Płochacze
| Prunellidae[1] | |||
| Richmond, 1908 | |||
 Przedstawiciel rodziny – płochacz halny (P. collaris) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
płochacze | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Motacilla modularis Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Rodzaje | |||
|
| |||
Płochacze[6] (Prunellidae) – monotypowa rodzina małych ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzina obejmuje gatunki występujące w Europie, Azji i północno-zachodniej Afryce[7][8].
W Polsce występuje pokrzywnica i płochacz halny; sporadycznie zalatuje płochacz syberyjski, a wyjątkowo płochacz czarnogardły[9].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Jest to jedyna rodzina ptaków endemiczna dla Palearktyki. Większość gatunków zamieszkuje obszary górskie; jedynie pokrzywnica, płochacz śniady oraz płochacz syberyjski żyją też na terenach nizinnych. Nie odbywają dalekich wędrówek, ale zimą przenoszą się w niższe partie gór i na tereny o łagodniejszym klimacie położone bardziej na południu.
Długość ciała 14–18 cm, masa ciała 17,5–45 g[10]. Z wyglądu przypominają wróble (ale nie są z nimi blisko spokrewnione). Mają rude, brązowe lub szare, kreskowane upierzenie, cienki i ostry dziób. Obie płci są ubarwione podobnie. Gniazdują na ziemi, wśród niskiej roślinności lub w szczelinie skalnej. Składają 3–6 jaj o barwie od zielonkawej do niebieskiej. Odżywiają się owadami, a zimą również nasionami i jagodami.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Prunella: niem. Braunelle – płochacz, od zdrobnienia braun – brązowy, w aluzji do rudo-brązowego ubarwienia górnych części ciała płochacza pokrzywnicy[11].
- Accentor: nowołac. accentor – chórzysta, od łac. ad – w kierunku, dla; cantor, cantoris – śpiewak, od canere – śpiewać[12]. Gatunek typowy: Sturnus collaris Scopoli, 1769.
- Aprunella: grecki negatywny przedrostek α- a-; rodzaj Prunella Vieillot, 1816[13]. Gatunek typowy: Accentor immaculatus Hodgson, 1845.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Taksonem siostrzanym wobec płochaczy są złotogłówki (Peucedramidae)[14][15][16]. Do rodziny należy jeden rodzaj Prunella z następującymi gatunkami[6]:
- Prunella himalayana (Blyth, 1842) – płochacz himalajski
- Prunella collaris (Scopoli, 1769) – płochacz halny
- Prunella immaculata (Hodgson, 1845) – płochacz kasztanowaty
- Prunella rubeculoides (Moore,F, 1854) – płochacz rudopierśny
- Prunella strophiata (Blyth, 1843) – płochacz rdzawobrewy
- Prunella fulvescens (Severtsov, 1873) – płochacz płowy
- Prunella koslowi (Przevalski, 1887) – płochacz mongolski
- Prunella rubida (Temminck & Schlegel, 1845) – płochacz śniady
- Prunella montanella (Pallas, 1776) – płochacz syberyjski
- Prunella modularis (Linnaeus, 1758) – płochacz pokrzywnica
- Prunella atrogularis (von Brandt, 1843) – płochacz czarnogardły
- Prunella ocularis (Radde, 1884) – płochacz pstry
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prunellidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.M. Bechstein: Ornithologisches Taschenbuch von und für Deutschland, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands für Liebhaber dieses Theils der Naturgeschichte. Leipzig: Carl Friedrich Enoch Richter, 1803, s. 191. (niem.).
- ↑ V.L. Bianchi. Обзоръ Формъ семейства завирушекъ, Асеепtоridае, огй. РаззегхГогтев. „Annuaire du Musée zoologique de l’Académie des sciences de St. Pétersbourg”. 9, s. 118, 1904. (ros.).
- ↑ Prunella, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-01-22] (ang.).
- ↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paryż: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 43. (fr.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Prunellidae Richmond, 1908 (1840) - płochacze - Accentors (wersja: 2021-06-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-02-17].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-23]. (ang.).
- ↑ Accentors (Prunellidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2013-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)]. (ang.).
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej PTZool. [dostęp 2023-02-17].
- ↑ B. Hatchwell: Family Prunellidae (Accentors). W: J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 10: Cuckoo-shrikes to Thrushes. Barcelona: Lynx Edicions, 2005, s. 508–513. ISBN 84-87334-72-5. (ang.).
- ↑ Prunella, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
- ↑ Accentor, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
- ↑ Aprunella, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
- ↑ J.G. Groth. Molecular phylogenetics of finches and sparrows: consequences of character state removal in cytochrome b sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 10 (3), s. 377–390, 1998. PMID: 10051390. (ang.).
- ↑ P.G.P. Ericson & U.S. Johansson. Phylogeny of Passerida (Aves: Passeriformes) based on nuclear and mitochondrial sequence data. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 29 (1), s. 126–138, 2003. (ang.).
- ↑ K.A. Jønsson & J. Fjeldså. A phylogenetic supertree of oscine passerine birds (Aves: Passeri). „Zoologica Scripta”. 35, s. 149–186, 2006. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00221.x. ISSN 0300-3256.