Państwa nieuznawane
państwa częściowo uznane na arenie międzynarodowej (przynajmniej przez jedno państwo członkowskie ONZ)
państwa nieuznawane na arenie międzynarodowej, de facto kontrolujące swoje terytorium
terytoria o nieustalonym statusie politycznym
Państwa nieuznawane (inne terminy stosowane zamiennie: państwa nieuznane, quasi-państwa, parapaństwa, państwa de facto niepodległe) – termin stosowany dla kilku jednostek politycznych świata, które pomimo braku uznania na arenie międzynarodowej (lub z minimalnym uznaniem) de facto są niepodległymi państwami.
Praktyka uznawania państw pojawiła się pod koniec XVIII wieku w związku z uznaniem niepodległości Stanów Zjednoczonych przez niektóre inne państwa. Później zasada ta się rozszerzała, by osiągnąć kulminację w postaci uznawania niepodległości byłych kolonii.
W myśl dominującej w prawie międzynarodowym zasady uznanie państwa na arenie międzynarodowej nie jest warunkiem koniecznym do jego powstania. W praktyce jednak jest inaczej: państw nieuznawanych na arenie międzynarodowej nie uważa się za niepodległe. Jednak nie zmienia to faktu, że państwa takie funkcjonują, mają swoje terytoria, ludność i rządy sprawujące nad nimi suwerenną kontrolę. Obszarów separatystycznych, które ogłosiły niepodległość, jest na świecie wiele, lecz tylko nieliczne z nich można zaliczyć do państw de facto niepodległych. Nie będą nimi regiony, które proklamowały niepodległość, lecz w dalszym ciągu pozostają pod faktyczną władzą kraju, do którego dotychczas należały. Państwami nie są również obszary separatystyczne, na których wciąż trwają walki i sytuacja może ciągle ulegać zmianie – przykładem jest Czeczenia, która obecnie jest w znacznej części podporządkowana Rosji.
Obecnie za de facto niepodległe można uznać osiem państw, których niepodległość, ogłoszona co najmniej kilkanaście lat temu, zdążyła już okrzepnąć lub została uznana przez co najmniej jedno państwo uznawane na arenie międzynarodowej, a ich rządy bez przeszkód sprawują władzę nad terytorium, mającym w miarę określone granice i stałą ludność.
Podobny nieco charakter do państw nieuznawanych mają terytoria o nieustalonym statusie. Są to terytoria, które domagają się uznania niepodległości i których aspiracje są poważnie brane pod uwagę na arenie międzynarodowej. Zawiłości świata polityki międzynarodowej powodują jednak, że dotychczas kraje te faktycznie pozostają pod władzą państw sąsiednich, a ich ostateczny status, to znaczy nadanie niepodległości lub pozostanie w jakiejś formie związku z państwem administrującym, ma zostać rozstrzygnięty w bliżej nieokreślonej przyszłości. Obecnie na świecie istnieją dwa takie terytoria: Sahara Zachodnia i Palestyna – mimo swojego nieuregulowanego statusu są one przez część państw uznawane za kraje niepodległe.
Państw nieuznawanych nie należy mylić z mikronacjami (na przykład Sealand, Seborga, Hutt River), które w ogóle nie są elementem polityki międzynarodowej (choć część z nich do tego aspiruje), a ich „istnienie” wynika w głównej mierze z ich ignorowania lub traktowania przez władze poszczególnych państw jako swoisty folklor.
