Pałac w Mosznej
50°26′27″N 17°46′05″E/50,440833 17,768056 nr rej. 681/63 z 24.06.1963; 1623/66 z 21.09.1966
| |
 Wschodnie skrzydło pałacu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa 1 |
| Ukończenie budowy |
XVIII wiek |
Położenie na mapie gminy Strzeleczki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
| 50°26′27″N 17°46′05″E/50,440833 17,768056
| |
| Strona internetowa | |
Pałac w Mosznej (niem. Schloss Moschen) – zabytkowa rezydencja położona we wsi Moszna, w województwie opolskim, pomiędzy miastami Prudnik i Krapkowice. W latach 1866–1945 pałac był rezydencją śląskiego rodu Tiele-Wincklerów, potentatów przemysłowych. W latach 1996–2013 Centrum Terapii Nerwic[1]. Pałac jest częściowo udostępniony do zwiedzania[2].
W galerii odbywają się koncerty muzyki kameralnej oraz wystawy dzieł sztuki[3]. W obiekcie odbywa się doroczne Muzyczne Święto Kwitnących Azalii[4] – w maju i czerwcu jest tu popularyzowana muzyka polskich i europejskich kompozytorów, w czasie święta galeria prezentuje wystawy plastyczne, odbywają się tu również plenery malarskie[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pałac posiada 365 pomieszczeń i 99 wież i wieżyczek[6]. Powierzchnia wynosi 8 tys. m², a kubatura – 65 tys. m³[7].
Park[edytuj | edytuj kod]
Obiekt otacza ponad stuhektarowy park[7], który jest częścią parku krajobrazowego z cennym drzewostanem (m.in. trzystuletnie okazy dębów)[8][9] i rzadkimi skupiskami rododendronów[6]. Jedynie oś główna całego konceptu parku ma geometryczny charakter. Tuż za fontanną znajduje się aleja lipowa na końcu której znajduje marmurowy cokół – pozostałość po pomniku Huberta von Tiele– Wincklera. Po obu stronach alei zachowały się XIX-wieczne kanały wodne, zbudowane w stylu holenderskim i francuskim oraz malownicze stawy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Badania archeologiczne wykazały istnienie w miejscu obecnego pałacu śladów średniowiecznej, drewnianej budowli[10]. W ogrodzie pałacowym odkryto na początku XX wieku fragmenty piwnic, które H. Barthel w 1929 roku utożsamił, raczej bezzasadnie, z zamkiem templariuszy, miał on łączyć się podziemiami z zamkiem w Chrzelicach.
Brak informacji o istnieniu pałacu przed 1845. Na podstawie analizy przypałacowego parku uznano, że już w XVIII istniało tu założenie pałacowo-ogrodowe, choć sam budynek mógł być wówczas skromnym dworem. Barokowy pałac w Mosznej był po raz pierwszy wzmiankowany w pracy Johanna Georga Knie z 1845[11]. W tym czasie właścicielami Mosznej była rodzina Seherr-Thoss. W 1853 majątek kupił Heinrich von Erdmansdorf, a w 1866 przemysłowiec Hubert von Tiele-Winckler[12]. Moszna stała się główną rezydencją rodziny Tiele-Wincklerów. Po śmierci Huberta, majątek w Mosznej odziedziczył jego najstarszy syn – Franz Hubert, starosta powiatu prudnickiego[10]. Na mapie okolic Prudnika z drugiej połowy XIX wieku zaznaczony jest budynek na planie prostokąta z silnie wysuniętymi ryzalitami środkowymi, usytuowany prostopadle do osi parkowej[13].
W nocy z 2 na 3 czerwca 1896 z nieokreślonych przyczyn w Mosznej wybuchł pożar. Barokowy pałac wówczas częściowo spłonął. Franz Hubert przystąpił do odbudowy pałacu. Budowa obecnego obiektu zrealizowana została w dwóch fazach. Pierwsza, przypadająca na lata 1896–1900, obejmowała odbudowę spalonej części środkowej oraz dobudowę masywu skrzydła wschodniego[14] w stylu neogotyckim[15]. Faza druga, czyli lata 1913–1914, to dobudowa skrzydła zachodniego[16] w stylu neorenesansowym[15].
Początkowo członkowie rodu Tiele-Wincklerów mieli być chowani w krypcie pod pałacową kaplicą. Z uwagi na to, że panowała tam zbyt duża wilgoć, podjęto decyzję o przeniesieniu miejsca rodowych pochówków na mieszczący się w pałacowym parku cmentarz. Jest on udostępniony zwiedzającym[17]. W 1904, 1911 oraz 1912 roku gościem podczas polowań urządzanych przez Franza Huberta von Tiele-Wienckler był cesarz Wilhelm II[6].
Podczas II wojny światowej dostosowano niektóre pomieszczania pałacu dla potrzeb filii lazaretu w Prudniku[16][18]. Pałac nie ucierpiał w wyniku działań wojennych[19]. W 1945 w pałacu kwaterowały oddziały armii radzieckiej. W tym okresie dewastacji uległa większa część wyposażenia pałacowego[7] oraz wywieziono większość przechowywanych tam dzieł sztuki, głównie obrazów i rzeźb[20]
Po wojnie umieszczano w pałacu na krótko różne instytucje, dopiero w 1972 roku stał się siedzibą sanatorium, a od 1996 roku Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Centrum Terapii Nerwic. W 1948 roku na części gruntów dawnego majątku powstała Państwowa Stadnina Koni[7]. Od 2013 funkcjonuje jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która została utworzona na mocy uchwały Sejmiku Województwa Opolskiego z 25 czerwca 2013[21]. Od 2013 w pałacu funkcjonuje hotel i restauracja[6]. Szpital został przeniesiony do budynku nieopodal[22]. W ferie zimowe oraz wakacje letnie w pałacu odbywają się tematyczne kolonie letnie dla dzieci i młodzieży[23].
