Przejdź do zawartości

Palestyna (państwo)

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy państwa uznawanego częściowo. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.
Państwo Palestyna
‏دولة فلسطين‎
Dawlat Filasṭīn
Godło Flaga
Godło Flaga
Hymn: فدائي
Biladi/Fida’i
(Mój kraj)
Ustrój polityczny

republika

Stolica

Wschodnia Jerozolima (de iure)
Ramallah (de facto)

Data powstania

1988

Prezydent

Mahmud Abbas

Premier

Muhammad Mustafa

Powierzchnia

6242 km²

Populacja (2015[1])
• liczba ludności


4 682 467

• gęstość

750,16 os./km²

Telefoniczny nr kierunkowy

+970

Domena internetowa

.ps

Kod samochodowy

PS

Strefa czasowa

UTC +2 – zima
UTC +3 – lato

Narody i grupy etniczne

Arabowie (Palestyńczycy), Żydzi, Ormianie i inni

Język urzędowy

arabski

Religia dominująca

islam sunnicki

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach

Palestyna[a], Państwo Palestyna[b] (patrz: Autonomia Palestyńska) – państwo uznane przez 157 z 193 państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych[2][3], znajdujące się na części terenu historycznej Palestyny[4]. Terytorialnie obejmuje obszar Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu, w tym Wschodniej Jerozolimy[5]. Sąsiaduje z Izraelem przez Strefę Gazy i Zachodni Brzeg, z Jordanią przez Zachodni Brzeg oraz z Egiptem (Synajem) przez Strefę Gazy. Nazwa „Państwo Palestyna” określa także byt polityczny, postulowany przez palestyński ruch narodowy, obejmujący całość lub część historycznej Palestyny.

Geneza

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Historia Palestyny.

Początki dążeń arabskiej ludności Palestyny do utworzenia własnego państwa wiążą się z powstaniem brytyjskiego mandatu Palestyny. Przed rokiem 1920 region ten był uznawany przez miejscowych działaczy arabskich za część arabskiej Syrii, zaś miejscowa ludność arabska za południowych Syryjczyków. Rezolucja II Kongresu Syryjskiego z 7 marca 1920 roku, w którym brali udział delegaci z Palestyny, deklarowała niepodległość Syrii w granicach, obejmujących także obszar późniejszego mandatu brytyjskiego. Koncepcja odrębnego arabskiego państwa palestyńskiego jest między innymi skutkiem podziału Bliskiego Wschodu i utworzenia przez Ligę Narodów odrębnego terytorium mandatowego Palestyny, powierzonego Wielkiej Brytanii.

Mandat Palestyny

[edytuj | edytuj kod]
Palestyna i Transjordania – mandaty brytyjskie

Bezpośrednio po utworzeniu mandatu brytyjskiego Palestyny Arabowie palestyńscy zaczęli się domagać nadania niepodległości dla jego terytorium, obejmującego pierwotnie także obecną Jordanię. Dążenia autochtonicznych Arabów Palestyńskich stały w sprzeczności z aspiracjami syjonistów, czyli Żydów zaangażowanych w działalność Światowej Organizacji Syjonistycznej, którzy poprzez działalność Agencji Żydowskiej dążyli do zwiększenia swojego udziału w ludności mandatu Palestyny poprzez imigrację z innych krajów oraz do ustanowienia na terytorium mandatu Palestyny państwa żydowskiego. Rosnąca liczebność społeczności żydowskiej, wykupywanie przez syjonistów ziemi pod osadnictwo żydowskie połączone z usuwaniem stamtąd dotychczasowych najemców, a także świadomość konfliktu interesów doprowadziły do ataków Arabów Palestyńskich na Żydów (na które niektóre organizacje żydowskie odpowiadały analogiczną przemocą) i do wymierzonych w siły Imperium brytyjskiego powstań, co skłoniło Wielką Brytanię do zmiany polityki i ograniczenia imigracji żydowskiej. To z kolei spowodowało rozgoryczenie Żydów, którzy uważali deklarację Balfoura za zobowiązanie Wielkiej Brytanii do urzeczywistnienia ich celów. Skłoniło to organizacje żydowskie do wspierania nielegalnej imigracji, a niektóre z nich, takie jak Haganę, Irgun i Lechi, do terrorystycznych ataków na siły Imperium brytyjskiego. Wrogość obu stron oraz niezdolność do wypracowania podziału mandatu Palestyny między Palestyńczyków a Żydów spowodowały, że Brytyjczycy, zwalczani przez obie strony, postanowili zrezygnować z administrowania krajem i przekazali decyzję dotyczącą kraju Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Konflikt izraelsko-arabski

[edytuj | edytuj kod]
Masakrę mieszkańców Dajr Jasin przeprowadziły syjonistyczne bojówki Irgun i Lechi podczas wojny w 1948 roku

