Płońsk

Płońsk
— miasto i gmina —
Płoński ratusz
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płoński
Prawa miejskie	1400
Burmistrz	Andrzej Pietrasik
Powierzchnia	11,6 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	22 256 1918,6 os./km²
Kod pocztowy	09-100
Tablice rejestracyjne	WPN
Położenie na mapie powiatu płońskiego Płońsk
Położenie na mapie Polski Płońsk
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Płońsk
52°37′24″N 20°22′16″E
TERC (TERYT)	1420011
SIMC	0930800
Urząd miejski ul. Płocka 39 09-100 Płońsk
Strona internetowa
BIP

Płońsk – miasto w Polsce w województwie mazowieckim, siedziba powiatu płońskiego. Położony jest 66 km na północny zachód od centrum Warszawy, na Wysoczyźnie Płońskiej nad rzeką Płonką.

Według danych z 2010 r. miasto miało 22 435 mieszkańców. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku miasto zamieszkiwało 22214 osób. Płońsk był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie płońskim województwa płockiego w 1784 roku.

Toponimia

Nazwa Płońsk pochodzi od nazwy rzeki, nad którą leży miasto lub od płonnych, czyli nieurodzajnych ziem, na których znajduje się Płońsk. Jest pochodzenia słowiańskiego – utworzono ją za pomocą prasłowiańskiego sufiksu -ьsk-. Przyrostkowy formant „-sk” w jęz. polskim oraz ogólnosłowiańskim jest formantem produktywnym dla nazw topograficznych i dzierżawczych, stanowiąc charakterystyczną cechę polskich geograficznych nazw miejscowych i przestrzennych. Oboczności tego formantu jak „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski, np. Gdańsk”, Bużesk, Łańsk, Słupsk, Płock, Przeworsk, Wąchock, Rajsko, Bielsko, Kłodzko, Radomsko, Sławsko itp.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2005:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	22 252	100	11 689	52,5	10 563	47,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1957,4		1028,9		928,5

• Piramida wieku mieszkańców Płońska w 2014 roku.

Historia

Jezioro Rutki

Grodzisko w Płońsku

Rynek w Płońsku

Dwór w Poświętnem tzw. „Sienkiewiczówka”

Skwer Dawida Ben Guriona w Płońsku przy ul. Wspólnej – miejsce po domu gdzie się urodził

Stary dom w Płońsku (zburzony)

