Paciorki jednego różańca

Paciorki jednego różańca

Gatunek	psychologiczny, obyczajowy
Rok produkcji	1979
Data premiery	24 marca 1980
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	106 min
Reżyseria	Kazimierz Kutz
Scenariusz	Kazimierz Kutz
Główne role	Augustyn Halotta Marta Straszna Ewa Wiśniewska Franciszek Pieczka
Muzyka	Wojciech Kilar
Zdjęcia	Wiesław Zdort
Scenografia	Andrzej Płocki
Kostiumy	Barbara Ptak
Montaż	Józef Bartczak
Wytwórnia	Zespół Filmowy „Kadr”

Paciorki jednego różańca – polski film psychologiczno-obyczajowy z 1979 roku w reżyserii Kazimierza Kutza, nakręcony na podstawie noweli Tego domu już nie ma Albina Siekierskiego. Paciorki jednego różańca stanowią trzecie ogniwo trylogii śląskiej Kutza, następujące po Soli ziemi czarnej (1969) i Perle w koronie (1971).

Opis fabuły

Akcja filmu toczy się na katowickim Giszowcu, gdzie osiedle starych domków górniczych ma zostać zburzone, a na ich miejscu mają powstać bloki z wielkiej płyty. Część mieszkańców pogodziła się z decyzją władz i opuszcza osiedle. Jednakże emerytowany górnik Habryka, były powstaniec śląski i przodownik pracy, deklaruje, że nie wyprowadzi się ze swojego domu. W swym zamiarze popierają go żona oraz młodszy syn.

Gdy zbliża się termin rozbiórki, starszy syn odwiedza Habrykę celem przekonania go do opuszczenia domku. Nawet dyrektor kopalni, w której pracuje młodszy syn, próbuje przekonać Habrykę do przeprowadzki. Ten jednak pozostaje nieugięty, wskutek czego jego rodzina podlega szykanom. Tymczasem w kopalni zapada decyzja, że należy wynagrodzić krzywdę wyrządzoną Habryce. Habryka otrzymuje na własność willę w Katowicach, dokąd przenosi się wraz z żoną. W nowym lokum czuje się jednak coraz gorzej i umiera. Na jego cześć odbywa się uroczysty pogrzeb.

Obsada

• Augustyn Halotta – Karol Habryka
• Ewa Wiśniewska – Zosia
• Franciszek Pieczka – Jerzy
• Jan Bógdoł – Antek
• Marta Straszna – Habrykowa
• Stanisław Zaczyk – dyrektor Malczewski
• Tadeusz Madeja
• Tadeusz Szaniecki – przewodniczący rady zakładowej
• Jerzy Rzepka – Leszek

Produkcja

Choć Paciorki jednego różańca powstały na podstawie noweli Tego domu już nie ma Albina Siekierskiego, film dla Kutza miał również podłoże autobiograficzne. Na początku lat 70. rodzina Kuców z inspiracji Kazimierza Kutza opuściła chałupę w Szopienicach i przeprowadziła się do bloku na nowo wybudowanym osiedlu. Kazimierz Kutz wspominał z wyrzutem, że przeprowadzka przyśpieszyła śmierć ojca; „Matkę […] zauroczyły zieleń, łazienka i centralne. Ojciec wytrzymał dwa tygodnie”. Zdjęcia wykonano w kolonii domków górniczych na osiedlu Giszowiec, które w tym czasie miał spotkać dokładnie taki sam los. Dlatego też film początkowo miał problemy z cenzurą. Zarzucano Kutzowi na przykład, że „bohaterowie jedzą na śniadanie jajka, gdy tymczasem w sklepach jest mięso”, a „starzy ludzie nie wyglądają tak okropnie”. Film jednak został dopuszczony do rozpowszechniania, co Ilona Copik w daleko późniejszym tekście tłumaczyła hipotezą, żę „prawdopodobnie zadziałała sława reżysera, a także powszechnie podzielany pogląd, że o Śląsku Kutz potrafił opowiadać jak mało kto”.

Znaczenie

Dom filmowego Habryki przy ulicy Przyjaznej 28/1 w Katowicach-Giszowcu

Film Paciorki jednego różańca wywołał ożywioną debatę na temat dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska, niszczonego przez władze komunistyczne. Jak pisała Copik: „To m.in. dzięki trzeciemu śląskiemu filmowi sprawa Giszowca stała się głośna, a wskutek uporu garstki zapaleńców udało się ocalić osiedle przed ostateczną materialną i kulturową destrukcją”. Przykładowo dom, który stanowi centrum fabularne filmu, rzeczywiście w roku 1979 przeznaczony był do wyburzenia pod nowe zabudowania. Lokalny konserwator zabytków wstrzymał jednak prace. Budynek ten istnieje do dzisiaj przy ulicy Przyjaznej 28 w Katowicach.

Nagrody

Rok	Instytucja	Nagroda	Odbiorca
1980	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach	Nagroda Specjalna	Kazimierz Kutz
	Lubuskie Lato Filmowe	Srebrne Grono	Augustyn Halotta Marta Straszna
	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy Gdańskie	Kazimierz Kutz
	Dyskusyjny Klub Filmowy w Świebodzinie	Samowar, Nagroda Entuzjastów Kina
1981	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Figuiera da Foz	Srebrny Medal
1982	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w São Paulo	II miejsce w plebiscycie publiczności

Bibliografia

• IlonaI. Copik IlonaI., Ostatni bastion śląskości? Repetycje z twórczości Kazimierza Kutza (wokół filmu „Paciorki Jednego Różańca”), „Studia Śląskie” (84), 2019, s. 91–103, ISSN 0039-3355 [dostęp 2021-07-15] .

Linki zewnętrzne

• Paciorki jednego różańca na kanale Studia Filmowego KADR w serwisie YouTube
• Paciorki jednego różańca w bazie IMDb (ang.)
• Paciorki jednego różańca w bazie Filmweb
• Paciorki jednego różańca w bazie filmpolski.pl
• Opis filmu w portalu Culture.pl
• Paciorki jednego różańca w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”