Na mapach: 
52°37′24″N 20°22′16″E/52,623333 20,371111
52°37′24″N 20°22′16″E/52,623333 20,371111Płońsk
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| |||||
| |||||
 Płoński ratusz | |||||
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo |  mazowieckie
| ||||
| Powiat | płoński | ||||
| Prawa miejskie | 1400 | ||||
| Burmistrz | Andrzej Pietrasik | ||||
| Powierzchnia | 11,6 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
22 256[1] 1918,6 os./km² | ||||
| Kod pocztowy | 09-100 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WPN | ||||
Położenie na mapie powiatu płońskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
| 52°37′24″N 20°22′16″E/52,623333 20,371111
| |||||
| TERC (TERYT) | 1420011 | ||||
| SIMC | 0930800 | ||||
Urząd miejski ul. Płocka 3909-100 Płońsk | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Płońsk – miasto w Polsce w województwie mazowieckim, siedziba powiatu płońskiego. Położony jest 66 km na północny zachód od centrum Warszawy, na Wysoczyźnie Płońskiej nad rzeką Płonką.
Według danych z 2010 r.[2] miasto miało 22 435 mieszkańców. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku[3] miasto zamieszkiwało 22214 osób. Płońsk był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[4] w starostwie płońskim województwa płockiego w 1784 roku[5].
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Płońsk pochodzi od nazwy rzeki, nad którą leży miasto lub od płonnych, czyli nieurodzajnych ziem, na których znajduje się Płońsk. Jest pochodzenia słowiańskiego – utworzono ją za pomocą prasłowiańskiego sufiksu -ьsk-. Przyrostkowy formant „-sk” w jęz. polskim oraz ogólnosłowiańskim jest formantem produktywnym dla nazw topograficznych i dzierżawczych, stanowiąc charakterystyczną cechę polskich geograficznych nazw miejscowych i przestrzennych[6]. Oboczności tego formantu jak „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski, np. Gdańsk”[6], Bużesk, Łańsk, Słupsk, Płock, Przeworsk, Wąchock, Rajsko, Bielsko, Kłodzko, Radomsko, Sławsko itp.[6]
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 30 czerwca 2005[7]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 22 252 | 100 | 11 689 | 52,5 | 10 563 | 47,5 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
1957,4 | 1028,9 | 928,5 | |||
- Piramida wieku mieszkańców Płońska w 2014 roku[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
,_(ziel).JPG)
Skwer Dawida Ben Guriona w Płońsku przy ul. Wspólnej – miejsce po domu gdzie się urodził
- 997 – badania archeologiczne wskazują, że pod koniec tego roku ścięto drzewa do budowy konstrukcji warownego grodu znajdującego się w okolicy ul. 19 stycznia w Płońsku[8]. Zastosowana w nim konstrukcja hakowa, wskazuje, że gród ten powstał z inicjatywy Bolesława Chrobrego.
- 1065 – pierwsza, nieoficjalna wzmianka o płońskim grodzie w dokumentacjach książęcych, tzw. falsyfikat mogileński, gdzie Plonzch zostaje wymieniony na równi z innymi osadami Mazowsza.
- 1155 – pierwsza, oficjalna, historyczna wzmianka źródłowa o Płońsku jako grodzie książęcym w przywileju uposażeniowym księcia mazowieckiego Bolesława Kędzierzawego.
- 1384-1399 – Płońsk został pod zarządem zakonu krzyżackiego (pod niemiecką nazwą: Landkreis Plöhnen).
- 1400 – uzyskanie praw miejskich od księcia mazowieckiego Siemowita IV.
- 1417 – ufundowanie kościoła i klasztoru przez Siemowita IV i jego żonę Aleksandrę, siostrę Władysława Jagiełły; sprowadzenie Karmelitów Trzewiczkowych.
- 1446 – w Płońsku osiedlili się pierwsi Żydzi.
- 1495 – przyłączenie do Polski.