• 997 – badania archeologiczne wskazują, że pod koniec tego roku ścięto drzewa do budowy konstrukcji warownego grodu znajdującego się w okolicy ul. 19 stycznia w Płońsku. Zastosowana w nim konstrukcja hakowa, wskazuje, że gród ten powstał z inicjatywy Bolesława Chrobrego.
• 1065 – pierwsza, nieoficjalna wzmianka o płońskim grodzie w dokumentacjach książęcych, tzw. falsyfikat mogileński, gdzie Plonzch zostaje wymieniony na równi z innymi osadami Mazowsza.
• 1155 – pierwsza, oficjalna, historyczna wzmianka źródłowa o Płońsku jako grodzie książęcym w przywileju uposażeniowym księcia mazowieckiego Bolesława Kędzierzawego.
• 1384-1399 – Płońsk został pod zarządem zakonu krzyżackiego (pod niemiecką nazwą: Landkreis Plöhnen).
• 1400 – uzyskanie praw miejskich od księcia mazowieckiego Siemowita IV.
• 1417 – ufundowanie kościoła i klasztoru przez Siemowita IV i jego żonę Aleksandrę, siostrę Władysława Jagiełły; sprowadzenie Karmelitów Trzewiczkowych.
• 1446 – w Płońsku osiedlili się pierwsi Żydzi.
• 1495 – przyłączenie do Polski.
• 1507 – pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Płońsku.
• 1525 – król Zygmunt I wziął miasto w obronę przed rabunkową gospodarką zastawnika i przed prześladowaniem przez niego płońskich mieszczan.
• 1527 – król Zygmunt I potwierdził prawa miejskie, herb oraz pieczęć Płońska.
• 1545 – król Zygmunt I nadał mieszczanom przywilej na ściąganie opłat mostowych.
• 1573 – król Stefan Batory potwierdził nowe prawa i przywileje.
• 1612 – miasto uzyskało prawo do odbywania drugiego targu.
• 1670 – król Michał Korybut Wiśniowiecki nadał miastu przywilej, na mocy którego Żydzi mogą budować domy, synagogi i produkować piwo; wzniesienie pierwszej synagogi w Płońsku.
• 1677 – król Jan III Sobieski potwierdził nowe prawa i przywileje.
• 1720 – król August II potwierdził nowe prawa i przywileje.
• 1749 – król August III potwierdził nowe prawa i przywileje.
• 1767 – król Stanisław August potwierdził nowe prawa i przywileje.
• 1789 – udział przedstawicieli władz miejskich Płońska: Wojciecha Majorkiewicza i Bonawentury Kierzkiewicza w tzw. czarnej procesji z udziałem delegatów miast królewskich
• 1795 – Płońsk przeszedł pod panowanie Prus (III rozbiór Polski).
• 1807 – Płońsk został włączony do Księstwa Warszawskiego.
• 1815 – Płońsk został włączony do Królestwa Polskiego.
• 1826 – pożar rynku.
• 1865-1866 – Henryk Sienkiewicz pracował jako guwerner u rodziny Weyherów.
• 1867 – Płońsk został miastem powiatowym.
• 1872 – Jan Walery Jędrzejewicz zaczął prowadzić stację meteorologiczną oraz obserwatorium astronomiczne.
• 1880 – powstała Ochotnicza Straż Ogniowa.
• 1885 – rozpoczęcie budowy cerkwi prawosławnej pw. św. Marii Magdaleny przy ul. Płockiej (jej uroczystej konsekracji dokonano ponad rok później). Świątynię tę wzniesiono na pamiątkę pobytu w Płońsku cara Aleksandra III i cesarzowej Marii Fiodorowny. Cerkiew nie zachowała się do czasów obecnych, gdyż zburzono ją wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
• 1886 – urodził się Dawid Ben Gurion, w latach 1948–1953 i 1955-1963 premier i minister obrony Izraela.
• 1905 – w listopadzie za organizowanie bojówek do walki z caratem został aresztowany i osadzony na Pawiaku dr Leon Rutkowski.
• 1915 – Płońsk został zajęty przez wojska niemieckie.
• 1917 – dzięki inicjatywie obywateli Płońska skupionych w Polskiej Macierzy Szkolnej, w Płońsku powstała najstarsza placówka szkolnictwa średniego na ziemi płońskiej – Gimnazjum Koła Polskiej Macierzy Szkolnej.
• 1918 – rozbrojenie Niemców przez Komitet Obywatelski.
• 1920 16 sierpnia – doszło pod Płońskiem do bitwy z Bolszewikami, o której losach przesądził 1 Pułk Szwoleżerów pod dowództwem mjr Jerzego Grobickiego; w trzy godziny po bitwie na pole walki przybył gen. Władysław Sikorski, który udekorował wyróżniających się szwoleżerów Krzyżami Virtuti Militari.
• 1920/1921 – oddano do użytku hotel miejski.
• 1924 – Płońsk został włączony do sieci kolejowej.
• 1925 – budowa elektrowni.
• 1930 – zakończenie budowy i oddanie do użytku szpitala z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego.
• 1931 – rozbudowa łaźni miejskiej.
• 1932 – Stefan Kotarski założył Koło Literackie.
• 1933 – z Modlina do Płońska została przeniesiona Powiatowa Komenda Uzupełnień.
• 1935-1936 – uregulowano rzekę Płonkę.
• 1935 – powstała Publiczna Szkoła Dokształcenia Zawodowego.
• 1938 – oddano do użytku nowe targowisko.
• 1939 – II wojna światowa. Płońsk zajęły wojska niemieckie (miasto zostało wcielone do Niemiec pod nazwą Plöhnen).
• wrzesień 1940 – w rejonie ul. Warszawskiej i Zielonego Rynku Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej. Przeszło przez nie ok. 12 tys. osób z Płońska i okolicznych miejscowości. Getto zostało zlikwidowane w listopadzie 1942, a jego mieszkańcy wywiezieni do obozu Auschwitz-Birkenau
• 1945
  • 16 stycznia – hitlerowcy dokonali masowej egzekucji 78 mieszkańców Płońska i powiatu płońskiego na płońskich Piaskach
  • 19 stycznia – Płońsk został wyzwolony spod okupacji niemieckiej przez wojska 65 Armii 2 Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa
• do 1954 – siedziba wiejskiej gminy Wójty Zamoście.
• 1966 – powstał Zespół Szkół Zawodowych.
• 1981 – powstała parafia św. Maksymiliana Kolbe.
• 1994 – biskup Zygmunt Kamiński dokonał uroczystej konsekracji nowego kościoła pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej.
• 1997 – uzyskanie przez Płońsk tytułu Miasto-Orędownik Pokoju podczas X Zgromadzenia Generalnego Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Pokoju w Abidżanie (Wybrzeże Kości Słoniowej).
• 1999 – Płońsk został ponownie miastem powiatowym.

