Pakriaunys
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Wysokość |
102 m n.p.m. |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Litwy  | |
 55°52′14,39″N 25°47′25,25″E/55,870664 25,790347
| |
Pakriaunys (hist. pol. Pokrewnie) – wieś na Litwie położona w rejonie rakiszeckim okręgu poniewieskiego, 16 km na południowy wschód od Rakiszek.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Własność[edytuj | edytuj kod]
Tutejsze dobra, zlokalizowane nad rzeką Krewną, były nadane kniaziowi Michałowi Oboleńskiemu. Miały powierzchnię 1200 dziesięcin i obejmowały szereg folwarków, w tym Pokrewnie. W 1667 roku należały do Piotra Rudomina-Dusiackiego, następnie do rodziny Pac-Pomarnackich h. Gozdawa. Konstancja Pac-Pomarnacka (~1780–1868)[1], wychodząc za Krzysztofa Broel-Platera, wniosła ten majątek do rodziny męża. Ich córka Antonina (~1810–1842), wychodząc w 1827 roku za Jana Feliksa Weyssenhoffa (1791–1879), wniosła z kolei te dobra do rodziny Weyssenhoffów. Po śmierci Jana Feliksa Weyssenhoffa Pokrewnie odziedziczył ich młodszy syn Antoni (1842–1912), żonaty z Pauliną Kończanką, córką Medarda i Pauliny z Białłozorów. Ponieważ małżeństwo było bezdzietne, Pokrewnie przypadły synom starszego brata Antoniego, Władysława (1830–1900) – Janowi Antoniemu (1868–1946) i Henrykowi (1859–1930) Weyssenhoffom. Władze litewskie jednak uniemożliwiły objęcie przez nich majątku, więc wdowa po Antonim, Paulina z Kończów Weyssenhoffowa, w porozumieniu z bratankami męża, sprzedała pozostawioną jej po reformie rolnej resztkę majątku. Pokrewnie kupił nabywca litewski[2][3][4].
Henryk Weyssenhoff urodził się w tym majątku[2][4].
Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]
| rok | liczba ludności |
|---|---|
| 1902 | 335 |
| 1923 | 285 |
| 1959 | 213 |
| 1970 | 114 |
| 1979 | 86 |
| 1989 | 53 |
| 2001 | 41 |
| 2011 | 47[5] |
- W I Rzeczypospolitej – w województwie wileńskim Rzeczypospolitej[2];
- po III rozbiorze Polski (od 1795 roku) majątek należał do gminy i parafii Krewno (lit. Kriaunos) w powiecie nowoaleksandrowskim (ujeździe) guberni wileńskiej (w latach 1797–1801 guberni litewskiej), a od 1843 roku guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego[3];
- od 1922 roku wieś należy do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
Dwór[edytuj | edytuj kod]
Według miejscowych przekazów w drugiej połowie XVIII wieku Pac-Pomarnaccy wybudowali tu parterowy, jedenastoosiowy, na niewysokiej podmurówce, modrzewiowy dwór, który zachował się z niewielkimi zmianami do 1939 roku. Był wzniesiony na planie prostokąta, od tyłu miał dwa skrzydła boczne, które nadawały mu kształt podkowy. W środkowej części dodano piętro, ta część była od frontu poprzedzona portykiem o czterech parach kolumn w wielkim porządku, podpierających trójkątny szczyt. Na pierwszym piętrze portyku mieścił się balkonik. Pod portyk prowadziło kilka stopni. Do obu skrzydeł bocznych były wejścia przez małe ganki. W latach 1836–1839 Jan Feliks Weyssenhoff przebudował dom, zmiana dotyczyła głównie wnętrz. Wymieniono posadzki, zmieniono drzwi i ramy okienne. Położono też inny dach, który zmienił nieco sylwetkę domu. Wcześniejszy wyższy, łamany, zastąpiono wówczas czterospadowym dachem, krytym gontem. Dwór leżał w dużym parku, w którym były szpalery lipowe i gazon przed frontem domu[2][4]
Do dziś zachowały się resztki parku. Po dworze został kawałek drewnianej ściany, ruina młyna i zdewastowany cmentarzyk, gdzie pochowani są Weyssenhoffowie[6].
Majątek Pokrewnie został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Kamień – pomnik przyrody[edytuj | edytuj kod]
Około 100 m od najbliższych zabudowań, nad rzeką leży kamień (o nazwie „Stopy Boga, anioła i diabła), który jest chronionym pomnikiem przyrody[7]. Według legendy bardzo dawno temu tam, gdzie znajduje się kamień, Bóg szedł z aniołem. Kiedy siedzący tam diabeł ich zobaczył, zamienił się w anioła i podszedł do nich. Bóg nie wiedział, który z dwóch aniołów był tym prawdziwym. Nie wiedząc, jak ich rozróżnić, Bóg wziął trzy kamienie, jeden zostawił sobie, a dwa pozostałe dał aniołowi i diabłu. Wszyscy trzej zatrzymali się na kamieniu. I Bóg rzekł „Niech każdy wrzuci kamień do swojej rzeki”. Wszyscy trzej rzucili kamienie, kamienie Boga i anioła poleciały do nieba, a diabła – do rzeki. Dowiedział się więc Bóg, który anioł był oszustem. Na pamiątkę tego wydarzenia na kamieniu, na którym stali ci trzej, zostały odciśnięte ich stopy[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marek Minakowski, Profil Konstancji Pac-Pomarnackiej h. Gozdawa na stronie Wielkiej genealogii Minakowskiego [online], wielcy.pl [dostęp 2020-11-15].
- ↑ a b c d e Pokrewnie, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 290–292, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Pokrewnie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 542.
- ↑ a b c Antoni Urbański: ''Pro memoria: 4-ta serja rozgromionych dworów kresowych (IV część książki Memento kresowe). Warszawa: 1929, s. 133–135.
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-11-15] (ang.).
- ↑ Maciej Rytel, Po dworach i pałacach Litwy – śladami „Sobola i panny” [online], dwory-polskie.pl [dostęp 2020-11-15].
- ↑ Kamień – pozycja 5623 w rejestrze zabytków Litwy [online], Rejestr zabytków Litwy, 14 lipca 1998 [dostęp 2020-11-15] (lit.).
- ↑ Aldona Minkevičienė, Rokiškio Puntukas, Laumių pirtis ir Velnio „duknos” – kadaise užkeikti ar keistai pažymėti akmenys masina legendomis iki šiol [online], grokiskis.lt, 13 sierpnia 2018 [dostęp 2020-11-15] (lit.).