Płazy bezogonowe

Płazy bezogonowe
Anura
Fischer von Waldheim, 1813
Przedstawiciel rzędu – australorzekotka szmaragdowa (Ranoidea caerulea)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy bezogonowe
Rodziny
zobacz opis w tekście

Płazy bezogonowe (Anura) – rząd płazów obejmujący zwierzęta przypominające żabę. Obejmuje cztery podrzędy, do których zalicza się ponad 50 rodzin, w tym również żyjące w Polsce: żabowate, ropuchowate, ropuszkowate, rzekotkowate i grzebiuszkowate.

Płazy bezogonowe odróżniają się od pozostałych przedstawicieli gromady brakiem ogona, sylwetką krępą, zwartą (brak form „wężopodobnych”) i silnymi skocznymi kończynami tylnymi. Głowa płazów bezogonowych jest zazwyczaj duża, zaopatrzona w bardzo szeroki otwór gębowy. Oczy są wypukłe, wystające; gałki oczne mogą być wciągane w głąb oczodołów. Oko płaza bezogonowego ma 3 powieki: górną przyrośnięta i nieruchomą, dolną i przejrzystą powiekę dolną, zwaną migotką. Kształt źrenicy jest cechą systematyczną gromady. Większość Anura ma źrenicę eliptyczną lub okrągłą. U niektórych źrenica może przyjmować kształt serca lub wąskiej pionowej szczeliny. Po bokach głowy samca występują rezonatory, uchyłki jamy gębowo-gardzielowej, które umożliwiają wydawanie dźwięków wabiących samice (granie, rechotanie).

Mimo że u większości płazów bezogonowych występuje zapłodnienie zewnętrzne, obserwuje się u nich akt kopulacji zwany ampleksusem. U większości Anura jest to pozycja niezbędna do złożenia jaj przez samicę i wyrzucenia nasienia do wody przez samca. Kształt „pakietów” skrzeku jest cechą charakterystyczną i ułatwia dość trudną identyfikację tych zwierząt.

Szkielet

Szkielet płazów bezogonowych składa się z kręgosłupa, szkieletu kończyn i szkieletu czaszki.

Szkielet żaby

Kręgosłup

Kręgosłup składa się z dziewięciu kręgów i kości ogonowej. Pierwszy kręg nosi nazwę dźwigacza albo atlasu. Na kręgu tym osadzona jest czaszka. Dźwigacz ma z przodu specjalny wyrostek, który wchodzi między dwie wypukłości czaszki (kłykcie potyliczne). W każdym kręgu możemy wyróżnić trzon oraz łuk. Poza tym każdy kręg ma wyrostki. Między trzonem i łukiem znajduje się kanał kręgowy, przez który przechodzi część systemu nerwowego, zwana rdzeniem kręgowym.

Szkielet kończyn

Szkielet nóg przednich składa się: z kości ramieniowej, kości przedramieniowej, kilku kości nadgarstka, kilku kości dłoni i czterech kości palców. Szkielet nóg przednich połączony jest z kręgosłupem przy pomocy pasa barkowego. Pas barkowy składa się z kilku kości; jedną z większych jest łopatka. W okolicy pasa barkowego po dolnej stronie ciała znajduje się złożony z kilku kości mostek. Szkielet nóg tylnych składa się: z kości udowej, kości przedudzia, kości stępu, złożonej najwyraźniej z dwóch zrośniętych ze sobą kości, z kilku kości stopy i kości pięciu palców.

Szkielet nóg tylnych połączony jest z kręgosłupem poprzez pas miednicowy, który składa się z kości biodrowej, ogonowej i kulszowej. Szkielet kończyny składa się z kości udowej i piszczelowej oraz kości stopy.

Czaszka

Czaszka płazów bezogonowych składa się z kilku kości. W tyle czaszki znajduje się duży otwór potyliczny, przez który mózg łączy się z rdzeniem kręgowym. Otwór ten otoczony jest dwiema kośćmi potylicznymi. Ku przodowi od otworu potylicznego znajdują się dwie wielkie kości czołowociemieniowe, dalej kości nosowe, przedszczękowe, szczękowe i skrzydłowe.

Systematyka

Rodziny współcześnie żyjących płazów bezogonowych:

• Allophrynidae
• Alsodidae
• Alytidae – ropuszkowate
• Aromobatidae
• Arthroleptidae – artroleptowate
• Ascaphidae – ogończakowate
• Batrachylidae
• Bombinatoridae – kumakowate
• Brachycephalidae
• Brevicipitidae
• Bufonidae – ropuchowate
• Calyptocephalellidae
• Centrolenidae – szklenicowate, żaby szklane
• Ceratobatrachidae
• Ceratophryidae
• Conrauidae – rodzaj Conraua to jedyny przedstawiciel rodziny
• Craugastoridae
• Cycloramphidae
• Dendrobatidae – drzewołazowate
• Dicroglossidae
• Eleutherodactylidae
• Heleophrynidae – straszakowate
• Hemiphractidae
• Hemisotidae – prosiakowate
• Hylidae – rzekotkowate
• Hylodidae
• Hyperoliidae – sitówkowate
• Leiopelmatidae – liopelmowate
• Leptodactylidae – świstkowate
• Limnodynastidae
• Mantellidae – mantellowate
• Megophryidae
• Micrixalidae
• Microhylidae – wąskopyskowate
• Myobatrachidae – żółwinkowate
• Nasikabatrachidae
• Nyctibatrachidae
• Odontobatrachidae
• Odontophrynidae
• Pelobatidae – grzebiuszkowate
• Pelodryadidae
• Pelodytidae – nurzańcowate
• Petropedetidae
• Phyllomedusidae
• Phrynobatrachidae
• Pipidae – grzbietorodowate
• Ptychadenidae
• Pyxicephalidae
• Ranidae – żabowate
• Ranixalidae
• Rhacophoridae – nogolotkowate, żaby latające
• Rhinodermatidae
• Rhinophrynidae – nosatkowate
• Scaphiopodidae
• Sooglossidae – seszelkowate
• Telmatobiidae

Wymienione rodziny klasyfikuje się w podrzędach. Starsze klasyfikacje wyróżniają cztery:

• Archaeobatrachia
• Pelobatoidea
• Pipoidea
• Neobatrachia,

a nowsze – trzy podrzędy:

• Archaeobatrachia
• Mesobatrachia
• Neobatrachia

Zobacz też

• płazy ogoniaste