29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję o podziale mandatu na część arabską, żydowską i strefę międzynarodową (Jerozolimę z okręgiem). Zadanie wprowadzenia w życie planu podziału otrzymała Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Palestyny (ang. United Nations Palestine Commission – UNPC). O ile Żydzi nominalnie zaakceptowali rezolucję, o tyle Arabowie palestyńscy oraz sąsiednie państwa arabskie ją otwarcie odrzucili. Ze względu na wybuch wojny arabsko-izraelskiej rezolucja ONZ nie została wcielona w życie, a Palestyna została podzielona na państwo Izrael, włączony do Transjordanii Zachodni Brzeg oraz Strefę Gazy pod administracją Egiptu. W wyniku działań Izraela większość autochtonicznej ludności arabskiej na terenach zajętych przez Izrael została usunięta ze swoich ziem i pozbawiona prawa powrotu. Po wojnie sześciodniowej Strefa Gazy i Zachodni Brzeg, w tym Wschodnia Jerozolima, dostały się pod okupację izraelską. Egipt w następstwie Porozumienia z Camp David z 1978 r. zrzekł się na rzecz przyszłego państwa palestyńskiego Strefy Gazy na mocy traktatu pokojowego izraelsko-egipskiego z 1979 r. W 1980 r. Kneset uchwalił ustawę o randze konstytucyjnej – „Ustawa Zasadnicza: Jerozolima, Stolica Izraela”[6], w której mowa jest o Jerozolimie jako „całej i zjednoczonej stolicy Izraela”[7], jednak ta jednostronna aneksja została uznana międzynarodowo za nieważną na mocy Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 478.

Intifada, deklaracja i porozumienia

[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza intifada w Gazie, 1987

9 grudnia 1987 w obozie palestyńskich uchodźców Dżabalija w Strefie Gazy rozpoczęła się pierwsza intifada i szybko rozprzestrzeniła się na Zachodni Brzeg, w tym Wschodnią Jerozolimę[8]. W 1988 r. Jordania zrezygnowała z prób odzyskania kontroli nad Zachodnim Brzegiem, a administracyjne i prawne związki Jordanii ze Strefą Gazy i Zachodnim Brzegiem, w tym Wschodnią Jerozolimą, zostały zerwane, zaś Palestyńczycy przebywający na Zachodnim Brzegu, a posiadający obywatelstwo jordańskie, automatycznie je utracili[9]. W konsekwencji Palestyńska Rada Narodowa ogłosiła 15 listopada 1988 roku deklarację niepodległości.

W następstwie intifady zawarto w 1993 r. Porozumienia z Oslo, zgodnie z którymi terytoria Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy podzielono na obszary o różnym statusie:

  • status A – tereny pod kontrolą Autonomii Palestyńskiej: Strefa Gazy, kilka większych skupień arabskich na Zachodnim Brzegu,
  • status B – tereny pod kontrolą mieszaną: Autonomia Palestyńska sprawuje tam władzę, ale kontrolę wojskową sprawuje armia izraelska,
  • status C – tereny pod kontrolą izraelską: obejmują kolonie żydowskie, drogi dojazdowe do nich oraz punkty strategiczne (np. wzgórza, źródła wody),
  • status sporny – tereny Wschodniej Jerozolimy, uznawane przez Izrael od 1980 r. za anektowane przez siebie, natomiast przez Palestynę i większość państw świata zaliczane do obszarów o statusie C, zgodnie z Rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 478.
Mauzoleum Jasira Arafata w Ramallah

W 1994 roku Jordania na mocy jordańsko-izraelskiego traktatu pokojowego zrzekła się na rzecz przyszłego państwa palestyńskiego Zachodniego Brzegu, w tym Wschodniej Jerozolimy. Jasir Arafat został wybrany na prezydenta Autonomii Palestyńskiej[10]. Pierwsze w historii palestyńskie wybory powszechne odbyły się w 1996 roku, w celu utworzenia Palestyńskiej Rady Legislacyjnej[11]. W 2000 roku Bill Clinton pośredniczył w szczycie pokojowym między Jasirem Arafatem a Ehudem Barakiem[12].

We wrześniu 2000 roku rozpoczęła się druga intifada[13]. W styczniu 2002 roku izraelska armia przechwyciła frachtowiec przewożący broń z Iranu. W marcu 2002 roku w ataku Hamasu na Netanję zginęło 30 osób. Izrael rozpoczął operację „Tarcza Ochronna”[14]. Ariel Szaron nakazał budowę barier na Zachodnim Brzegu, aby zapobiec przyszłym atakom[14]. Po śmierci Jasira Arafata w 2005 roku na prezydenta wybrany został Mahmud Abbas[15]. W tym samym roku Izrael całkowicie wycofał się ze Strefy Gazy[16]. W 2006 roku Hamas wygrał palestyńskie wybory parlamentarne, co doprowadziło do wojny domowej i konfliktu z Al-Fatahem[17]. W rezultacie Hamas przejął kontrolę nad całym terytorium Gazy[17]. Rząd Izraela ogłosił blokadę Strefy Gazy.