W latach 2021-2022 przy elewacji pałacu zrealizowano prace renowacyjne. Remont realizowany był przez Województwo Opolskie w ramach unijnych funduszy z polsko-czeskiego programu Interreg V-A [24].
Odniesienie w kulturze[edytuj | edytuj kod]
W 1978 roku kręcono tu film „Test pilota Pirxa"[25], w 1985 roku „Lubię nietoperze"[26], a w 1990 roku „Piggate". W Mosznej nakręcono również w 2011 roku sceny do filmu „Dass". W 2018 roku na terenie pałacu i parku kręcone były sceny do filmu „Brigitte Bardot cudowna".
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
23 maja 2022 Narodowy Bank Polski wyemitował w nakładzie do 1 mln sztuk monetę okolicznościową o nominale 5 złotych z serii „Odkryj Polskę” – Zamek w Mosznej[27].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Pałac na starej pocztówce
-
Pałac w Mosznej z lotu ptaka
-
-
Pałac w Mosznej
-
Wschodnie skrzydło i oranżeria zbudowane na przełomie XIX i XX wieku w stylu neogotyckim
-
Elewacja ogrodowa
-
Środkowe skrzydło w stylu neobarokowym
-
Zachodnie skrzydło zabudowane w latach 1912-1914 w stylu neorenesansowym
-
Wieża pałacu
-
Widok parku od strony pałacowego tarasu
-
Miniatura pałacu w Parku Miniatur Zabytków w Kowarach
aB.Maliszewska.jpg)
.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Stadnina koni w Mosznej
- Fabryka robotów w Mosznej
- Centrum Terapii Nerwic w Mosznej
- Dom Seiora Amazonka w Mosznej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Centrum Terapii Nerwic – Moszna. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-30)]. (pol.).
- ↑ Radosław Dimitrow, Zamek w Mosznej świeci pustkami, „nto.pl”, 23 lipca 2013 [dostęp 2017-05-01] (pol.).
- ↑ https://radio.opole.pl/101,583343,xxxviii-festiwal-muzyczne-swieto-kwitnacych-azal
- ↑ Muzyczne Święto Kwitnących Azalii. O festiwalu., www.mosznazamek.pl [dostęp 2023-03-23] (pol.).
- ↑ Wojciech Giermaziak, Zamek w Mosznej jako dawne Centrum Terapii Nerwic, „Forum Bibliotek Medycznych”, R.10, nr 1, 2017, s.546.
- ↑ a b c d Historia – Zamek Moszna, www.moszna-zamek.pl [dostęp 2017-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-19] (pol.).
- ↑ a b c d l, Zamek Moszna - Historia zamku, www.zamek-moszna.info.pl [dostęp 2017-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-15] (pol.).
- ↑ M. Czekalski, Zabytkowy park w Mosznej, „Rocznik Dendrologiczny”, vol.38, 1989, s.108.
- ↑ Jak z bajki, „Spotkania z zabytkami : informator popularnonaukowy”, R.19 (nr 7), 1995, s.20.
- ↑ a b Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 148.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 149.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 147.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 150.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 152.
- ↑ a b Zamek w Mosznej – zwiedzanie, historia, „Onet Podróże”, 21 września 2015 [dostęp 2017-05-01] (pol.).
- ↑ a b Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 153.
- ↑ Anna Majdecka-Strzeżek, Ogrody wiecznej pamięci w krajobrazie kulturowym, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” (z.3), 2016, s. 33.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 221.
- ↑ Gunter Grundmann, Pałac w Mosznej i hrabiowska rodzina von Tiele-Wincklerów, „Zeszyty Edukacji Kulturalnej”, nr 40, 2003, s. 97.
- ↑ Tomasz Hankiewicz, Pałace i dwory, cz.2, seria: Nasza Polska, Warszawa: De Agostini Polska, [cop. 2011], s. 15.
- ↑ Moszna Zamek Sp. z o.o. z siedzibą w Mosznej w BIP województwa opolskiego.
- ↑ Centrum Terapii Nerwic w Mosznej. [dostęp 2018-04-03].
- ↑ Kolonie tematyczne dla dzieci w Pałacu Moszna, hugoyorck.pl [dostęp 2023-10-10].
- ↑ Radosław Dimitrow, Remont pałacu na wykończeniu! Obiekt odzyskał swój dawny blask, Nowa Trybuna Opolska, 3 lutego 2023 [dostęp 2023-03-23] (pol.).
- ↑ Zamek w Mosznej i Prószkowie - relacja z wycieczki
- ↑ Halina Krüsch Czopowik, Bajkowy zamek w Mosznej, 2012-03-01
- ↑ Andrzej Dereń, Zamek Moszna – 5 złotych, Teraz Prudnik!, 2 czerwca 2022 [dostęp 2022-09-28] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maria Cichoń-Bitka. Historia zamku w Mosznej. „Opolski Informator Konserwatorski”. 4, 1987. Opole: WOINTE.
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
