Pan Yuliang
 Autoportret, 1936 | |
| Data i miejsce urodzenia |
14 czerwca 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 lipca 1977 |
| Narodowość | |
| Alma Mater |
Akademia Sztuk Pięknych w Szanghaju, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Pięknych w Paryżu |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Pan Yuliang (chiń. 潘玉良; ur. 14 czerwca 1895 w Yangzhou, zm. 1977 w Paryżu[1]) – urodzona jako Chen Xiuqing, chińska malarka znana z malowania według zachodnich stylów, jako jedna z pierwszych artystek w kraju. Studiowała w Szanghaju i Paryżu. Jej modernistyczne malarstwo wzbudzało kontrowersje w Chinach, dlatego w latach 30. wyemigrowała do Francji. Od 1937 roku mieszkała w Paryżu, gdzie wykładała na École des Beaux Arts. Jako nagradzana artystka, wystawiała swoje prace w Europie, Stanach Zjednoczonych i Japonii. Siedem lat po jej śmierci, w 1985, większość jej prac przetransportowano do Chin, m.in. do muzeum Anhui w Hefei i Chińskiego Narodowego Muzeum Sztuki w Pekinie. Część obrazów została w kolekcji paryskiego Musée Cernuschi[2].
Jej sztuka zręcznie wymykała się sztywnym ramom, sytuując się na przecięciu wpływu Wschodu i Zachodu, tradycji i nowoczesności, męskiego szowinizmu i feminizmu[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dzieciństwo i edukacja[edytuj | edytuj kod]
W wieku 14 lat zginęli jej rodzice. Została oddana pod opiekę wujka, który zmienił jej imię na Zhang Yuliang, po czym sprzedał do domu publicznego. Została później wykupiona przez Pana Zanhua, który poślubił ją jako swoją drugą żonę. Od tego czasu podpisywała się jako Pan-Zhang Yuliang (chiń: 潘張玉良)[3].
Pan Zanhua opłacał jej edukację. W 1920 przeprowadzili się do Szanghaju, gdzie Pan Yuliang dostała się na Akademię Sztuk Pięknych. Była jedną z pierwszych kobiet, które ukończyły na niej studia. Określana była jako serdeczna i szczera, jednakże ze względu na swoje pochodzenie często doznawała ostracyzmu[4]. Wyjechała do Francji, gdzie studiowała w Lyonie i Paryżu, m.in. na École nationale supérieure des beaux-arts[5]. W 1925 wygrała stypendium na rzymskiej Accademia di Belle Arti[6].
Kariera i dalsze losy[edytuj | edytuj kod]
W 1926 wygrała Złotą Nagrodę na Roman International Art Exhibition. W 1929, na zaproszenie Liu Haisu, wróciła do Chin by wykładać na szanghajskiej Akademii Sztuk Pięknych. Do 1936 roku poświęcono jej w sumie pięć wystaw, uważając ją za pierwszą chińską artystkę malującą w stylu zachodnim. Wraz z inną awangardową malarką, Guan Zilan, uważane były za jedne z najważniejszych artystek Republiki Chińskiej. Pomimo to, Pan krytykowana była przez konserwatywną część środowiska oraz rządowych oficjeli[6], głównie ze względu na malowane przez nią akty, które często stanowiły jej autoportrety. W Chinach zaś artystki ograniczano zazwyczaj do przedstawień natury[4].
Ostatecznie Pan wyemigrowała w 1937 do Paryża, gdzie przeżyła następne 40 lat. Wykładała na École des Beaux Arts[1]. Przez chińskich emigrantów została wybrana przewodniczącą Chinese Art Association we Francji. Nie chcąc być ograniczaną przez kontrakty z marszandami, miała często problemy ze sprzedawaniem swoich dzieł, pomimo swojej popularności, przez co zmagała się z biedą. Prawdopodobnie z Francji wspierała również rodzinę Pana Zanhua, którzy zostali w Chinach i zmagali się z trudami Wielkiego Głodu i Rewolucji Kulturalnej[7]. W późniejszych latach artystka została zmarginalizowana zarówno w artystycznych społecznościach chińskich jak i francuskich. Chociaż mieszkała we Francji, nigdy nie zrzekła się obywatelstwa chińskiego, przez co traktowano ją jako artystkę zagraniczną[5].
Zmarła w 1977, pochowano ją na cmentarzu Montparnasse[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Pan Yuliang znana jest głównie z damskich aktów, spośród których połowa przedstawia kobiety niebiałe. Do wielu pozowała samodzielnie, gdyż prawdopodobnie nie była w stanie zapłacić modelkom. Wrażliwość jej kreski w aktach porównywano do intymności chińskiej kaligrafii. Jak pisze Madeleine Thien, chociaż na pierwszy rzut oka jej obrazy wydają się przypominać typowe dzieła malowane przez mężczyzn, przedstawione na nich kobiety nie są przefiltrowane przez męskie spojrzenie, lecz wykazują się "głębokim poczuciem własności własnego ciała"[7].
W jej dziełach widać dychotomie między sztukami Wschodu i Zachodu, z których dziedzictwa Pan czerpała równocześnie. Pomimo licznych nawiązań do tradycyjnego chińskiego malarstwa tuszem, tematy jej prac są na wskroś nowoczesne[2]. Dużą rolę w jej artystycznej edukacji odegrało prawdopodobnie malarstwo francuskiego impresjonizmu, pod którego wpływem pozostawała porewolucyjna szanghajska Akademia Sztuk Pięknych[7].
-
Penguins by the lake, 1923 -
Autoportret, 1924 -
Sans titre, 1930 -
Femme nue allongée, 1930
Pan Yuliang w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Burzliwe życie Pan stało się inspiracją dla wielu powieści. Jedna z popularniejszych to Hua Hun (ang. A Soul Haunted by Painting), napisana w 1984 roku przez Shih Nan. W 1994 powieść doczekała się ekranizacji w reżyserii Huang Shuqin[8]. W główną rolę malarki wcieliła się aktorka Gong Li[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c PAN YULIANG | 潘玉良 | CHINESE NEW ART | chinesenewart [online], www.chinesenewart.com [dostęp 2021-12-10].
- ↑ a b c Elissa H. Park, Negotiating the Discourse of the Modern in Art: Pan Yuliang (1895–1977) and the Transnational Modern, Uniwersytet Michigan, 2013.
- ↑ 女画家潘玉良姓名考_新闻_雅昌新闻 [online], news.artron.net [dostęp 2021-12-10].
- ↑ a b Sandy Ng, The Art of Pan Yuliang-Fashioning The Self in Modern China, „Woman's Art Journal”, 2019.
- ↑ a b Phyllis Teo, Rewriting modernism: three women artists in twentieth-century China: Pan Yuliang, Nie Ou and Yin Xiuzhen, ISBN 978-90-8728-229-5.
- ↑ a b Pan Yuliang's painting of bathing nudity [online], www.chinadaily.com.cn [dostęp 2021-12-10].
- ↑ a b c Madeleine Thien, From Republican-Era Shanghai to Postwar Paris: Pan Yuliang's Bold Portraits, „Frieze” (194), 12 marca 2018, ISSN 0962-0672 [dostęp 2021-12-10] (ang.).
- ↑ Hua hun. Shuqin Huang, Yimou Zhang Canal+, China Film Co-Production Corporation, Classic Film France Productions. 1995-08-30. [dostęp 2021-12-10].
- ↑ Hua Hun. [dostęp 2021-12-10].