W 2007 roku w Annapolis Izrael i Autonomia Palestyńska zobowiązały się do nawiązania rokowań, które do końca 2008 miały doprowadzić strony do porozumienia w sprawie utworzenia państwa palestyńskiego. W 2009 po wyborach parlamentarnych w Izraelu i utworzeniu rządu Binjamina Netanjahu, minister spraw zagranicznych Izraela Awigdor Lieberman powiedział, że jego kraju nie obowiązują uzgodnienia z Annapolis. W odpowiedzi przedstawiciel prezydenta Autonomii Palestyńskiej Mahmuda Abbasa, Nabil Abu Rudeina wezwał Stany Zjednoczone, by przeciwstawiły się postawie Liebermana w sprawie państwa palestyńskiego[18]. Następnie Liberman złagodził swoją wypowiedź stwierdzając, że jest zobowiązany planem działań przyjętym przez gabinet izraelski w 2003 roku[19].

Obecny status

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: przemoc izraelskich osadników wobec Palestyńczyków i izraelski apartheid.
    Tereny faktycznie kontrolowane przez Palestynę (Strefa A/B)
    Strefa C

Obecnie pojęcie Państwa Palestyna dotyczy przede wszystkim struktury politycznej in statu nascendi. Palestyna, jako niepodległy organizm polityczny, nie jest formalnie uznawana przez Izrael, ale jest nieczłonkowskim państwem-obserwatorem ONZ. Szereg państw utrzymuje kontakty dyplomatyczne z Autonomią Palestyńską, czyli władzami Palestyny. Również Liga Państw Arabskich przyjęła Palestynę jako swojego członka pod nazwą „Państwo Palestyna”[20].

Państwo Palestyna, zgodnie z decyzją Międzynarodowego Trybunału Karnego i palestyńską konstytucją, obejmuje de iure terytoria podzielone na dwa dystrykty (arab. mintakat) zajęte przez Izrael w 1967 r.: Strefę Gazy i Zachodni Brzeg znany również pod nazwą historyczną Cisjordania, w tym Wschodnią Jerozolimę[21][5].

Część Palestyńczyków oraz niektóre państwa (Syria, Iran) uważają jednak, że suwerenność państwa palestyńskiego powinna rozciągać się na całe terytorium zajmowane przez Izrael, którego istnienia nie uznają. De facto obowiązuje natomiast nadal podział uzgodniony w porozumieniach z Oslo. Tereny Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu, w tym Wschodniej Jerozolimy, są w większości zamieszkiwane przez Palestyńczyków (ok. 3,8 mln) stanowiących 95% mieszkańców (wyznających głównie islam sunnicki), liczni są też Ormianie i inni chrześcijanie, natomiast ludność żydowska – obywatele Izraela (ok. 200 tys.) – zamieszkuje głównie Dzielnicę Żydowską w Jerozolimie, a także oddzielne, nielegalne w świetle prawa międzynarodowego, osiedla żydowskie. Palestyńczycy domagają się, by stolicą niezależnego państwa palestyńskiego była Wschodnia Jerozolima. Obie strony konfliktu izraelsko-palestyńskiego oskarżają się o niedotrzymywanie zobowiązań. Sytuację komplikuje narastająca radykalizacja obu stron konfliktu, stan wojny domowej i dwuwładzy panujący na terytorium Autonomii, zamachy terrorystyczne i porwania żołnierzy izraelskich przez organizacje palestyńskie, liczne interwencje militarne Izraela, więzienie wielu działaczy palestyńskich, rozbudowa nielegalnych, w świetle prawa międzynarodowego, osiedli żydowskich, spór dotyczący statusu Wschodniej Jerozolimy, a także mur bezpieczeństwa zbudowany przez Izrael, który pozostawił po stronie izraelskiej część terytorium Zachodniego Brzegu, w tym niemal całą Wschodnią Jerozolimę[22][23].

    Państwa uznające Palestynę

Uznanie międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: Przedstawicielstwo RP przy Palestyńskiej Władzy Narodowej w Ramallah i Ambasada Palestyny w Polsce.
 Zobacz też: Minister spraw zagranicznych Palestyny.
Ambasada Palestyny w Polsce

W 1988 roku niepodległą Palestynę uznały ZSRR[24] i Polska[25][26][27]; w 2008 Kostaryka[28]; w 2010 Argentyna[29], Brazylia[30] Boliwia[31] i Ekwador, a w 2011 Chile[32], Gujana[33], Paragwaj[34], Cypr[35], Syria[36], Honduras, Salwador, Belize i Islandia[37]. Według władz palestyńskich w połowie 2011 roku Palestynę za państwo uznawały 122 państwa członkowskie ONZ[38]. Według stanu na wrzesień 2025, Palestynę uznaje 146 państw[39].

31 października 2011 roku Palestyna oficjalnie została 194. członkiem UNESCO[40] (107 państw zagłosowało za, 14 było przeciw, a 52 wstrzymały się od głosu)[41].

