Pałac w Czerniejewie
52°26′03″N 17°29′21″E/52,434167 17,489167 nr rej. 878/Wlkp/A z 21.02.1964[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. gen. Lipskiego 5 |
| Rozpoczęcie budowy |
1771 |
| Ukończenie budowy |
1775 |
| Ważniejsze przebudowy |
1790, 1926-1928 |
| Pierwszy właściciel |
Jan Lipski |
| Kolejni właściciele |
Zygmunt Skórzewski |
Położenie na mapie Czerniejewa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Czerniejewo  | |
| 52°26′03″N 17°29′21″E/52,434167 17,489167
| |
Pałac w Czerniejewie – znajduje się na północnym skraju miasta, połączony z nim długą aleją, wzniesiony w latach 1771-1780[2][3] lub 1790[4] dla Jana Lipskiego[2] według projektu architekta Ignacego Graffa.
Prawdopodobnie w tym miejscu znajdował się wcześniej zamek[2][5]. Pałac wielokrotnie przebudowywany. Pierwsza przebudowa, z lat 1789-1790 i późniejszych, przeprowadzona prawdopodobnie według projektu Kamsetzera nadała pałacowi charakter klasycystyczny[5]. W 1800 dodano czterokolumnowy[3][5] portyk z tympanonem, wysunięty znacznie przed linię elewacji[2][3]. Portyk umożliwiał kryty dojazd pod samo wejście i dodał rezydencji okazałości. Inne elementy tej przebudowy to gruntowna rearanżacja wnętrz. Powstał wtedy, na osi głównej pałacu, na parterze, wsparty na kolumnach salon (sala terrena, tzw. grota pompejańska według opisu na planie z 1911[3]), a nad nim, na piętrze, dwukondygnacyjna, nakryta spłaszczoną (pozorną) kopułą sala balowa ozdobiona pilastrami[3]. Te zmiany spowodowały dodanie ryzalitu na fasadzie ogrodowej pałacu.
Przebudowa z lat 1926-1928, wykonana na zlecenie hrabiego Zygmunta Skórzewskiego, przeprowadzona przez architekta Juliusza Nagórskiego polegała na dobudowie wschodniego skrzydła pałacu[2][3] i połączeniu głównego budynku z oficyną wschodnią za pomocą galerii[3]. Oficynę zachodnią połączono galerią z pałacem w latach 1979-1984 (albo 1980-1983[5]), podczas prac restauracyjno–remontowych[2].
Park krajobrazowy (13 ha)[2][5], pierwotnie założony jako ogród francuski, od XIX wieku jako ogród angielski, z alejami lipowymi, grabowymi i stawem[3][5]. W głębi parku budynek bażanciarni z pocz. XIX w.[3][5], przebudowanej potem na domek myśliwski[2].
Po wybuchu II wojny światowej, 5 września 1939 rodzina Skórzewskich (hrabia Zygmunt Włodzimierz Skórzewski wraz z żoną, księżniczką Leontyną Skórzewską z d. Radziwiłł) uciekła tuż przed zajęciem pałacu przez wojska niemieckie[6]. Samochodem udało im się dotrzeć do Nieborowa[6]. Herb Skórzewskich, Drogosław, ostatnich przedwojennych właścicieli obiektu zdobi bramę wjazdową[2].
Pałac w czasie II wojny światowej użytkowany był przez Niemców, dlatego zabudowania przetrwały wojnę w stanie nienaruszonym. Wnętrza i wyposażenie uległy znacznemu zniszczeniu w końcowym okresie wojny. Od wyzwolenia do 1977 r. siedziba domu dziecka, później przejęty i wyremontowany przez PGR Żydowo z przeznaczeniem na hotel i centrum konferencyjne. Obecnie również pełni tę funkcję. 3 czerwca 1997 gościł na uroczystym śniadaniu siedmioro przywódców państw Europy Środkowo-Wschodniej, którzy spotkali się tu podczas obchodów 1000-lecia męczeńskiej śmierci Świętego Wojciecha[7].
Zespół figuruje od 21 lutego 1964 w rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa, z późniejszymi uzupełnieniami[4]. Pałac znajduje się na Szlaku Pałaców i Dworów Powiatu Gnieźnieńskiego[8].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Piętrowy pałac pierwotnie późnobarokowy[2], kryty wysokim dachem dwuspadowym; wybudowany na planie prostokąta[3] z dwoma skrzydłami. Od frontu portyk z czterema kolumnami potrzymującymi fronton z herbami: Lipskich Grabie i Koźminskich Poraj[3]. Po bokach głównego budynku ryzality. Obiekt z dwoma dziedzińcami. Pierwszy, zewnętrzny (tzw. avant-cour, przeddziedziniec) ma po bokach wozownie i stajnie[5]. Drugi, wewnętrzny (tzw. cour d'honneur, dziedziniec honorowy) otoczony jest z boków dwiema oficynami z roku 1780[5].
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolska [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 424-425. ISBN 83-7319-993-4.
- ↑ a b c d e f g h i j k Włodzimierz Łęcki: Gniezno i okolice. Wyd. I. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1972, s. 102-103.
- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 14. [dostęp 2019-01-12].
- ↑ a b c d e f g h i Franciszek Jaśkowiak, Włodzimierz Łęcki: Poznań i okolice. Sport i Turystyka, 1983, s. 234-235. ISBN 83-217-2434-5.
- ↑ a b Ryszard Nowicki: Hrabiego Skórzewskiego poszukiwania miejsca na ziemi. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2010, s. 99. ISBN 978-83-7096-772-7. (pol.).
- ↑ Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu oraz Pracownia Krajoznawcza.: Pałac w Czerniejewie. Region Wielkopolska. [dostęp 2019-01-20]. (pol.).
- ↑ Turystyka Gniezno. Starostwo powiatowe w Gnieźnie, 2012. [dostęp 2019-01-12]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Muzea Wielkopolski. Poznań: Kwartet, 2004, s. 12. ISBN 83-917016-5-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona Pałacu w Czerniejewie. [dostęp 2010-04-28].
- Strona aktualna Pałacu