Pałac w Litomyšli

Pałac w Litomyšli^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Czechy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	901
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1999; na 23. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Pałac w Litomyšli
	nr rej. 11786/6-4176 z 3 maja 1958
Państwo	Czechy
Miejscowość	Litomyšl
Adres	Jiráskova 93, 570 01 Litomyšl
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	renesans
Architekt	Giovanni Battista Aostalli
Kondygnacje	3
Powierzchnia użytkowa	350000 m²
Rozpoczęcie budowy	1568
Ukończenie budowy	1581
Pierwszy właściciel	Vratislav z Pernštejna
	Położenie na mapie Czech Pałac w Litomyšli
	49°52′24,75″N 16°18′46,54″E/49,873542 16,312928
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Pałac w Litomyšli^[2] (cz. Zámek v Litomyšli) – pałac^[3] w Litomyšli^[2], w kraju pardubickim w Czechach. Jest uważany za jeden z najlepszych przykładów renesansowego zamku arkadowego, typu budynku, który został wymyślony we Włoszech, a potem zmodyfikowany w Europie Środkowej w XVI wieku^[4]. Należy do najważniejszych zabytków architektury Pogranicza Czesko-Morawskiego i jest jednym z najlepszych przykładów architektury renesansu w Czechach^[3].

W 1962 obiekt został wpisany na listę narodowych zabytków kultury Republiki Czeskiej^[5]. W 1999 został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO^[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Według dokumentu z roku 1398 wiadomo, że istniał tu już pierwszy zamek. Badania archeologiczne i historyczne wykazały pozostałości średniowiecznej struktury poniżej oraz wewnątrz obecnego zamku. W 1425 roku miasto zostało zdobyte po oblężeniu przez husytów. Renowacja została przeprowadzona pod koniec wojen husyckich przez nowych właścicieli Litomyšli, rodzinę Kostków z Postupic. Był jednak trzykrotnie niszczony przez pożary z lat 1460, 1546 i z 1560. Ostatni pożar był najbardziej dotkliwy i niemal doprowadził zamek do ruiny^[4].

Zniszczoną twierdzę w 1567 przejął Wysoki Kanclerz Królestwa Czech Vratislav II z Pernštejna^[4]. Nowy właściciel polecił zbudować nowy pałac dla swej małżonki Marii Manrique de Lara^[6]. Zbudowano go w latach 1568–1581, a pracami kierował włoski architekt Giovanni Battista Aostalli^[7]. Pomagał mu także jego brat Oldřich (Ulrico). W roku 1649 zamek przejęli Trauttmansdorffovie, którzy dokonali drobnych zmian barokowych wewnątrz jak i na zewnątrz. W roku 1719 pałac przeszedł większą rekonstrukcję w stylu barokowym, za którą odpowiedzialny był architekt František Maximilián Kaňka. Duże zmiany, które dotyczyły wnętrza pałacu, miały miejsce w latach 1792–1796 (kiedy właścicielami zamku był ród Wallenstein-Wartembergów^[6]), jednak architekt Jan Kryštof Habich zachował renesansowe szczyty. Wówczas powstał także teatr, a jego dekorację malarską wykonał malarz wiedeńskiego dworu Josef Platzer^[8]. Od tego czasu nie było już żadnych zmian dotyczącej struktury, projektu czy dekoracji zamku^[4]. W roku 1855 właścicielami zamku zostali Thurn-Taxisovie^[8].

Na terenach zamkowych kręcono następujące filmy: Filozoficzna opowieść (1937), Młode lata (1952), Zapomnij o Mozarcie (1985) i Szkarłatny kwiat (1999)^[6].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Obiekt jest czteroskrzydłowy i trzypiętrowy. Południowo-wschodni róg skrzydła wschodniego zawiera kaplicę zamkową^[4]. Zewnętrzne ściany i szczyty zdobi sgraffito. Główny dziedziniec przystrojony jest na trzech ścianach renesansowym krużgankiem z trzema kondygnacjami arkad. Czwartą ścianę pokrywają malowidła o treści batalistycznej (w tym m.in. kopia manierystycznego obrazu Giulia Romana z Watykanu)^[7].

Zwiedzanie z przewodnikiem możliwe jest na dwa sposoby. Pierwszy pozwala zapoznać się z XVIII-wiecznym teatrem, w którym młody Bedřich Smetana pierwszy raz w życiu zagrał dla szerszej publiczności (miejsce urodzin kompozytora znajduje się zaraz obok pałacu) oraz z komnatami na pierwszym piętrze zachodniego skrzydła budowli. Drugi wariant obejmuje zwiedzanie renesansowej kaplicy św. Michała i sali bankietowej (pierwsze piętro wschodniego i północnego skrzydła)^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Národní památkový ústav: Ústřední seznam kulturních památek České republiky. Nemovité památky. [dostęp 2015-04-09]. (cz.).
↑ ^a ^b Czeska czy czeski Litomyšl?. Poradnia Językowa PWN, 2013-09-07. [dostęp 2019-01-02]. Cytat: Według normy wzorcowej mówmy ta Litomyšl i ta Třeboň, według normy użytkowej mówmy ten.
↑ ^a ^b Pałac Litomyšl. ceskomoravskepomezi.info. [dostęp 2015-04-09]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Litomyšl Castle. whc.unesco.org. [dostęp 2015-04-09]. (ang.).
↑ Národní památkový ústav: Zámek v Litomyšli (Litomyšl - část Záhradí). [w:] Národní kulturní památky České republiky [on-line]. Nemovité památky. [dostęp 2015-04-09]. (cz.).
↑ ^a ^b ^c Litomyšl - pałac. www.czechy-wschodnie.info. [dostęp 2015-04-09]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Czechy wschodnie. W: Sławomir Adamczak, Katarzyna Firlej-Adamczak: Czechy. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 253-254, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-140-7.
↑ ^a ^b Litomyšl - zámek. www.npu.cz. [dostęp 2015-04-09]. (cz.).

[2] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[3] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[1] Národní památkový ústav: Ústřední seznam kulturních památek České republiky. Nemovité památky. [dostęp 2015-04-09]. (cz.).

[pwn-4] Czeska czy czeski Litomyšl?. Poradnia Językowa PWN, 2013-09-07. [dostęp 2019-01-02]. Cytat: Według normy wzorcowej mówmy ta Litomyšl i ta Třeboň, według normy użytkowej mówmy ten.

[pomezi-5] Pałac Litomyšl. ceskomoravskepomezi.info. [dostęp 2015-04-09]. (pol.).

[unesco-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Litomyšl Castle. whc.unesco.org. [dostęp 2015-04-09]. (ang.).

[7] Národní památkový ústav: Zámek v Litomyšli (Litomyšl - část Záhradí). [w:] Národní kulturní památky České republiky [on-line]. Nemovité památky. [dostęp 2015-04-09]. (cz.).

[czechywschodnie-8] Litomyšl - pałac. www.czechy-wschodnie.info. [dostęp 2015-04-09]. (pol.).

[adamczak-9] Czechy wschodnie. W: Sławomir Adamczak, Katarzyna Firlej-Adamczak: Czechy. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 253-254, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-140-7.

[npu-10] Litomyšl - zámek. www.npu.cz. [dostęp 2015-04-09]. (cz.).

[:1-11] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[A]