29 listopada 2012 roku Palestyna (jeszcze jako Autonomia Palestyńska) uzyskała na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych status nieczłonkowskiego państwa-obserwatora ONZ (138 głosów za, 9 przeciw, 41 wstrzymujących się od głosu, 5 nieobecnych na głosowaniu)[42][43][44], czyli status taki sam jaki w ONZ posiada Stolica Apostolska[45][46]

17 grudnia 2014 roku Parlament Europejski przyjął uchwałę o uznaniu „w zasadzie” (in principle) państwowości palestyńskiej. Rezolucja ta o numerze RC8-0277/2014 została przyjęta[47] większością głosów 498 przeciwko 88. Jak wyjaśnili dwaj główni negocjatorzy, Gilles Pargneaux i Cristian Dan Preda, rezolucja ta była kompromisem, polegającym na warunkowym przyjęciu zasady uznania dwóch państw – Izraela i Palestyny, których stolice znajdowałyby się w Jerozolimie, pod warunkiem, że wszystkie strony konfliktu uznają się nawzajem. Nakłada to na palestyńską organizację Hamas obowiązek uznania państwa Izrael. Zgłoszony wcześniej projekt uchwały o bezwarunkowym uznaniu Państwa Palestyńskiego został natomiast odrzucony.

Również w grudniu 2014 roku Zgromadzenie Państw-Stron Międzynarodowego Trybunału Karnego uznało Palestynę za państwo[48], a 1 stycznia 2015 r. Palestyna złożyła do Trybunału oświadczenie o uznawaniu jego jurysdykcji z mocą wsteczną od 13 czerwca 2014 r. i w dniu 2 stycznia 2015 r. stała się państwem-stroną Statutu Rzymskiego[49].

26 czerwca 2015 roku Stolica Apostolska podpisała z Państwem Palestyna układ ogólny dotyczący zasad działania Kościoła katolickiego w tym państwie. W dokumencie Stolica Apostolska po raz pierwszy oficjalnie uznała Państwo Palestyna (poprzednie porozumienie z 15 lutego 2000 zawarła z Organizacją Wyzwolenia Palestyny)[50][51].

22 maja 2024 roku uznanie Palestyny za niepodległe państwo ogłosiły Irlandia, Hiszpania i Norwegia[52].

21 września 2025 roku uznanie państwa palestyńskiego jako niepodległe państwo przez Kanadę oraz Australię[53]. Tego samego dnia zrobiła to Wielka Brytania[54] i Portugalia[55].

22 września 2025 roku, na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ, uznanie Palestyny jako suwerennego bytu państwowego zostało ogłoszone przez Francję, Belgię, Monako, Luksemburg, Maltę, Andorę oraz San Marino[56].

Stanowisko Polski pozostaje dwuznaczne: z jednej strony w Warszawie istnieje Ambasada Palestyny, a w 1988 roku w trakcie dyskusji w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ nad rezolucją 43/177 wiceminister spraw zagranicznych PRL Jan Majewski uznał suwerenny akt parlamentu palestyńskiego dotyczący deklaracji o stworzeniu państwa, zaś w 2024 r. Polska głosowała za przyznaniem Palestynie pełnego członkostwa w ONZ, z drugiej jednak strony Polska w głosowaniach w 2011 r. w sprawie członkostwa Palestyny w UNESCO oraz w 2012 r. w sprawie przyznania Palestynie statusu nieczłonkowskiego państwa-obserwatora ONZ wstrzymała się od głosu, a w Urzędowym wykazie nazw państw i terytoriów niesamodzielnych, opracowanym przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju w porozumieniu z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i wydanym przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Palestyna wykazana została jako „terytorium o nieustalonym lub spornym statusie międzynarodowym”, ze stolicą w Ramallahu[25][27][26][41][44][57].

Warunki naturalne

[edytuj | edytuj kod]
Nektarnik palestyński

Powierzchnia Autonomii Palestyńskiej jest górzysta. Na północy leży Wyżyna Galilejska (wys. maks. 1208 m n.p.m.), w środkowej części leży Samaria, na południu zaś Judea wraz z Pustynią Judzką. Pas wyżyn rozciąga się na długości 50–60 km, skały głównie wapienne, do tego dolomity, margle i piaskowce, swój koniec ma w Dolinie Jordanu. Opady w północnej części w górach wynoszą 1000–1500 mm, na południu i wschodzie 30–100 mm. Występuje roślinność półpustynna, stepowa, makia śródziemnomorska, na północy rosną lasy dębowe.

Palestyńskie Ministerstwo Środowiska wybrało 5 kwietnia 2016 Iris haynei narodowym kwiatem Palestyny, obok oliwki jako narodowego drzewa i nektarnika palestyńskiego jako narodowego ptaka. Okazją był 5. Narodowy Dzień Ochrony Środowiska[58][59].

Ustrój polityczny

[edytuj | edytuj kod]
Prezydent Mahmud Abbas
 Osobne artykuły: Prezydenci Palestyny i Premierzy Palestyny.
 Zobacz też: Rada Legislacyjna Palestyny i Przewodniczący Rady Legislacyjnej Palestyny.