- 1507 – pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Płońsku[9].
- 1525 – król Zygmunt I wziął miasto w obronę przed rabunkową gospodarką zastawnika i przed prześladowaniem przez niego płońskich mieszczan.
- 1527 – król Zygmunt I potwierdził prawa miejskie, herb oraz pieczęć Płońska.
- 1545 – król Zygmunt I nadał mieszczanom przywilej na ściąganie opłat mostowych.
- 1573 – król Stefan Batory potwierdził nowe prawa i przywileje.
- 1612 – miasto uzyskało prawo do odbywania drugiego targu.
- 1670 – król Michał Korybut Wiśniowiecki nadał miastu przywilej, na mocy którego Żydzi mogą budować domy, synagogi i produkować piwo; wzniesienie pierwszej synagogi w Płońsku.
- 1677 – król Jan III Sobieski potwierdził nowe prawa i przywileje.
- 1720 – król August II potwierdził nowe prawa i przywileje.
- 1749 – król August III potwierdził nowe prawa i przywileje.
- 1767 – król Stanisław August potwierdził nowe prawa i przywileje.
- 1789 – udział przedstawicieli władz miejskich Płońska: Wojciecha Majorkiewicza i Bonawentury Kierzkiewicza w tzw. czarnej procesji z udziałem delegatów miast królewskich
- 1795 – Płońsk przeszedł pod panowanie Prus (III rozbiór Polski).
- 1807 – Płońsk został włączony do Księstwa Warszawskiego.
- 1815 – Płońsk został włączony do Królestwa Polskiego.
- 1826 – pożar rynku[10].
- 1865-1866 – Henryk Sienkiewicz pracował jako guwerner u rodziny Weyherów.
- 1867 – Płońsk został miastem powiatowym.
- 1872 – Jan Walery Jędrzejewicz zaczął prowadzić stację meteorologiczną oraz obserwatorium astronomiczne.
- 1880 – powstała Ochotnicza Straż Ogniowa.
- 1885 – rozpoczęcie budowy cerkwi prawosławnej pw. św. Marii Magdaleny przy ul. Płockiej (jej uroczystej konsekracji dokonano ponad rok później). Świątynię tę wzniesiono na pamiątkę pobytu w Płońsku cara Aleksandra III i cesarzowej Marii Fiodorowny. Cerkiew nie zachowała się do czasów obecnych, gdyż zburzono ją wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości[11].
- 1886 – urodził się Dawid Ben Gurion, w latach 1948–1953 i 1955-1963 premier i minister obrony Izraela.
- 1905 – w listopadzie za organizowanie bojówek do walki z caratem został aresztowany i osadzony na Pawiaku dr Leon Rutkowski.
- 1915 – Płońsk został zajęty przez wojska niemieckie.
- 1917 – dzięki inicjatywie obywateli Płońska skupionych w Polskiej Macierzy Szkolnej, w Płońsku powstała najstarsza placówka szkolnictwa średniego na ziemi płońskiej – Gimnazjum Koła Polskiej Macierzy Szkolnej.
- 1918 – rozbrojenie Niemców przez Komitet Obywatelski.
- 1920 16 sierpnia – doszło pod Płońskiem do bitwy z Bolszewikami, o której losach przesądził 1 Pułk Szwoleżerów pod dowództwem mjr Jerzego Grobickiego; w trzy godziny po bitwie na pole walki przybył gen. Władysław Sikorski, który udekorował wyróżniających się szwoleżerów Krzyżami Virtuti Militari.
- 1920/1921 – oddano do użytku hotel miejski.
- 1924 – Płońsk został włączony do sieci kolejowej.
- 1925 – budowa elektrowni.
- 1930 – zakończenie budowy i oddanie do użytku szpitala z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego.
- 1931 – rozbudowa łaźni miejskiej.
- 1932 – Stefan Kotarski założył Koło Literackie.
