Płatkonóg płaskodzioby
| ||
| Phalaropus fulicarius[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
 Szata godowa | ||
 Szata spoczynkowa | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | siewkowe | |
| Podrząd | bekasowce | |
| Rodzina | bekasowate | |
| Podrodzina | brodźce | |
| Plemię | Phalaropodini | |
| Rodzaj | Phalaropus | |
| Gatunek | płatkonóg płaskodzioby | |
| Synonimy | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
Płatkonóg płaskodzioby[4] (Phalaropus fulicarius) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Nie jest zagrożony wyginięciem. Nie wyróżnia się podgatunków[2][5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje północną Syberię, Alaskę i północną Kanadę, Islandię, Grenlandię oraz Svalbard i Nową Ziemię. Zimuje na otwartym morzu u wybrzeży Ameryki Południowej oraz zachodniej i południowo-zachodniej Afryki[2], w Ameryce nielicznie także dalej na północ – aż po Kalifornię oraz na środkowo-zachodnim Atlantyku po Karolinę Północną[6]. Czasem zostaje spychany przez sztormy na lądy Zachodniej i Środkowej Europy.
Do Polski zalatuje sporadycznie – do 2018 roku odnotowano 114 stwierdzeń, łącznie zaobserwowano 119 osobników[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd
- Samica nieco większa i bardziej jaskrawo ubarwiona niż samiec. W szacie godowej wierzch głowy, potylica, czoło i gardziel czarne, boki głowy (policzki) białe – otaczające oczy, wierzch ciała pokryty ciemnobrązowymi piórami o płowych brzegach. Reszta ciała rdzawokasztanowata. Dziób mocny, na końcu spłaszczony, żółty o czarnym końcu. Nogi zielonoszare. Samce na głowie mają mniej wyraźny wzór, a na piersi i brzuchu są białe plamy. W upierzeniu spoczynkowym jesienią obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch popielatoszary, spód biały. Potylica i pas przechodzący przez oko ciemne. Osobniki młodociane mają wierzch ciała pokryty ciemnymi piórami o rdzawych brzegach. Spód ciała biały.
W locie widać szeroki biały pasek skrzydłowy. Gdy pływa podobny jest do mewy, ale znacznie mniejszy. W porównaniu z płatkonogiem szydłodziobym jest nieco większy i mocniej zbudowany. Dziób ma grubszy i latem staje się on żółty z czarnym końcem, podczas gdy u jego krewniaka jest cały czarny.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 20–23 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 35–40 cm
masa ciała ok. 35–70 g
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Brzegi jezior i wilgotne partie tundry. Zimuje na otwartym morzu u wybrzeży, wzdłuż których wędruje.
- Toki
- Dominującą rolę w tokach odgrywa samica. To ona ubiega się o względy samca.
- Gniazdo
- Na ziemi, przy brzegu. Zakładają go oboje partnerzy, ale wyścieła je samiec.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (choć zdarzają się przypadki poliandrii), składając w czerwcu-lipcu 3–6 (zwykle 4) jaj.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane są przez okres 18–20 dni przez samca (jednak w przypadku monogamii samica może mu pomagać). Pisklętami, które opuszczają gniazdo tuż po wykluciu, opiekuje się wyłącznie samiec aż do usamodzielnienia w wieku 18 dni. Ze względu na małą rolę samicy w tym okresie, stara się ona wtedy założyć lęg z innym samcem. W ten sposób zwiększa swój sukces rozrodczy. Z kolei gdy drugim lęgiem zajmuje się drugi partner, samica w lipcu odlatuje z lęgowisk.
- Pożywienie
- Bezkręgowce morskie i małe ryby uzupełniane pokarmem roślinnym. Poza okresem lęgowym ptaki te żerują na morzu.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje płatkonoga płaskodziobego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,35–2,98 milionów osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Phalaropus fulicarius, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c Red Phalarope (Phalaropus fulicaria) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)].
- ↑ a b Phalaropus fulicarius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Tringinae Rafinesque, 1815 - brodźce (wersja: 2020-11-15). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-19].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-19].
- ↑ N. Bouglouan: Red Phalarope (ang.). W: oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-19].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.