Palestyna funkcjonuje w oparciu o system semiprezydencki[60]. Kraj składa się z instytucji związanych z Organizacją Wyzwolenia Palestyny ​​(OWP), w tym z prezydenta Państwa Palestyny, który jest powoływany przez Palestyńską Radę Centralną[61]. Komitet Wykonawczy Organizacji Wyzwolenia Palestyny pełni funkcje rządu[62][60]. Palestyńska Rada Narodowa jest organem ustawodawczym Organizacji Wyzwolenia Palestyny[63]. OWP jest koalicją kilku partii politycznych.

Należy je odróżnić od prezydenta Autonomii Palestyńskiej, Palestyńskiej Rady Legislacyjnej i rządu Autonomii Palestyńskiej, które są związane z Autonomią Palestyńską. Ostatnie wybory parlamentarne w Palestynie odbyły się w 2006 roku[64].

Dokumentem założycielskim Palestyny ​​jest Palestyńska Deklaracja Niepodległości (1988)[65].

Mahmud Abbas jest prezydentem kraju od 2005 roku[15]. W 2024 roku Muhammad Mustafa został mianowany premierem kraju[66].

Rząd palestyński jest podzielony geograficznie. Autonomia Palestyńska jest rządzona przez Al-Fatah i sprawuje kontrolę nad Zachodnim Brzegiem Jordanu. Al-Fatah jest częścią Organizacji Wyzwolenia Palestyny. Strefa Gazy znajduje się pod kontrolą ugrupowania Hamas[67].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]
Podział administracyjny Palestyny

Państwo Palestyna jest podzielone na szesnaście jednostek administracyjnych[68].

Muhafaza Siedziba Położenie geograficzne
Dżanin Dżanin Zachodni Brzeg
Tubas Tubas Zachodni Brzeg
Tulkarm Tulkarm Zachodni Brzeg
Nablus Nablus Zachodni Brzeg
Kalkilja Kalkilja Zachodni Brzeg
Salfit Salfit Zachodni Brzeg
Ramallah i Al-Bira Ramallah Zachodni Brzeg
Jerycho Jerycho Zachodni Brzeg
Jerozolima Jerozolima Zachodni Brzeg
Betlejem Betlejem Zachodni Brzeg
Hebron Hebron Zachodni Brzeg
Gaza Północna Dżabalija Strefa Gazy
Gaza Gaza Strefa Gazy
Dajr al-Balah Dajr al-Balah Strefa Gazy
Chan Junus Chan Junus Strefa Gazy
Rafah Rafah Strefa Gazy

Gospodarka i demografia

[edytuj | edytuj kod]

Wskutek kilkudziesięcioletniej wojny i okupacji Strefa Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu są zrujnowane gospodarczo i uzależnione od Izraela i pomocy zagranicznej (kilka miliardów dolarów rocznie, otrzymane głównie od USA, UE, krajów arabskich oraz muzułmańskich). PKB na mieszkańca wynosi około 1000$ (w Strefie Gazy 600$ na mieszkańca[69]).

Ludność

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Palestyńczycy.

W 2005 roku liczba ludności wynosiła 3,5 mln osób, w tym 90% Arabów, 10% Izraelczyków. Natomiast spis z 2010 r. nie wykazuje wyznawców judaizmu[potrzebny przypis]. Wśród arabskich mieszkańców Palestyny przyrost naturalny wynosi 33,3‰.

Bardzo niewielka grupa etniczno-religijna Samarytan koncentruje się wokół góry Garizim.

Betlejem
Kopuła na Skale w Jerozolimie

Miasta

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Miasta w Palestynie.
Lp. Miasto Muhafaza Liczba mieszkańców[70]
1 Gaza Gaza 766 331
2 Jerozolima Jerozolima 542 400
3 Hebron Hebron 308 750
4 Nablus Nablus 239 772
5 Chan Junus Chan Junus 179 701
6 Dżabalija Gaza Północna 165 110
7 Rafah Rafah 158 414
8 Dżanin Dżanin 115 305
9 Ramallah Ramallah i Al-Bira 104 173
10 Bajt Lahija Gaza Północna 86 526

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]

Wśród ważnych ośrodków edukacyjnych w Palestynie znajdują się m.in. Politechnika Palestyńska, Uniwersytet Al-Aksa, Uniwersytet Al-Azhar w Gazie, Uniwersytet Hebroński, Uniwersytet w Betlejem oraz Uniwersytet w Bir Zajt.

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[71][72]: islam – 97,6%, prawosławie – 1,2%, katolicyzm – 0,6% i protestantyzm – 0,6%.

Grota Patriarchów w Hebronie jest świętym miejscem dla Żydów, muzułmanów i chrześcijan. Bazylika Narodzenia Pańskiego w Betlejem jest jednym z najważniejszych miejsc dla chrześcijan[73]. Synagoga Shalom Al Israel w Jerychu jest utrzymywana przez Autonomię Palestyńską.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]
Palestyńskie kobiety w tradycyjnych haftowanych sukniach (thobe)

Palestyna jest członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)[74]. W kraju znajduje się pięć obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO:

Mohammad Assaf zdobył międzynarodowe uznanie dzięki swoim interpretacjom tradycyjnych palestyńskich pieśni.