- 1933 – z Modlina do Płońska została przeniesiona Powiatowa Komenda Uzupełnień[12].
- 1935-1936 – uregulowano rzekę Płonkę.
- 1935 – powstała Publiczna Szkoła Dokształcenia Zawodowego.
- 1938 – oddano do użytku nowe targowisko.
- 1939 – II wojna światowa. Płońsk zajęły wojska niemieckie (miasto zostało wcielone do Niemiec pod nazwą Plöhnen).
- wrzesień 1940 – w rejonie ul. Warszawskiej i Zielonego Rynku Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej. Przeszło przez nie ok. 12 tys. osób z Płońska i okolicznych miejscowości[13]. Getto zostało zlikwidowane w listopadzie 1942, a jego mieszkańcy wywiezieni do obozu Auschwitz-Birkenau[13]
- 1945
- 16 stycznia – hitlerowcy dokonali masowej egzekucji 78 mieszkańców Płońska i powiatu płońskiego na płońskich Piaskach
- 19 stycznia – Płońsk został wyzwolony spod okupacji niemieckiej przez wojska 65 Armii 2 Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa
- do 1954 – siedziba wiejskiej gminy Wójty Zamoście.
- 1966 – powstał Zespół Szkół Zawodowych.
- 1981 – powstała parafia św. Maksymiliana Kolbe.
- 1994 – biskup Zygmunt Kamiński dokonał uroczystej konsekracji nowego kościoła pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej.
- 1997 – uzyskanie przez Płońsk tytułu Miasto-Orędownik Pokoju podczas X Zgromadzenia Generalnego Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Pokoju w Abidżanie (Wybrzeże Kości Słoniowej).
- 1999 – Płońsk został ponownie miastem powiatowym.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Układ urbanistyczny miasta wraz ze znajdującą się na tym terenie zabudową i wylotami ulic
- Zespół pokarmelicki: Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, dawniej klasztor, mur – XVI, XVIII w., dzwonnica, mur – II poł. XIX w. oraz całe wyposażenie wnętrz
- Wczesnośredniowieczne grodzisko pozostałość XI-wiecznego grodu o wymiarach 75 × 80 m, zwanego dawniej Górą Szwedzką lub Górą Łysą, obecnie nazywane Górą Kawałkowskiego ewentualnie Górą Kabana
- Zespół podworski: dwór, mur – I poł. XIX/XX w., oficyna, mur – koniec XIX w., budynek gospodarczy, mur, pozostałości parku – koniec XIX w.
- Więzienie, obecnie Areszt Śledczy, ul. Warszawska 49, mur – koniec XIX w.
- Zespół cmentarza parafialnego: cmentarz rzymskokatolicki (1779), kaplica grobowa małżeństwa Grobickich, mur (1876)
- Dom, ul. Rynek 4a – XIX w.
- Dom, pl. 15 sierpnia 21, 21a (dawniej ul. Rynek 21) – XIX w.
