Państwowy Instytut Meteorologiczny

Centralny Instytut Meteorologiczny (PIM) – został utworzony jako wyższy zakład naukowo-badawczy, jednoczący całokształt państwowej służby meteorologicznej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, nie wyłączając służby dla potrzeb wojskowych.

Nadzór na Instytutem sprawował Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami.

Powołanie Instytutu

Na podstawie rozporządzenie Rady Ministrów 1919 r. w przedmiocie organizacji państwowego instytutu meteorologicznego ustanowiono Instytut, z zadaniem prowadzenia spostrzeżeń i badań meteorologicznych oraz organizacja i zawiadywanie służby pogody na potrzeby rolnictwa, lotnictwa, zwłaszcza wojskowego oraz komunikacji lądowej i wodnej.  

Na mocy ustawy z 1922 r. zatwierdzono statut Państwowego Instytutu Meteorologicznego, jednocześnie utraciła moc rozporządzenia Rady Ministrów 1919 r.  

Pierwszym dyrektorem w latach 1919–1926 był prof. dr Władysław Gorczyński. Następnymi dyrektorami byli Antoni Bolesław Dobrowolski (1927–1929), Jean Lugeon (1931–1936), i Jan Blaton (1936–1939).

Początkowo Instytut mieścił się w Warszawie przy ul. Śniadeckich 8, lecz wkrótce otrzymał 14 pokoi w Pałacu Staszica przy Krakowskim Przedmieściu.

Polska sieć synoptyczna składała się w 1924 z siedmiu stacji: Warszawy, Poznania, Lwowa, Wilna, Gdańska i Pińska. Wydział Morski PIM otrzymał siedzibę w 1930 w Obserwatorium Morskim w Gdyni. Pod koniec lat trzydziestych korzystano też z Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego na szczycie Pop Iwan w Beskidach Wschodnich.

Rozważano połączenie PIM z Państwowym Instytutem Hydrologicznym. Budowa wspólnej siedziby połączonych instytutów na warszawskich Bielanach nie doszła do skutku z powodu wybuchu II wojny światowej.

W 1946 roku powołano Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny.

Zadania Instytutu

Do zadań Państwowego Instytutu Meteorologicznego należało:

• organizowanie i prowadzenie spostrzeżeń oraz specjalnych badań naukowych z zakresu meteorologii;
• organizowanie służby pogody i wszelkiej innej służby meteorologicznej ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb rolnictwa, wojskowości, lotnictwa, marynarki, komunikacji lądowej i wodne), oraz wyzyskania sił wodnych;
• stały nadzór naukowy i fachowo - techniczny nad stacjami i zakładami meteorologicznymi, prowadzonymi przez urzędy i zakłady państwowe oraz osoby i instytucje, korzystające w tym celu z finansowej pomocy Państwa;
• popieranie badań i prac meteorologicznych;
• udział w akcji meteorologicznej międzynarodowej;
• ogłaszanie wyników badań i spostrzeżeń meteorologicznych.

Organizacja Instytutu

Państwowy Instytut Meteorologiczny dzielił się na następujące wydziały:

• wydział ogólny,
• wydział stacji meteorologicznych,
• wydział sprawdzań przyrządów,
• wydział synoptyczny (biuro pogody),
• wydział aerologiczno-wojskowy i morski.

Tworzenie nowych lub zwijanie istniejących wydziałów następowało na mocy decyzji Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych, w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami.

Państwowy Instytut Meteorologiczny miał prawo otwierania własnych stacji oraz zakładów specjalnych (obserwatoria, biura pogody).

Państwowy Instytut Meteorologiczny oraz jego stacje i zakłady w sprawach meteorologii korzystały w zakresie wewnętrznej i zewnętrznej korespondencji radiotelegraficznej, telegraficznej, telefonicznej i pocztowej z wszelkich ulg, przysługujących urzędom państwowym, a w szczególności z prawa pierwszeństwa w przesyłaniu tej korespondencji.

Państwowy Instytut Meteorologiczny miał prawo posiadania własnych stacji radiotelegraficznych. Otwieranie tych stacji następowało w porozumieniu z Ministerstwem Poczt i Telegrafów.

Kierownictwo Instytutu

Na czele Państwowego Instytutu Meteorologicznego stał dyrektor, który zarządza wszystkimi sprawami Instytutu i był odpowiedzialny za jego działalność.

Dyrektora Państwowego instytutu Meteorologicznego mianował Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

Do obowiązków dyrektora Państwowego Instytutu Meteorologicznego należy w szczególności:

• kierownictwo i nadzór nad pracami Instytutu,
• opracowywanie budżetu Instytutu i rozporządzanie sumami w ramach tego budżetu,
• mianowanie personelu pomocniczego urzędniczego na stanowiska X, XI i XII stopnia służbowego, oraz niższych funkcjonariuszy i zwalnianie ze służby tego personelu,
• zwoływanie rady Instytutu, układanie porządku obrad rady i przewodniczenie jej obradom, reprezentowanie Instytutu na zewnątrz oraz reprezentowanie Państwa Polskiego w międzynarodowej organizacji meteorologicznej.

Rada Instytutu

Jako organ doradczy i opiniodawczy czynna była rada Państwowego Instytutu Meteorologicznego.

Radę Państwowego Instytutu Meteorologicznego tworzyli:

• dyrektor Instytutu lub wicedyrektor, jako przewodniczący:
• przedstawiciele zainteresowanych ministerstw, a mianowicie:
• przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wojskowych,
• przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych,
• przedstawiciel Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego,
• przedstawiciel Ministerstwa Robót Publicznych,
• przedstawiciel Ministerstwa Kolei Żelaznych,
• przedstawiciel Ministerstwa Poczt i Telegrafów;
• po jednym przedstawicielu środowisk naukowych.

Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych mógł powołać do składu rady po jednym przedstawicielu innych instytucji naukowych i zawodowych.

Kompetencje Rady

Do kompetencji rady Instytutu należało;

• rozpatrywanie sprawozdań z działalności Państwowego Instytutu Meteorologicznego,
• udział w opracowywaniu regulaminów Instytutu,
• wypowiadanie opinii w sprawach mianowania dyrektora Instytutu,
• wypowiadanie opinii w sprawach mianowania korespondentów Państwowego Instytutu Meteorologicznego,  
• wypowiadanie opinii fachowych w sprawach, przekazanych radzie przez Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych lub dyrektora Instytutu.

Bibliografia

• Gazeta Obserwatora IMGW, Rok LIII, zesz. 1/2004, Państwowy Instytut Meteorologiczny, s. 6