Do znanych palestyńskich aktorów i reżyserów filmowych należą Hiam Abbass, Hany Abu-Assad, Scandar Copti, Maha Haj, Annemarie Jacir, Baszszar Murad, Elia Suleiman, Kais Nashef. Film Przystanek Raj zdobył Złoty Glob za najlepszy film nieanglojęzyczny.

 Zobacz też: Hikaja, Man’usze i Kefija.

Sport

[edytuj | edytuj kod]

Palestyna uczestniczy w Igrzyskach Olimpijskich od 1996 roku.

Reprezentacja Palestyny ​​w piłce nożnej reprezentuje to państwo w międzynarodowych rozgrywkach piłkarskich. Drużyna piłkarska korzysta ze stadionu Matlab Faisal al-Husajni.

Święta Bożego Narodzenia w Betlejem

Dni wolne od pracy

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ arab. ‏فلسطين‎ trb. Filasṭīn wym. w IPA: [fɪlastˤiːn]; wym. w dialekcie palestyńskim(inne języki): Falasṭīn, [falastˤiːn]
  2. ↑ arab. ‏دولة فلسطين‎ trb. Dawlat Filasṭīn wym. w IPA: [dawlat fɪlastˤiːn]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Estimated Population in the Palestinian Territory Mid-Year by Governorate,1997-2016.
  2. ↑ Marium Ali, Which are the 150+ countries that have recognised Palestine as of 2025? [online], Al Jazeera [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  3. ↑ m, Recognition of Palestine: a long history [online], United Nations Western Europe, 22 września 2025 [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  4. ↑ By The Associated Press, A map showingcountries that recognize a Palestinian state and those that plan to [online], apnews.com [dostęp 2025-08-01] (ang.).
  5. ↑ a b Questions and Answers on the Decision on the International Criminal Court's territorial jurisdiction in the Situation in The State of Palestine
  6. ↑ Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel [online], knesset.gov.il [dostęp 2019-05-23].
  7. ↑ Status Jerozolimy Wschodniej – stanowisko ONZ i racje Izraela « BliskiWschód.pl [online], bliskiwschod.pl [dostęp 2019-05-23] (pol.).
  8. ↑ Jerusalem Media&Communication Centre: The Intifada: An Overview: The First Two Years. [dostęp 2008-10-12]. (ang.). (Internet Archive)
  9. ↑ Jerzy Zdanowski: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 457–460. ISBN 978-83-04-05039-6.
  10. ↑ Arafat Jasir, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-10-24].
  11. ↑ Palestyńska Autonomia | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2025-10-24].
  12. ↑ Erika Ryan, 23 years ago, Israelis and Palestinians were talking about a two-state solution, „NPR”, 19 października 2023 [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  13. ↑ Intifada Al-Aksa (2000–2005) | O islamie | Zbiór materiałów dydaktycznych [online], oislamie.sgh.waw.pl [dostęp 2025-10-24].
  14. ↑ a b Al-Aqsa Intifada timeline [online], 29 września 2004 [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  15. ↑ a b Abbas Mahmud, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-10-24].
  16. ↑ Rząd Izraela przyjął plan wycofania ze Strefy Gazy [online], gazetapl, 20 lutego 2005 [dostęp 2025-10-24].
  17. ↑ a b Czym jest Hamas i o co chodzi w wojnie z Izraelem? [online], www.pap.pl, 10 października 2023 [dostęp 2025-10-24] (pol.).
  18. ↑ wprost.pl: Izrael: uzgodnienia z Annapolis nieważne. [dostęp 2009-04-01].
  19. ↑ naszdziennik.pl: Izrael łagodzi retorykę. [dostęp 2009-04-03].
  20. ↑ arableagueonline.org: League of Arab States, Member States: State of Palestine. [dostęp 2010-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-21)]. (ang.).
  21. ↑ Constitution of the State of Palestine. Third Draft,7 March 2003, revised in March 25,2003: Article 1. The State of Palestine is a sovereign, independent republic. Its territory is an indivisible unit based upon its borders on the eve of June 4, 1967, without prejudice to the rights guaranteed by the international resolutions relative to Palestine. All residents of this territory shall be subject to Palestinian law exclusively.
  22. ↑ Janina Ochojska, Palestyna - ziemia ojców, „Znak” (617), 2006.
  23. ↑ S/RES/478(1980) [online], undocs.org [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  24. ↑ onet.pl: Rosja uznaje niepodległe państwo palestyńskie. [dostęp 2011-01-18].
  25. ↑ a b Palestyna – Polska w Palestynie - Portal Gov.pl [online], Polska w Palestynie [dostęp 2024-05-18] (pol.).
  26. ↑ a b Polska była proizraelska. Dlaczego teraz głosuje w ONZ za Palestyną? [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-05-18] (pol.).
  27. ↑ a b Agnieszka Zagner, Czy Polska uzna Palestynę? Nie, bo już to zrobiła [online], Orient Express [dostęp 2024-05-18] (pol.).
  28. ↑ rp.pl: Izrael potępił uznanie Palestyny przez Kostarykę. [dostęp 2009-04-02].
  29. ↑ tvn24.pl: Argentyna uznała niepodległość Palestyny. [dostęp 2010-12-21].
  30. ↑ dziennik.pl: Chile uznaje Palestynę. „Jest wolna i niepodległa”. [dostęp 2017-07-29].
  31. ↑ wprost24.pl: Boliwia uznała Palestynę. [dostęp 2010-12-21].
  32. ↑ radiozet.pl: Chile uznało niepodległość Palestyny. [dostęp 2011-01-08].
  33. ↑ lewica.pl: Gujana uznała niepodległość Palestyny. 2011. [dostęp 2011-01-14]. (pol.).
  34. ↑ lewica.pl: Paragwaj uznał niepodległość Palestyny. 2011. [dostęp 2011-01-14]. (pol.).
  35. ↑ lewica.pl: Cypr uznał niepodległość Palestyny. 2011. [dostęp 2011-01-31]. (pol.).
  36. ↑ jen: Syria uznała państwo palestyńskie. rp.pl, 2011-07-18. [dostęp 2011-07-18].
  37. ↑ Islandia oficjalnie uznała państwo palestyńskie. onet.pl, 2011-12-15. [dostęp 2011-12-15].
  38. ↑ Recognizing the Palestinian State on the 1967 border & Admission of Palestine as a Full Member of the United Nations. Palestine Liberation Organization, Negotiations Affairs Department. [dostęp 2011-12-18]. (ang.).
  39. ↑ Posiedzenie ONZ: Oto kraje, które zamierzają uznać państwowość Palestyny [online], oko.press [dostęp 2025-09-21].
