 1918 liczący 720 ha majątek został częściowo przejęty przez państwo polskie, które osiedliło na tych terenach górali z Podhala wraz z rodzinami[5].
We wrześniu 1939 dziedzic Pępowa Otto von Hoene otoczył opieką wszystkich mieszkańców, w tym również osadników z gór. Zostali oni jednak wysiedleni przez hitlerowców do Generalnej Guberni. 71-letni Otto von Hoene zmarł w 1943 i został pochowany na rodzinnym cmentarzyku w Pępowie[5].
W czasie natarcia sowietów w latach 1944–1945 Pępowo przechodziło z rąk do rąk aż trzykrotnie. Ostatecznie zostało zajęte przez oddziały Armii Czerwonej 13 marca 1945. Folwark pozostawał w rękach rodziny Hoene do 1945, po czym przez kilka lat opuszczony popadł w ruinę. Po wojnie majątek rozparcelowano i utworzono spółdzielnię produkcyjną, która jednak już w 1954 upadła[5]. Wobec ponawianych postulatów ludności rozpoczęto w 1959 remont dworku rodziny Hoene (na zdjęciu) w 1961 otworzono szkołę podstawową[9], która obecnie nosi im. ppor. Klemensa Wickiego[10].
Muzea
[edytuj | edytuj kod]W Pępowie mieści się prywatne Muzeum Volkswagena, jedyne na Pomorzu i największe w Polsce oraz w Europie Środkowej, oferowane są tu również noclegi i pole campingowe[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Cmentarzyk rodziny Hoene, dawnych posiadaczy majątku Pępowo
-
Grób Friedricha Hoene syna na rodzinnym cmentarzyku w Pępowie
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Aglomeracja trójmiejska
- Trójmiasto
- Leźno
- Niestępowo
- Rębiechowo
- Park Oruński, odnowiony przez Friedricha Hoene i przekazany mieszkańcom miasta przez jego spadkobierczynię
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 99079
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 925 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.zukowo.pl [dostęp 2024-02-19] .
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 90.
- ↑ a b c d e f g Ellwart 2017 ↓, s. 25.
- ↑ a b Ellwart 2017 ↓, s. 17.
- ↑ Ellwart 2017 ↓, s. 19.
- ↑ Święto Parku Oruńskiego. gdansk.pl, 18 lipca 2015. [dostęp 2019-05-20]. (pol.).
- ↑ Ellwart 2017 ↓, s. 26.
- ↑ Szkoła Podstawowa w Pępowie. [dostęp 2016-10-26].
- ↑ Galeria Pępowo. moto-museum.com. [dostęp 2019-06-18].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Prit Buttar: Pole walki Prusy. Rebis. ISBN 978-83-7510-670-1.
- Jarosław Ellwart, Gmina Żukowo – przewodnik turystyczny, 2017, ISBN 978-83-7591-527-3 .