Transport[edytuj | edytuj kod]
W roku 2013 przy ul. Sienkiewicza oddano do użytku sanitarne lądowisko. Do lat 90. ważną rolę odgrywała sieć kolejowa z dworcem obecnie znajdująca się na południowych obrzeżach miasta. Dojazd do dworca za pośrednictwem dróg ekspresowych – 7 i 10.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
- Kino Kalejdoskop
- Dom Kultury
- Galeria P
- Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska
- Stowarzyszenie Twórców Ziemi Płońskiej Art Płona (od 2005)
- Młodzieżowa Orkiestra Dęta
- Ludowy Zespół Artystyczny Płońsk
- Kupalnocka – Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne, które odbywają się z udziałem zespołów ludowych z różnych stron świata (od 1991)
- Ogólnopolski Konkurs Jednego Wiersza O Płońską Różę (od 1994)
- Zbliżenia – Europejski Festiwal Sztuki (od 2000)
- Perły i Perełki – promocja talentów – program dla utalentowanych dzieci i młodzieży;
- Mazowiecka Pyza (od 2002)
- Europejska Parada Orkiestr Dętych (od 2003)
- Grupa taneczna przy Młodzieżowej Orkiestrze Dętej Mażoretki
- Jednostka strzelecka 1006 Płońsk
- Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
- Związek Harcerstwa Polskiego
- SHK "Zawisza" FSE
- Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza (od 1947)
- Szkoła Muzyki i Tańca „Nutka”
Oświata[edytuj | edytuj kod]
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Walerego Jędrzejewicza w Płońsku
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Stanisława Wyspiańskiego
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Żywioły”
- Zespół Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica
- Zespół Szkół nr 2 im. Leona Rutkowskiego
- Zespół Szkół nr 3
- I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza w Płońsku
- I Społeczne Liceum Ogólnokształcące
- Centrum Kształcenia Praktycznego w Płońsku
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, Wydział Zamiejscowy w Płońsku
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
Sport[edytuj | edytuj kod]
Kompleks obiektów sportowych należących do MCSiR zlokalizowany jest przy ul. Kopernika 3.
W jego skład wchodzą:
- hala sportowa (54 × 22 m), sala do ćwiczenia fitness oraz treningów sekcji bokserskiej, siłownia,
- pływalnia – basen sportowy (25 × 12,5 m), basen do nauki pływania (10 × 6 m), basen rekreacyjny, zjeżdżalnia o długości 106 m, 2 solaria, sauna, łaźnia parowa, gabinet masażu,
- bieżnia cegiełkowa z trzema skoczniami w dal, rzutniami do pchnięcia kulą, rzutu dyskiem i oszczepem,
- boiska do gry w piłkę nożną, siatkówkę plażową,
- teren do organizowania imprez plenerowych (okolice akwenu „Rutki”), korty tenisowe
Kluby sportowe[edytuj | edytuj kod]
- KS „Tęcza 34” Płońsk – piłka nożna
- MKS Płońsk – lekkoatletyka
- Budowlani Inżynieria – boks
- AGR Płońsk - kolarstwo
- Sportowy Klub Tańca Towarzyskiego „Start”
- Klub FIS Fitness i Siłownia
- Klub Strzelectwa Sportowego „Sokół”
- WMKS Płońsk
- UKS Karate-dō
- RKST „Limes” Klub Rowerowy
- PAF Płońska Akademia Futbolu
- PTS Płońskie Towarzystwo Siatkarskie
- Pal-Bud Amatorska Drużyna Piłki Halowej
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
- Mistrzostwa Polski w Boksie
- Mistrzostwa Polski w Kulturystyce i Fitness
- 64. Tour de Pologne (2007)
- Idea Mazovia Tour
- Puchar Syrenki – międzynarodowy turniej piłkarski reprezentacji juniorskich
- Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży w sportach halowych (2010)
Media[edytuj | edytuj kod]
- Tygodnik Extra Płońsk
- Tygodnik „Płońszczak”
- Portale:
- plonszczanin.pl
- Plonszczak.pl
- Płońsk24.pl
- Płońsk online.pl
- serwis plonskwsieci.pl
- Telewizja
- Multi TV – telewizja lokalna
- Radio Płońsk – 93,6 FM.
- RMF MAXXX Mazowsze (Płońsk) - 90,2 FM
- Radio Maryja - 105,3 FM
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- parafia św. Maksymiliana Kolbego
- parafia pw św. o. Pio w Płońsku
- parafia św. Michała Archanioła
Kościół Starokatolicki Mariawitów:
- wierni należą do parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Radzyminku.