  40. ↑ jen: Syria uznała państwo palestyńskie. wprost.pl, 2011-10-31. [dostęp 2011-10-31].
  41. ↑ a b How Unesco countries voted on Palestinian membership. theguardian.com, 2011-11-01. [dostęp 2020-05-03]. (ang.).
  42. ↑ RMF24: Palestyna wygrała w ONZ. Otrzymała status nieczłonkowskiego państwa obserwatora.
  43. ↑ TVN24: Palestyna wygrała w ONZ. Jest nieczłonkowskim państwem obserwatorem.
  44. ↑ a b Wirtualna Polska: Palestyna z nowym statusem w ONZ. Izrael nie zdołał przekonać świata. Polska delegacja wstrzymała się od głosowania (Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych na interpelację nr 12088 w sprawie polskiego stanowiska w głosowaniu na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ nad przyznaniem Palestynie statusu nieczłonkowskiego państwa obserwatora).
  45. ↑ Wprost.
  46. ↑ „Uznanie Palestyny – jak to zrobić?” Wywiad z negocjatorami na stronie Parlamentu Europejskiego 17.12.2014.
  47. ↑ Assembly of States Parties to the Rome Statute of the International Criminal Court. Resumed 13th session. Haga: Międzynarodowy Trybunał Karny, 2015-10-12, s. 12, 14. ISBN 978-92-9227-308-8. [dostęp 2021-04-10].
  48. ↑ Declaration accepting the jurisdiction of the International Criminal Court. Międzynarodowy Trybunał Karny, 2014-12-31. [dostęp 2015-01-04].
  49. ↑ Podpisanie umowy między Watykanem a Państwem Palestyńskim. Radio Watykańskie, 2015-06-26. [dostęp 2015-06-26].
  50. ↑ Stolica Apostolska podpisała Układ Ogólny z Palestyną. Niedziela, 2015-06-26. [dostęp 2015-06-26].
  51. ↑ Kolejne kraje ogłosiły uznanie Palestyny za państwo. Polska Agencja Prasowa, 2024-05-22. [dostęp 2024-05-22].
  52. ↑ {{{tytuł}}} [online], www.pap.pl [dostęp 2025-09-21].
  53. ↑ Szymon Majewski, Kanada i Wielka Brytania uznają Palestynę. To przełom w G7 i sygnał dla świata [online], Business Insider, 21 września 2025 [dostęp 2025-09-23] (pol.).
  54. ↑ PAP, Portugalia uznała Palestynę. "Pochopna decyzja" [online], Onet, 23 września 2025 [dostęp 2025-09-23] (pol.).
  55. ↑ PAP, Kolejne kraje, w tym Francja, uznały państwowość Palestyny. Izrael się sprzeciwia [online], Polska Agencja Prasowa, 23 września 2025 [dostęp 2025-09-23] (pol.).
  56. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Urzędowy wykaz nazw państw i terytoriów niesamodzielnych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2023, s. 62. ISBN 78-83-254-2594-4. [dostęp 2024-05-20].
  57. ↑ News Details: Gilboa Iris "national plant for Palestine". environment.pna.ps, 2016-04-05. [dostęp 2019-03-26]. (arab.).
  58. ↑ EQA: "Gilboa Iris" endemic in our land and our national right to prove it". www.wafa.ps, 2016-04-06. [dostęp 2019-03-26]. (arab.).
  59. ↑ a b Square Pegs and Round Holes: The Story of the Palestinian Political System [online], École de droit [dostęp 2025-10-24] (fr.).
  60. ↑ MIFTAH.ORG--PLO Body Elects Abbas 'President of Palestine' [online], www.miftah.org [dostęp 2025-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-01].
  61. ↑ Organizacja Wyzwolenia Palestyny, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-10-24].
  62. ↑ Palestyńska Rada Narodowa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-10-24].
  63. ↑ Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Autonomia Palestyńska po odwołaniu wyborów [online], www.pism.pl, 20 maja 2021 [dostęp 2025-10-24].
  64. ↑ Deklaracja Niepodległości – Ambasada Państwa Palestyny [online] [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  65. ↑ Jaclyn Diaz, Who is Mohammad Mustafa, the new prime minister of the Palestinian Authority?, „NPR”, 16 marca 2024 [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  66. ↑ Jakub Katulski, Czym jest Hamas [wyjaśniamy] • Krytyka Polityczna [online], 14 października 2023 [dostęp 2025-10-24].
  67. ↑ Governorates [online], ECFR, 6 lipca 2020 [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  68. ↑ Ranking – PKB na mieszkańca – 2003 rok (dane 2004).
  69. ↑ PCBS, PCBS | Population Projections [online], www.pcbs.gov.ps [dostęp 2025-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-09] (ang.).
  70. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
  71. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
  72. ↑ Telewizja Polska S.A, 25 grudnia czyli historia Bożego Narodzenia [online], warszawa.tvp.pl [dostęp 2025-10-24].
  73. ↑ UNESCO World Heritage Centre, State of Palestine - UNESCO World Heritage Convention [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  74. ↑ UNESCO World Heritage Centre, Birthplace of Jesus: Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  75. ↑ UNESCO World Heritage Centre, Hebron/Al-Khalil Old Town [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  76. ↑ UNESCO World Heritage Centre, Palestine: Land of Olives and Vines – Cultural Landscape of Southern Jerusalem, Battir [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  77. ↑ UNESCO World Heritage Centre, Saint Hilarion Monastery/ Tell Umm Amer [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2025-10-24] (ang.).
  78. ↑ Informator ekonomiczny - Polska w Palestynie - Portal Gov.pl [online], Polska w Palestynie [dostęp 2025-10-24].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Wielki Encyklopedyczny Atlas Świata. Red. prowadzący Bartłomiej Kaczorowski; projekt graficzny Joanna Gwis; red. kartogr. Cartographic House; oprac. red.: Bartosz Działoszyński, Iwona Svenson, Małgorzata Uba; wybór i oprac. il.: Beata Chromik, Magdalena Dzwonkowska; red. map Jan Rutkowski. T. 10: Azja Południowo-Zachodnia. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 22–25. ISBN 978-83-01-14925-3.
Państwa Azji
Państwa
Terytoria zależne
Podmioty o ograniczonym
uznaniu międzynarodowym
Integralne części państw położonych poza Azją

