Pawian niedźwiedzi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Papio ursinus)
Pawian niedźwiedzi
Papio ursinus
(Kerr, 1792)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

pawian

Gatunek

pawian niedźwiedzi

Podgatunki
  • P. u. ursinus (Kerr, 1792)
  • P. u. griseipes Pocock, 1911
  • P. u. ruacana Shortridge, 1942
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pawian niedźwiedzi[16], pawian czakma[17], czakma[17], pawian niedźwiedziowy[17] (Papio ursinus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1792 roku brytyjski przyrodnik Robert Kerr jako podgatunek P. hamadryas i nadając mu nazwę Simia (Cercopithecus) hamadryas ursinus[2]. Miejsce typowe to Przylądek Dobrej Nadziei, w Prowincja Przylądkowa Zachodnia, Południowa Afryka[18][19][20]. Kerr swój opis oparł o „Baboons” Thomasa Pennanta z 1781 roku[21].

W odpowiednich strefach kontaktu występujących w Zambii podgatunek griseipes krzyżuje się z P. kindae i P. cynocephalus cynocephalus[22][23]. Dokładne granice zasięgu występowania podgatunków i zakres hybrydyzacji są niejasne[22]. Populacje południowe i północne, mające genetycznie różne mitochondria (najprawdopodobniej P. u. ursinus i P. u. griseipes), pokrywają się geograficznie w rezerwacie przyrody Loskop Dam Nature Reserve w Południowej Afryce na wschodzie i w środkowej Namibii na zachodzie[22][23]. Trzecia linia mitochondrialna, najprawdopodobniej ruacana, występuje w skrajnie północnej Namibii i południowo-zachodniej Angoli[22][23].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[23]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
P. u. griseipes Papio porcarius griseipes Pocock, 1911 Potchefstroom, Transwal (= Prowincja Północno-Zachodnia), Południowa Afryka[24][25]. Skóra dorosłej samicy (sygnatura BMNH Mammals 1911.3.26.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrał J.J. Adams[25].
P. u. ruacana Papio comatus ruacana Shortridge, 1942 Otjiwau (10 mi (16 km) na północ od Kaoko-Otavi), pustynia Kaokoveld, Namibia[13][24]. Dorosły samiec (sygnatura nr 3646) ze zbiorów Amathole Museum; okaz zebrany 23 czerwca 1927 roku[13].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Papio: fr. papión „pawian”, od hiszp. papion „pawian”; nazwa w nowoczesnej łacinie została zaadaptowana przez Buffona[26].
  • ursinus: łac. ursinus „podobny do niedźwiedzia, niedźwiedzi”, od ursus „niedźwiedź”[27].
  • griseipes: średniowiecznołac. griseum „szary”; łac. pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stopa”[28].
  • ruacana: Ruacana Falls, rzeka Kunene, Namibia/Angola[13].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Pawian niedźwiedzi występuje w zależności od podgatunku[23]:

  • P. ursinus ursinus – pawian niedźwiedzi – zachodnia i południowa Namibia, Południowa Afryka (z wyjątkiem północno-wschodniej części), Eswatini i Lesotho; granice z podgatunkami griseipes lub ruacana są niejasne.
  • P. ursinus griseipes – pawian szarostopy – południowo-zachodnia Zambia, południowo-zachodnie Zimbabwe, Botswana, południowy Mozambik (na południe od rzeki Zambezi) i północno-wschodnia Południowa Afryka.
  • P. ursinus ruacana – pawian namibijski – południowo-zachodnia Angola (na północ wzdłuż wybrzeża do około 11°30′S) i północna Namibia.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 51–62 cm, samców 68–100 cm, długość ogona samic 37–44 cm, samców 42–84 cm; masa ciała samic 12–20 kg, samców 25–35 kg[22][29]. Dymorfizm płciowy jest wyrażony rozmiarami (samice osiągają 52–60% masy ciała samca) i ubarwieniem. Duży, silnie zbudowany pawian o bardzo długim i wąskim pysku, część twarzowa czarna. Ciało pokryte szarobrązowym lub czarnym włosem.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Zasiedlają łąki i sawanny porośnięte krzewami oraz okolice skaliste w pasie od brzegu morza do wysokości ponad 2100 m n.p.m.[15] Prowadzą przede wszystkim naziemny tryb życia. Przebywają w mieszanych grupach, złożonych z 20–80 osobników.

Ciąża trwa od 173 do 193 dni, po czym rodzi się jedno młode w miocie. W niewoli żyją do 45 lat.

