Przejdź do zawartości

Paul von Kotzebue

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Paul Demetrius von Kotzebue
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 sierpnia 1801
Petersburg

Data i miejsce śmierci

1 maja 1884
Rewal

Generał-gubernator warszawski
Okres

od 1874
do 1880

Poprzednik

Fiodor Berg

Następca

Piotr Albiedinski

Generał-gubernator noworosyjsko-besarabski
Okres

od 1862
do 1873

Odznaczenia
Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego III klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie) Broń Świętego Jerzego

Paul Demetrius von Kotzebue (ros. Павел Евстафиевич Коцебу, Pawieł Jewstafjewicz Kocebu), pol. Paweł Kotzebue[1], (ur. 22 sierpnia 1801 w Petersburgu, zm. 1 maja 1884 w Rewlu) – generał, hrabia, rosyjski wojskowy, urzędnik administracji carskiej. W latach 1862–1873 generał-gubernator noworosyjsko-besarabski, od 1863 roku członek Rady Państwa Imperium Rosyjskiego. W latach 1874–1880 pierwszy generał-gubernator warszawski[2][3].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Petersburgu jako syn niemieckiego pisarza i dramaturga Augusta von Kotzebue, który to w 1780 r. wstąpił do służby dyplomacji rosyjskiej i był między innymi długoletnim konsulem rosyjskim w Królewcu.

W 1818 r. rozpoczął naukę w gimnazjum w Petersburgu, po czym podjął studia w szkole wojskowej w Moskwie. Jego bratem był podróżnik i odkrywca Otto von Kotzeube.

Kariera wojskowa

[edytuj | edytuj kod]

Służbę wojskową rozpoczął w 1821 r., wstępując do armii Imperium Rosyjskiego w stopniu porucznika. W latach 1821–1828 został odkomenderowany do korpusu wojsk gen. Aleksieja Jermołowa z którym tłumił powstanie górali kaukaskich, gdzie zdobył doświadczenie w dowodzeniu wojskami i po pięciu latach szybko awansował na stopień majora.

W 1831 r. został przeniesiony do armii feldmarszałka Iwana Paskiewicza i brał udział w ostatniej fazie wojny polsko-rosyjskiej, w której to znacząco odznaczył się podczas szturmu Warszawy 6 i 7 września za co został uhonorowany przez cesarza Bronią Złotą „Za Waleczność” i stopniem pułkownika. Po zakończeniu tej kampanii, powrócił na Kaukaz gdzie w 1837 r. został szefem sztabu korpusu.

W 1843 r. ponownie znalazł się w Królestwie Polskim, mianowanym na generalnego kwatermistrza stacjonującej tu Armii Czynnej by cztery lata później awansować do stopnia generała lejtnanta. Do służby liniowej powrócił podczas wojny krymskiej, gdzie dowodził korpusem armii walczącej z wojskami tureckimi nad Dunajem. Wtenczas wsławił się zajęciem Sylistrii, za co otrzymał stanowisko szefa sztabu Armii Południowej[3][4][5][6][7][8][9].

Służba administracyjna

[edytuj | edytuj kod]

Do służby cywilnej przeszedł w 1862 r. a w grudniu tego roku mianowano go generał-gubernatorem noworosyjsko-besarabskim. Dał się tu poznać jako dobry administrator, gorący zwolennik rozwoju kolei i rozbudowy portu w Odessie. Za zasługi w 1863 r. został mianowany członkiem Rady Państwa. Urząd ten pełnił do 1873 r., kiedy to po śmierci generała Fiodora F. Berga w 1874 r. − ostatniego Namiestnika Królestwa Polskiego − Kotzebue został mianowany generał-gubernatorem warszawskim.[3]

W swojej sześcioletnim okresie sprawowania urzędu, Kotzebue kontynuował politykę rusyfikacyjną i unifikacyjną Berga w Królestwie Polskim. Kotzebue był wykonawcą postanowionej w 1875 r. likwidacji chełmskiej diecezji greckounickiej i przymusowego narzucenia prawosławia wiernym tego obrządku. Opór unitów i części kleru parafialnego na Podlasiu złamano wówczas brutalnymi metodami administracyjno-policyjnymi, nie wahając się użyć pacyfikacyjnych oddziałów Kozaków.

