Płazy bezogonowe
| ||
| Anura[1] | ||
| Fischer von Waldheim, 1813 | ||
_crop.jpg) Przedstawiciel rzędu – australorzekotka szmaragdowa (Ranoidea caerulea) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | płazy | |
| Rząd | płazy bezogonowe | |
| Rodziny | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
Płazy bezogonowe (Anura), potocznie żaby lub ropuchy[2] – najliczniejszy i najbardziej rozpowszechniony rząd płazów, obejmujący w świecie ponad 7000 gatunków[3] i obejmuje cztery podrzędy, do których zalicza się ponad 50 rodzin[potrzebny przypis], w tym również żyjące w Polsce: żabowate, ropuchowate, kumakowate, rzekotkowate i grzebiuszkowate[4].
Płazy bezogonowe odróżniają się od pozostałych przedstawicieli gromady brakiem ogona, sylwetką krępą, zwartą (brak form „wężopodobnych”) i silnymi skocznymi kończynami tylnymi. Głowa płazów bezogonowych jest zazwyczaj duża, zaopatrzona w bardzo szeroki otwór gębowy. Oczy są wypukłe, wystające; gałki oczne mogą być wciągane w głąb oczodołów. Oko płaza bezogonowego ma 3 powieki: górną przyrośnięta i nieruchomą, dolną i przejrzystą powiekę dolną, zwaną migotką. Kształt źrenicy jest cechą systematyczną gromady. Większość Anura ma źrenicę eliptyczną lub okrągłą. U niektórych źrenica może przyjmować kształt serca lub wąskiej pionowej szczeliny. Po bokach głowy samca występują rezonatory, uchyłki jamy gębowo-gardzielowej, które umożliwiają wydawanie dźwięków wabiących samice (granie, rechotanie).
Mimo że u większości płazów bezogonowych występuje zapłodnienie zewnętrzne, obserwuje się u nich akt kopulacji zwany ampleksusem. U większości Anura jest to pozycja niezbędna do złożenia jaj przez samicę i wyrzucenia nasienia do wody przez samca. Kształt „pakietów” skrzeku jest cechą charakterystyczną i ułatwia dość trudną identyfikację tych zwierząt.
Szkielet[edytuj | edytuj kod]
Szkielet płazów bezogonowych składa się z kręgosłupa, szkieletu kończyn i szkieletu czaszki.
Kręgosłup[edytuj | edytuj kod]
Kręgosłup składa się z dziewięciu kręgów i kości ogonowej. Pierwszy kręg nosi nazwę dźwigacza albo atlasu. Na kręgu tym osadzona jest czaszka. Dźwigacz ma z przodu specjalny wyrostek, który wchodzi między dwie wypukłości czaszki (kłykcie potyliczne). W każdym kręgu możemy wyróżnić trzon oraz łuk. Poza tym każdy kręg ma wyrostki. Między trzonem i łukiem znajduje się kanał kręgowy, przez który przechodzi część systemu nerwowego, zwana rdzeniem kręgowym.
Szkielet kończyn[edytuj | edytuj kod]
Szkielet nóg przednich składa się: z kości ramieniowej, kości przedramieniowej, kilku kości nadgarstka, kilku kości dłoni i czterech kości palców. Szkielet nóg przednich połączony jest z kręgosłupem przy pomocy pasa barkowego. Pas barkowy składa się z kilku kości; jedną z większych jest łopatka. W okolicy pasa barkowego po dolnej stronie ciała znajduje się złożony z kilku kości mostek. Szkielet nóg tylnych składa się: z kości udowej, kości przedudzia, kości stępu, złożonej najwyraźniej z dwóch zrośniętych ze sobą kości, z kilku kości stopy i kości pięciu palców.
Szkielet nóg tylnych połączony jest z kręgosłupem poprzez pas miednicowy, który składa się z kości biodrowej, ogonowej i kulszowej. Szkielet kończyny składa się z kości udowej i piszczelowej oraz kości stopy.
Czaszka[edytuj | edytuj kod]
Czaszka płazów bezogonowych składa się z kilku kości. W tyle czaszki znajduje się duży otwór potyliczny, przez który mózg łączy się z rdzeniem kręgowym. Otwór ten otoczony jest dwiema kośćmi potylicznymi. Ku przodowi od otworu potylicznego znajdują się dwie wielkie kości czołowociemieniowe, dalej kości nosowe, przedszczękowe, szczękowe i skrzydłowe.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodziny współcześnie żyjących płazów bezogonowych[5]:
- Allophrynidae
- Alsodidae
- Alytidae – ropuszkowate
- Aromobatidae
- Arthroleptidae – artroleptowate
- Ascaphidae – ogończakowate
- Batrachylidae
- Bombinatoridae – kumakowate
- Brachycephalidae
- Brevicipitidae
- Bufonidae – ropuchowate
- Calyptocephalellidae
- Centrolenidae – szklenicowate, żaby szklane
- Ceratobatrachidae
- Ceratophryidae
- Conrauidae – rodzaj Conraua to jedyny przedstawiciel rodziny
- Craugastoridae
- Cycloramphidae
- Dendrobatidae – drzewołazowate
- Dicroglossidae
- Eleutherodactylidae
- Heleophrynidae – straszakowate
- Hemiphractidae
- Hemisotidae – prosiakowate
- Hylidae – rzekotkowate
- Hylodidae
- Hyperoliidae – sitówkowate
- Leiopelmatidae – liopelmowate
- Leptodactylidae – świstkowate
- Limnodynastidae
- Mantellidae – mantellowate
- Megophryidae
- Micrixalidae
- Microhylidae – wąskopyskowate
- Myobatrachidae – żółwinkowate
- Nasikabatrachidae
- Nyctibatrachidae
- Odontobatrachidae
- Odontophrynidae
- Pelobatidae – grzebiuszkowate
- Pelodryadidae
- Pelodytidae – nurzańcowate
- Petropedetidae
- Phyllomedusidae
- Phrynobatrachidae
- Pipidae – grzbietorodowate
- Ptychadenidae
- Pyxicephalidae
- Ranidae – żabowate
- Ranixalidae
- Rhacophoridae – nogolotkowate, żaby latające
- Rhinodermatidae
- Rhinophrynidae – nosatkowate
- Scaphiopodidae
- Sooglossidae – seszelkowate
- Telmatobiidae
Wymienione rodziny klasyfikuje się w podrzędach. Starsze klasyfikacje wyróżniają cztery:
a nowsze – trzy podrzędy:
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anura, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Płazy bezogonowe. 2014-01-05. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ Elzbieta Jancewicz: płazy bezogonowe (Anura) (pol.). [dostęp 2020-11-24].
- ↑ płazy bezogonowe, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-11-24].
- ↑ D. Frost: Anura Fischer von Waldheim, 1813 (ang.). W: Amphibian Species of the World 6.0, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2018-05-07].