Zabytki

Kościół św. Michała Archanioła

• Układ urbanistyczny miasta wraz ze znajdującą się na tym terenie zabudową i wylotami ulic
• Zespół pokarmelicki: Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, dawniej klasztor, mur – XVI, XVIII w., dzwonnica, mur – II poł. XIX w. oraz całe wyposażenie wnętrz
• Wczesnośredniowieczne grodzisko pozostałość XI-wiecznego grodu o wymiarach 75 × 80 m, zwanego dawniej Górą Szwedzką lub Górą Łysą, obecnie nazywane Górą Kawałkowskiego ewentualnie Górą Kabana
• Zespół podworski: dwór, mur – I poł. XIX/XX w., oficyna, mur – koniec XIX w., budynek gospodarczy, mur, pozostałości parku – koniec XIX w.
• Więzienie, obecnie Areszt Śledczy, ul. Warszawska 49, mur – koniec XIX w.
• Zespół cmentarza parafialnego: cmentarz rzymskokatolicki (1779), kaplica grobowa małżeństwa Grobickich, mur (1876)
• Dom, ul. Rynek 4a – XIX w.
• Dom, pl. 15 sierpnia 21, 21a (dawniej ul. Rynek 21) – XIX w.

Transport

Stacja kolejowa w Płońsku

W roku 2013 przy ul. Sienkiewicza oddano do użytku sanitarne lądowisko. Do lat 90. ważną rolę odgrywała sieć kolejowa z dworcem obecnie znajdująca się na południowych obrzeżach miasta. Dojazd do dworca za pośrednictwem dróg ekspresowych – 7 i 10.

Kultura

• Kino Kalejdoskop
• Dom Kultury
• Galeria P
• Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska
• Stowarzyszenie Twórców Ziemi Płońskiej Art Płona (od 2005)
• Młodzieżowa Orkiestra Dęta
• Ludowy Zespół Artystyczny Płońsk
• Kupalnocka – Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne, które odbywają się z udziałem zespołów ludowych z różnych stron świata (od 1991)
• Ogólnopolski Konkurs Jednego Wiersza O Płońską Różę (od 1994)
• Zbliżenia – Europejski Festiwal Sztuki (od 2000)
• Perły i Perełki – promocja talentów – program dla utalentowanych dzieci i młodzieży;
• Mazowiecka Pyza (od 2002)
• Europejska Parada Orkiestr Dętych (od 2003)
• Grupa taneczna przy Młodzieżowej Orkiestrze Dętej Mażoretki
• Jednostka strzelecka 1006 Płońsk
• Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
• Związek Harcerstwa Polskiego
• SHK "Zawisza" FSE
• Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza (od 1947)
• Szkoła Muzyki i Tańca „Nutka”

Oświata

• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Walerego Jędrzejewicza w Płońsku
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Stanisława Wyspiańskiego
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Żywioły”
• Zespół Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica
• Zespół Szkół nr 2 im. Leona Rutkowskiego
• Zespół Szkół nr 3
• I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza w Płońsku
• I Społeczne Liceum Ogólnokształcące
• Centrum Kształcenia Praktycznego w Płońsku
• Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, Wydział Zamiejscowy w Płońsku
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

Sport

Kompleks obiektów sportowych należących do MCSiR zlokalizowany jest przy ul. Kopernika 3.

W jego skład wchodzą:

• hala sportowa (54 × 22 m), sala do ćwiczenia fitness oraz treningów sekcji bokserskiej, siłownia,
• pływalnia – basen sportowy (25 × 12,5 m), basen do nauki pływania (10 × 6 m), basen rekreacyjny, zjeżdżalnia o długości 106 m, 2 solaria, sauna, łaźnia parowa, gabinet masażu,
• bieżnia cegiełkowa z trzema skoczniami w dal, rzutniami do pchnięcia kulą, rzutu dyskiem i oszczepem,
• boiska do gry w piłkę nożną, siatkówkę plażową,
• teren do organizowania imprez plenerowych (okolice akwenu „Rutki”), korty tenisowe

Kluby sportowe

• KS „Tęcza 34” Płońsk – piłka nożna
• MKS Płońsk – lekkoatletyka
• Budowlani Inżynieria – boks
• AGR Płońsk - kolarstwo
• Sportowy Klub Tańca Towarzyskiego „Start”
• Klub FIS Fitness i Siłownia
• Klub Strzelectwa Sportowego „Sokół”
• WMKS Płońsk
• UKS Karate-dō
• RKST „Limes” Klub Rowerowy
• PAF Płońska Akademia Futbolu
• PTS Płońskie Towarzystwo Siatkarskie
• Pal-Bud Amatorska Drużyna Piłki Halowej