  1. ↑ Uznawana przez 5 państw
  2. ↑ Uznawany przez 1 państwo
  3. ↑ Uznawana przez 5 państw
  4. ↑ Państwo in statu nascendi; Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
  5. ↑ Uznawana przez 12 państw
  6. ↑ W skład azjatyckiej części Sporad Południowych wchodzą następujące wyspy: Agatonisi, Alimia, Arki, Chalki, Farmakonisi, Furni, Ikaria, Jali, Kalimnos, Kalolimnos(inne języki), Kos, Leros, Lewita(inne języki), Lipsi, Mejisti, Nímos(inne języki), Nisiros, Patmos, Pserimos, Ro, Rodos, Samos, Simi, Strongili(inne języki), Telendos(inne języki) oraz Tilos. Natomiast pozostałe wyspy: Armathia(inne języki), Astipalea, Karpatos, Kasos, Kinaros(inne języki), Saria oraz Sýrna(inne języki) geograficznie przynależą do Europy.
  7. ↑ Ta integralna część Grecji w Azji składa się z podanych wysp: Andipsary, Chios, Inuses i Psary oraz kilkunastu innych bezludnych wysepek (dodatkowo archipelag Kalogeri, który także należy do tego obszaru, jest włączony geograficznie do Europy, a nie do Azji).
  8. ↑ Ta integralna część Grecji w Azji składa się z wyspy Lesbos i kilkunastu innych bezludnych wysepek.
  9. ↑ Obecnie okupowana przez Rosję.
Liga Państw Arabskich
Członkowie
Obserwatorzy
Zawieszeni

Godło Ligi Państw Arabskich

Kwartet bliskowschodni
Strony negocjujące
Kwartet dyplomatyczny
Specjalny wysłannik
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Palestyna_(państwo)&oldid=77888468”