Do grona państw nieuznawanych nie zalicza się terytoriów kontrolowanych przez grupy terrorystyczne. Przykładem jest Państwo Islamskie, które ogłosiło się kalifatem 29 czerwca 2014[1], posiada pełną kontrolę nad opanowanym terytorium i ma znamiona państwowości[2]. Część źródeł z tego powodu rozważa czy Państwo Islamskie można uznać za państwo[3], a niektóre źródła określają Państwo Islamskie mianem quasi-państwa[4]. Jednak nie jest zaliczane do państw nieuznawanych, gdyż przeszkodą jest nie tylko brak uregulowanego statusu międzynarodowego, ale także łamanie międzynarodowych praw człowieka, terroryzm i zbrodniczość wpisane w ideę działania samozwańczego kalifatu[5][6] i krytykę całości idei ze strony Organizacji Narodów Zjednoczonych[7]. Skala zbrodniczości i terroru w rozmiarze domniemanego państwa nie jest spotykana w żadnym kraju na świecie w historii współczesnej – z tych względów Państwo Islamskie określa się mianem organizacji terrorystycznej – z silną i rozbudowaną strukturą – ale nie państwem nieuznawanym[8]. Również znaczna większość środowiska muzułmańskiego neguje państwowość (także w rozumieniu ponadnarodowego kalifatu) i określa Państwo Islamskie mianem organizacji terrorystycznej[6][9].
Państwa częściowo uznane na arenie międzynarodowej[edytuj | edytuj kod]
Abchazja od 1992 (w 2018 uznawana przez 5 państw członkowskich ONZ: Rosję, Nauru, Nikaraguę, Syrię i Wenezuelę oraz 4 inne państwa nieuznawane: Doniecką RL[10], Górski Karabach[11], Naddniestrze i Osetię Południową[12]; posiada ambasady w: Nikaragui[13], Rosji[14])
Cypr Północny od 1974 (w 2014 uznawany przez 1 państwo członkowskie ONZ: Turcję)
Kosowo od 2008 (11 lutego 2014 uznawane przez 105 do 108 państw członkowskich ONZ[a]: Afganistan, Albanię, Andorę, Arabię Saudyjską, Australię, Austrię, Bahrajn, Belgię, Belize, Benin, Brunei, Bułgarię, Burkinę Faso, Burundi, Chorwację, Czad, Czarnogórę, Czechy, Danię, Dominikę, Dominikanę, Dżibuti, Egipt, Estonię, Fidżi, Finlandię, Francję, Gabon, Gambię, Ghanę, Grenadę, Gujanę, Gwineę, Gwineę Bissau, Haiti, Holandię, Honduras, Irlandię, Islandię, Japonię, Jemen, Jordanię, Kanadę, Katar, Kiribati, Kolumbię, Komory, Koreę Południową, Kostarykę, Kuwejt, Lesotho, Liberię, Libię, Liechtenstein, Litwę, Luksemburg, Łotwę, Macedonię, Malawi, Malediwy, Malezję, Maltę, Mauretanię, Mikronezję, Monako, Nauru, Niemcy, Niger, Nigerię, Norwegię, Nową Zelandię, Oman, Pakistan, Palau, Panamę, Papuę-Nową Gwineę, Peru, Polskę, Portugalię, Republikę Środkowoafrykańską, Salwador, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Samoa, San Marino, Senegal, Sierra Leone, Słowenię, Somalię, Stany Zjednoczone, Suazi, Szwajcarię, Szwecję, Tajlandię, Tanzanię, Timor Wschodni, Tonga, Turcję, Tuvalu, Ugandę, Vanuatu, Węgry, Wielką Brytanię, Włochy, Wybrzeże Kości Słoniowej, Wyspy Marshalla, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca i Zjednoczone Emiraty Arabskie)
Osetia Południowa od 1991 (w 2018 uznawana przez 5 państw członkowskich ONZ: Nauru, Nikaraguę, Rosję, Syrię i Wenezuelę oraz 6 innych państw nieuznawanych: Abchazję[12], Doniecką RL[10], Górski Karabach, Ługańską RL[15], Naddniestrze i Saharę Zachodnią[16]; posiada ambasady w: Abchazji[13], Ługańskiej RL[17], Nikaragui[18], Rosji i Wenezueli[19])
Republika Chińska od 1949 (w 2019 uznawana przez 14 państw członkowskich ONZ: Belize, Eswatini, Gwatemalę, Haiti, Honduras, Nauru, Nikaraguę, Palau, Paragwaj, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Tuvalu, Wyspy Marshalla, oraz przez Stolicę Apostolską)
Państwa nieuznawane na arenie międzynarodowej, de facto kontrolujące swoje terytorium[edytuj | edytuj kod]