Na jego wniosek w 1875 r. na stanowisko prezydenta Warszawy został powołany Sokrates Starynkiewicz[10]. W 1876 r. Kotzebue nadzorował wprowadzenie w Królestwie wzorowanej na rosyjskiej organizacji sądownictwa i rosyjskich sądów wojennych[11][12]. Ze względu na planowaną przez Aleksandra II liberalizację polityki wobec Królestwa, w dniu 30 maja 1880 r. Kotzebue otrzymał dymisję z zajmowanego stanowiska i został przeniesiony w stan spoczynku[3].

Współcześni pamiętnikarze oceniali go negatywnie, widząc w nim kontynuatora polityki represji wobec społeczeństwa Królestwa Polskiego. Zgodnie jednak przyznawali, że Kotzebue przez cały okres swego urzędowania starał się przestrzegać obowiązujących praw i twardą ręką likwidował samowolę podległej mu biurokracji. Postrzegano go raczej jako Niemca ewangelika na służbie rosyjskiej, posłusznie i ściśle wykonującego polecenia władz zwierzchnich, niż jako inicjatora kolejnych represji wobec Królestwa Polskiego[13][13][6].

Zmarł 1 maja 1884 w Rewlu, obecnie Tallinn[3].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Był odznaczony Orderem Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania, Orderem Świętego Jerzego III i IV klasy, Orderem Świętego Włodzimierza III i IV klasy, Orderem Świętej Anny II klasy, Orderem Świętego Stanisława I klasy oraz Bronią Złotą „Za Waleczność”[14].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Stefan Kieniewicz: Warszawa w latach 1795-1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 350.
  2. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 204. ISBN 83-01-08836-2.
  3. a b c d e Grzegorz Smyk, Korpus urzędników cywilnych w guberniach Królestwa Polskiego w latach 1867-1915, Lublin: Wydawn. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2004, s. 126-127, ISBN 978-83-227-2331-9, OCLC ocm60805689 [dostęp 2024-11-02].
  4. S. Kutrzeba, Administracja rosyjska w Królestwie Polskim, Wiedeń 1915, s. 9-11.
  5. Łukasz Chimiak, Gubernatorzy rosyjscy w królestwie polskim: szkic do portretu zbiorowego, Monografie FNP. Seria humanistyczna, Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 1999, s. 318, ISBN 978-83-908946-3-8, OCLC ocm45147360 [dostęp 2024-11-02].
  6. a b Stanisław (1839-1912) Krzemiński, Dwadzieścia pięć lat Rosyi w Polsce: (1863-1888): zarys historyczny, Nakładem Redakcyi "Ekonomisty Polskiego", 1892, s. 168-169 [dostęp 2024-11-02].
  7. I. Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, t. t. 2, Warszawa 1971, s. 170.
  8. S. Askenazy, Sto lat zarządu w Królestwie Polskim (1800–1900), Lwów 1901, s. 56.
  9. S. Kutrzeba, Historia ustroju Polski w zarysie, t. t. 3, cz. 1,, Lwów 1920, s. 14.
  10. Anna Słoniowa: Sokrates Starynkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 14–15. ISBN 83-01-02798-3.
  11. Jan Lewandowski, Likwidacja obrządku greckokatolickiego w Królestwie Polskim w latach 1864-1875, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, 21, Lublin 1966, s. 213-244.
  12. Stosunek władz świeckich do obrządku greckokatolickiego w świetle prawa Królestwa Polskiego (1815-1875) - Biblioteka UMCS [online], 16 maja 2012, s. 145-158 [dostęp 2024-11-02] (pol.).
  13. a b A. Zaleski, Towarzystwo warszawskie, Warszawa 1971, s. 88,86-89, 93-96.
  14. Identyfikacja na podstawie zachowanych fotografii