- zbór Płońsk-Północ
- zbór Płońsk-Stare Miasto (Sala Królestwa ul. Rzemieślnicza)[14]
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miasta i gminy partnerskie[15]:
Ramat ha-Negew
Čakovec
Crépy-en-Valois
Soleczniki
Bakczysaraj
Wołgograd
Notaresco- Mosciano Sant’Angelo
Honorowi Obywatele Płońska[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Ryszard Dobrowolski – poeta i prozaik, żołnierz Armii Krajowej, w okresie okupacji pisał pieśni i wiersze patriotyczne, np. Warszawskie dzieci
- Witold Grzebski – profesor, od 1944 zastępca komendanta Obwodu Płońsk Armii Krajowej, o pseudonimie Motor
- Jan Ossowski – inżynier, prawdopodobnie autor projektu dzielnicy przemysłowej
- Shmuel Rifman – przewodniczący zaprzyjaźnionego okręgu Ramat ha-Negew
- Barbara Wachowicz – pisarka, związana głównie ze śladami życia i twórczością wybitnych polskich pisarzy, np. Henryka Sienkiewicza
- Szewach Weiss – politolog izraelski, w latach 1999–2004 ambasador Izraela w Polsce, odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi
- Stefan Wesołowski – profesor, urolog, członek Towarzystwa Chirurgów Polskich
- Jerzy Wierzchowski – były wojewoda ciechanowski
- Adam Struzik – polityk i samorządowiec, lekarz, marszałek województwa mazowieckiego
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]
Tablica upamiętniająca Henryka Sienkiewicza na ścianie dworu w Poświętnem
- 7 IX 1383 książę mazowiecki Siemowit IV nadał w Płońsku miejskie prawo chełmińskie osadzie targowej Szreńsk oddalonej o 45 km na północny zachód od Płońska (zbiory Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie)
- Na przełomie XVII i XVIII wieku Płońsk był jednym z największych ośrodków polowań na czarownice w Polsce.
- Król Władysław IV zjeżdżał często na łowy do okolicznych lasów, spędzając dwa lub więcej tygodni w Płońsku.
- W Płońsku urodził się i spędził swoją młodość Dawid Ben Gurion – współtwórca nowożytnego państwa Izrael i jego pierwszy premier.
- W II poł. XIX w. w Płońsku działał astronom Jan Walery Jędrzejewicz. Założył on obserwatorium astronomiczne i był autorem podręcznika astronomii Kosmografia (1886). Po jego śmierci prace kontynuował Leon Rutkowski.
- Henryk Sienkiewicz spędził rok swego życia w Poświętnem k. Płońska, gdzie napisał swoją pierwszą nieopublikowaną powieść Ofiara.
- Miasto Płońsk od 1997 należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Orędowników Pokoju, od 2004 Płońsk jest również członkiem Komitetu Wykonawczego tej organizacji.
- Płońsk posiada Pracownię Dokumentacji Dziejów Miasta – dokumentującą przeszłość i teraźniejszość ziemi płońskiej.
- Pierwszym klubem sportowym Tomasza Majewskiego był WMKS Płońsk.
- W płońskiej fabryce należącej aktualnie do Mondelēz International produkowane są do dziś Delicje Szampańskie, mimo wielu zmian własnościowych, zarówno marki, jak i fabryki.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Płońsk w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010, ISSN 1734-6118.
- ↑ Płońsk w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2020-03-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
- ↑ Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa płockiego i ziemi dobrzynskiey, 1784.
- ↑ a b c Zenon Klemensiewicz 1981 ↓, s. 213–227.
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Serwis internetowy miasta Płońsk.
- ↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 15.
- ↑ Józef Barański, Rozwój rzemiosła i handlu w Płońsku w latach 1815–1864 (blaski i cienie), „Rocznik Mazowiecki”, T. 17, 2005, s. 148.
- ↑ Płońsk: cerkiew św. Marii Magdaleny. chram.com.pl. [dostęp 2017-09-20].
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 22 grudnia 1933 r., poz. 205.
- ↑ a b Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 392. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
- ↑ Serwis internetowy miasta Płońsk.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Płońsk – oficjalna strona miasta
- Płońsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 312., s. 312–316.
- Płońsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 461.
Miasta województwa mazowieckiego
Powiat płoński
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]