Górski Karabach od 1991; uznawany za część Azerbejdżanu (uznawany przez 2 inne państwa nieuznawane: Abchazję i Osetię Południową[20])
Naddniestrze od 1990; uznawane za część Mołdawii (uznawane przez 3 inne państwa nieuznawane: Abchazję, Górski Karabach i Osetię Południową[21])
Somaliland od 1991; uznawany za część Somalii
Doniecka Republika Ludowa od 2014[22][23]; uznawana za część Ukrainy (uznawana przez 2 inne państwa nieuznawane: Osetię Południową[24] i Ługańską Republikę Ludową)
Ługańska Republika Ludowa od 2014[22][23]; uznawana za część Ukrainy (uznawana przez 2 inne państwa nieuznawane: Osetię Południową[25] i Doniecką Republikę Ludową)
Terytoria o nieustalonym statusie[edytuj | edytuj kod]
Palestyna (uznawana za państwo przez ONZ (państwo obserwator w ONZ) oraz ponad 100 państw, z czego część, w tym Polska, uznaje za podmiot prawa międzynarodowego Palestyńskie Władze Narodowe, a nie państwo palestyńskie)
Sahara Zachodnia od 1976 (w 2013 uznawana przez 51 państw i 1 państwo nieuznawane (Osetia Południowa) za niepodległe państwo, pełnoprawny członek Unii Afrykańskiej, większość terenów pozostaje pod administracją marokańską)
Historyczne państwa nieuznawane lub częściowo uznane, de facto kontrolujące swoje terytorium, istniejące po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
Adżaria od 1991 do 2005 (formalnie nie proklamowała niepodległości), obecnie część Gruzji
Anguilla od 1967 do 1969, obecnie terytorium zależne Wielkiej Brytanii
Anjouan od 1997 do 2002, obecnie część Komorów
Biafra od 1967 do 1970, obecnie część Nigerii
Bophuthatswana od 1977 do 1994, obecnie część Republiki Południowej Afryki
Ciskei od 1981 do 1994, obecnie część Republiki Południowej Afryki
Czeczenia od 1996 do 1999, obecnie część Rosji
Gagauzja od 1990 do 1994, obecnie część Mołdawii
Herceg-Bośnia od 1992 do 1994, obecnie część Bośni i Hercegowiny
Jubaland od 1998 do 2001, obecnie część Somalii
Kabinda od 1975 do 1976, obecnie część Angoli
Kaczin od 1962 do 1994, obecnie część Mjanmy
Kasai Południowe od 1960 do 1961, obecnie część Demokratycznej Republiki Konga
Katanga od 1960 do 1964, obecnie część Demokratycznej Republiki Konga
Krym od 11 (17) marca 2014 do 21 marca 2014, obecnie część Ukrainy wcielona do Rosji
Kurdystan od 1991 do 2003 (formalnie nie proklamował niepodległości), obecnie część Iraku
Mohéli od 1997 do 1998, obecnie część Komorów
Nachiczewan w 1990, obecnie część Azerbejdżanu
Południowe Moluki w 1950, obecnie część Indonezji
Republika Serbska od 1992 do 1995, obecnie część Bośni i Hercegowiny
Republika Serbskiej Krajiny od 1991 do 1995, obecnie część Chorwacji
Rodezja od 1965 do 1980, obecnie Zimbabwe
Rotuma od 1987 do 1988, obecnie część Fidżi
Suwadiwy od 1959 do 1963, obecnie część Malediwów
Tałysko-Mugańska Republika Autonomiczna w 1993, obecnie część Azerbejdżanu
Tanna w 1980, obecnie część Vanuatu
Tatarstan od 1991 do 1994, obecnie część Rosji
Transkei od 1976 do 1994, obecnie część Republiki Południowej Afryki
Tybet do 1950, obecnie część Chińskiej Republiki Ludowej
Vemerana w 1980, obecnie część Vanuatu
Venda od 1979 do 1994, obecnie część Republiki Południowej Afryki
Waziristan w 2006, obecnie część Pakistanu
Wyspa Bougainville’a od 1990 do 1997, obecnie część Papui-Nowej Gwinei
Zachodnia Bośnia od 1993 do 1995, obecnie część Bośni i Hercegowiny
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- państwa świata
- terytoria zależne
- terytoria autonomiczne
- Organizacja Narodów i Ludów Niereprezentowanych