Wydarzenia

• Mistrzostwa Polski w Boksie
• Mistrzostwa Polski w Kulturystyce i Fitness
• 64. Tour de Pologne (2007)
• Idea Mazovia Tour
• Puchar Syrenki – międzynarodowy turniej piłkarski reprezentacji juniorskich
• Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży w sportach halowych (2010)

Media

• Tygodnik Extra Płońsk
• Tygodnik „Płońszczak”
• Portale:
  • plonszczanin.pl
  • Plonszczak.pl
  • Płońsk24.pl
  • Płońsk online.pl
  • serwis plonskwsieci.pl
• Telewizja
  • Multi TV – telewizja lokalna
• Radio Płońsk – 93,6 FM.
• RMF MAXXX Mazowsze (Płońsk) - 90,2 FM
• Radio Maryja - 105,3 FM

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół św. Maksymiliana Kolbego

Kościół rzymskokatolicki:

• parafia św. Maksymiliana Kolbego
• parafia pw św. o. Pio w Płońsku
• parafia św. Michała Archanioła

Kościół Starokatolicki Mariawitów:

• wierni należą do parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Radzyminku.

Świadkowie Jehowy:

• zbór Płońsk-Północ
• zbór Płońsk-Stare Miasto (Sala Królestwa ul. Rzemieślnicza)

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Ramat ha-Negew
• Čakovec
• Crépy-en-Valois
• Soleczniki
• Bakczysaraj
• Wołgograd
• Notaresco
• Mosciano Sant’Angelo

Honorowi Obywatele Płońska

• Stanisław Ryszard Dobrowolski – poeta i prozaik, żołnierz Armii Krajowej, w okresie okupacji pisał pieśni i wiersze patriotyczne, np. Warszawskie dzieci
• Witold Grzebski – profesor, od 1944 zastępca komendanta Obwodu Płońsk Armii Krajowej, o pseudonimie Motor
• Jan Ossowski – inżynier, prawdopodobnie autor projektu dzielnicy przemysłowej
• Shmuel Rifman – przewodniczący zaprzyjaźnionego okręgu Ramat ha-Negew
• Barbara Wachowicz – pisarka, związana głównie ze śladami życia i twórczością wybitnych polskich pisarzy, np. Henryka Sienkiewicza
• Szewach Weiss – politolog izraelski, w latach 1999–2004 ambasador Izraela w Polsce, odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi
• Stefan Wesołowski – profesor, urolog, członek Towarzystwa Chirurgów Polskich
• Jerzy Wierzchowski – były wojewoda ciechanowski
• Adam Struzik – polityk i samorządowiec, lekarz, marszałek województwa mazowieckiego

Sąsiednie gminy

Płońsk (gmina wiejska)

Ciekawostki

Tablica upamiętniająca Henryka Sienkiewicza na ścianie dworu w Poświętnem

• 7 IX 1383 książę mazowiecki Siemowit IV nadał w Płońsku miejskie prawo chełmińskie osadzie targowej Szreńsk oddalonej o 45 km na północny zachód od Płońska (zbiory Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie)
• Na przełomie XVII i XVIII wieku Płońsk był jednym z największych ośrodków polowań na czarownice w Polsce.
• Król Władysław IV zjeżdżał często na łowy do okolicznych lasów, spędzając dwa lub więcej tygodni w Płońsku.
• W Płońsku urodził się i spędził swoją młodość Dawid Ben Gurion – współtwórca nowożytnego państwa Izrael i jego pierwszy premier.
• W II poł. XIX w. w Płońsku działał astronom Jan Walery Jędrzejewicz. Założył on obserwatorium astronomiczne i był autorem podręcznika astronomii Kosmografia (1886). Po jego śmierci prace kontynuował Leon Rutkowski.
• Henryk Sienkiewicz spędził rok swego życia w Poświętnem k. Płońska, gdzie napisał swoją pierwszą nieopublikowaną powieść Ofiara.
• Miasto Płońsk od 1997 należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Orędowników Pokoju, od 2004 Płońsk jest również członkiem Komitetu Wykonawczego tej organizacji.
• Płońsk posiada Pracownię Dokumentacji Dziejów Miasta – dokumentującą przeszłość i teraźniejszość ziemi płońskiej.
• Pierwszym klubem sportowym Tomasza Majewskiego był WMKS Płońsk.
• W płońskiej fabryce należącej aktualnie do Mondelēz International produkowane są do dziś Delicje Szampańskie, mimo wielu zmian własnościowych, zarówno marki, jak i fabryki.

Bibliografia

• Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.

Linki zewnętrzne

• Płońsk – oficjalna strona miasta
• Płońsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 312 ., s. 312–316.
• Płońsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 461 .

Zobacz też

• Hejnał Płońska
• Synagoga w Płońsku
• Cmentarz żydowski w Płońsku