Relacje z ludźmi[edytuj | edytuj kod]

Pawian niedźwiedzi jest szeroko rozpowszechniony i nie należy do zagrożonych gatunków zwierząt. Jednak w niektórych miejscach, takich jak południowy Półwysep Przylądkowy w Republice Południowej Afryki, lokalne populacje zmniejszają się z powodu utraty siedlisk i drapieżnictwa ze strony innych chronionych gatunków, takich jak lamparty i lwy[30]. Wiele stad stało się zagrożeniem na przedmieściach, szukając jedzenia przewracają pojemniki na śmieci i włamują się do samochodów i domów, gdzie wyrządzają wiele szkód. Te grupy mogą być niebezpieczne i agresywne, kradną nawet żywność bezpośrednio od ludzi. Te negatywne doświadczenia spowodowały, że sfrustrowani lokalni mieszkańcy polują na pawiany i zatruwają je. Uważa się, że ta izolowana południowoafrykańska populacja stanie w obliczu wyginięcia w ciągu 10 lat[31].

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[15].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Młodszy homonim Simia porcaria Brünnich, 1782.
  2. ↑ Kombinacja nazw.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ P. Boddaert. Abhandlung über den Affen mit dem Schweinskopfe, nebst Beschreibung und Abbildung desselben. „Der Naturforscher”. 22, s. 17, 1787. (niem.). 
  2. ↑ a b Kerr 1792 ↓, s. 63.
  3. ↑ J. Hermann: Observationes zoologicae. Quibus novae complures, aliaeque animalium species describunter et illustrantur. Paris: Argenorati, 1804, s. 2. (łac.).
  4. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 19, s. 103, 1812. (fr.). 
  5. ↑ A. Smith: A descriptive catalogue of the South African Museum. Cz. 1: Of Mammalia. Cape Town: W. Bridekirk, 1828, s. 3. (ang.).
  6. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. 162. (niem.).
  7. ↑ R.I. Pocock. [Bez tytułu]. „Abstract of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 93, s. 17, 1911. (ang.). 
  8. ↑ a b P. Goldblatt. The cranial characters of some South African baboons. „South African Journal of Science”. 23 (12), s. 782, 1926. (ang.). 
  9. ↑ L. Zukowsky: Carl Hagenbeck’s Illustrierte Tier- und Menschenwelt. Cz. 2. Hamburg: Köhler & Krüger, 1927, s. 57. (niem.).
  10. ↑ a b Roberts 1932 ↓, s. 18.
  11. ↑ Roberts 1932 ↓, s. 19.
  12. ↑ R. Broom. A new fossil baboon from the Transvaal. „Annals of the Transvaal Museum”. 18, s. 393–396, 1936. (ang.). 
  13. ↑ a b c d G.Ch. Shortridge. Field notes on the First and Second Expeditions of the Cape Museums’ Mammal Survey of the Cape Province; and descriptions of some new subgenera and subspecies. „Annals of the South African Museum”. 36, s. 80, 1942–1947. (ang.). 
  14. ↑ W.T. Roth: The taxonomy of the baboon and its position in the order of Primates. W: H. Vagtborg (red.): The Baboon in Biomedical Research; Proceedings of the First International Symposium on the Baboon and its Use As an Experimental Animal. Cz. 1. Austin: University Of Texas Press, 1965, s. 10. (ang.).
  15. ↑ a b c R. Sithaldeen, Papio ursinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-30] (ang.).
  16. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  17. ↑ a b c K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 256, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  18. ↑ Kerr 1792 ↓, s. 64.
  19. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Papio ursinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-30].
  20. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Papio ursinus (Kerr, 1792). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-20]. (ang.).
  21. ↑ T. Pennant: History of Quadrupeds. T. 1. London: Printed for B. White, 1781, s. 186. (ang.).
  22. ↑ a b c d e D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 662–663. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  23. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 230. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  24. ↑ a b J.A.J. Meester, I.L. Rautenbach, N.J. Dippenaar & C.M. Baker. Classification of Southern African Mammals. Contents, foreword and introduction. „Transvaal Museum Monograph”. 5 (1), s. 88, 1986. (ang.). 
  25. ↑ a b 1911.3.26.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-20]. (ang.).
  26. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 511, 1904. (ang.). 
  27. ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 247, OCLC 637083062 (ang.).
  28. ↑ griseipes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  29. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 149. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  30. ↑ Leopard and Lion Predation upon Chacma Baboons in Moremi [online], www.curtbusse.com [dostęp 2022-02-27].
  31. ↑ Lorna Thomas, South African Chacma Baboons In Danger Of Extinction [online], www.gonomad.com, 2006 [dostęp 2022-02-27] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pawian_niedźwiedzi&oldid=71306122”