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W przypadku trzech państw – Nigerii, Ugandy oraz Wysp Świętego Tomasza i Książęcej – władze Kosowa twierdzą, że uznanie nastąpiło, zaś władze tych państw temu zaprzeczają.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kalif bez przyszłości, wiadomosci.onet.pl
- ↑ Kalifat Państwo Islamskie – spełniony sen Al Kaidy, mpolska24.pl
- ↑ Czy Państwo Islamskie jest państwem?, politykaglobalna.pl
- ↑ Czym jest Islamskie Państwo Iraku i Lewantu?, politykaglobalna.pl
- ↑ Self-Appointed ‘Caliph’ Makes First Public Appearance, CNS News
- ↑ a b Grzegorz Małyga, Czy Państwo Islamskie to islamskie państwo? [w:] Magazyn Uniwersal, Instytut Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego [1]
- ↑ United Nations Official Document
- ↑ Krzysztof Strachota, Bliski Wschód w cieniu Państwa Islamskiego [w:] Punkt Widzenia nr 52, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa 2015, ISBN 978-83-62936-67-0
- ↑ dr hab. Alona Maria Piwko, Od kalifatu do Państwa Islamskiego. Historia i teraźniejszość w aktualnej sytuacji Iraku [w:] półrocznik Nurt SVD nr 1 (2016), str. 93-110, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
- ↑ a b http://www.turkishweekly.net/2015/05/13/news/ukrainian-separatists-recognize-abkhazia-south-ossetia/
- ↑ Cтраны , признавшие независимость Республики Абхазия | ПОСОЛЬСТВО РЕСПУБЛИКИ АБХАЗИЯ В БОЛИВАРИАНСКОЙ РЕСПУБЛИКЕ ВЕНЕСУЭЛА, abjasia.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-18] (ros.).
- ↑ a b NEWSru.com :: Абхазия, Южная Осетия и Приднестровье признали независимость друг друга и призвали всех к этому же, newsru.com [dostęp 2017-11-25].
- ↑ a b Abkhazia, S. Ossetia may soon open embassies in Nicaragua - Sputnik International, sputniknews.com [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Embassy Of Abkhazia To Russia Opened In Moscow, abkhaziagov.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-05-29].
- ↑ Luhansk People’s Republic Recognizes South Ossetia, themoscowtimes.com [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ georgiandaily.com – Semi-Recognized Western Sahara to Recognize South Ossetia, georgiandaily.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-03].
- ↑ The Embassy of South Ossetia opened in LNR :: 15-th REGION :: North Ossetia :: Vladikavkaz, osetia.info [dostęp 2017-11-25].
- ↑ South Ossetia Opens Home-Office Embassy – Kanal PIK TV, pik.tv [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-21].
- ↑ Abjasia.org.ve | Sitio oficial
de la Embajada de la
República de Abjasia
en Venezuela - ↑ Вице-спикер парламента Абхазии: Выборы в НКР соответствуют всем международным стандартам » Ararat-online.ru - Армянский информационный интернет портал, ararat-online.ru [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Pyrzowice - Lotnisko w Katowicach - Naddniestrze, pyrzowice.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ a b http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/78263/2015-3-A.%20Szumski.pdf
- ↑ a b http://tnkul.pl/files/userfiles/files/RNS2016nr1_011-029_Legucka.pdf
- ↑ South Ossetia recognizes Donetsk People’s Republic, kyivpost.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-28].
- ↑ South Ossetia Recognizes 'Luhansk People’s Republic', rferl.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Państwa nieuznawane i terytoria o nieustalonym statusie w: Wielki atlas świata, Wyd. EM, Warszawa 2006
- W. Malendowski, Zbrojne konflikty i spory międzynarodowe u progu XXI wieku. Atla 2,
- K. Kubiak, Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie. Wyd. Trio, Warszawa 2005.
- L. Antonowicz, Pojęcie państwa w prawie międzynarodowym. PWN, Warszawa 1974
