Paulinia guarana

Paulinia guarana
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	różowe
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	paulinia
Gatunek	paulinia guarana
Nazwa systematyczna
Paullinia cupana Kunth Nov. Gen. Sp. 5: 117 1821
Synonimy
Paullinia sorbilis Mart.

Paulinia guarana (Paullinia cupana), zwana także ciernioplątem, guaraną lub osmętą – gatunek pnącza z rodziny mydleńcowatych. Występuje w całym dorzeczu Amazonki i Pary (Brazylia). Bywa nazywany zwyczajowo guaraną od nazwy gorzko-kwaśnego napoju, sporządzanego z jej nasion. Nazwa napoju zaś pochodzi od plemienia Guarani.

Morfologia

Pokrój

Pnącze płożące się lub wspinające do 10 metrów wysokości. Najczęściej jednak można ją spotkać w postaci wiecznie zielonego płożącego się krzewu.

Liście

Parzystopierzaste, z dwoma parami podłużnie ząbkowanych listków o długości do 40 cm.

Kwiaty

Drobne, pachnące i białe, zebrane w groniaste kwiatostany wyrastające w kątach liści. Mają 4-5-działkowy kielich i 4-płatkową koronę, słupek i 8 pręcików.

Owoc

Torebki wielkości orzecha laskowego o jaskrawej barwie od pomarańczowej do czerwonej. Zawierają jedno duże, czarne nasiono. Owoc po obraniu jest czerwony, z odcieniem pomarańczowym i żółtym, częściowo otwiera się, ukazując nasiona.

Zastosowanie

Gatunek o największej dotąd poznanej wśród roślin zdolności syntezy kofeiny, której zawiera 4 razy więcej niż ziarna kawowca. Właściwości rośliny znane są od dawna ludom tubylczym Amazonii, które zażywają ją w różnych postaciach dla podniesienia sprawności fizycznej i psychicznej w stanach wzmożonego wysiłku.

Dla świata zachodniego gatunek odkryty został na przełomie XVII i XVIII wieku i nazwany na cześć niemieckiego lekarza Christiana Franza Paullini. Indianie zamieszkujący amazońskie lasy deszczowe od tysięcy lat czerpią korzyści zdrowotne z guarany, nazywanej przez nich „darem od Boga” czy też „eliksirem młodości”. W Europie uznano te walory guarany, a niektórzy sprzedawcy reklamowali ją nawet jako afrodyzjak. Znane są również doniesienia o wykorzystywaniu guarany w dorzeczu Amazonki jako środka płatniczego w handlu.

• Roślina lecznicza oraz używka:
  • Surowiec zielarski: Nasiona. Zawierają m.in. 4–8% kofeiny, poza tym teobrominę i teofilinę, około 11% tłuszczu, 3% białek, 9% skrobi, do 50% włóknika.
  • Działanie: Guarana działa stymulująco, znosi zmęczenie fizyczne i psychiczne, zwiększa umiejętność koncentracji i zapamiętywania. Działanie guarany można w pewnym uproszczeniu przyrównać do działania kawy. Ponieważ jednak kofeina z guarany nieco wolniej się wchłania z przewodu pokarmowego, jej działanie utrzymuje się do 6 godzin, a więc ok. 2 godziny dłużej od kawy – jest przy tym jednak łagodniejsze, mniej intensywne. Guarana wykazuje poza tym działanie antyoksydacyjne oraz przeciwbakteryjne. Zmniejsza ryzyko wystąpienia zawałów i udarów. Oprócz „zwyczajowej” postaci, guarana często sprzedawana jest w przystępniejszych formach – w tabletkach oraz kapsułkach, których zażywanie pozwala uniknąć jej wyjątkowo gorzkiego smaku. Może wywoływać skutki uboczne – podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, kołatanie serca, bezsenność, niepokój, a nawet zaparcia.

• Nasiona Paullinia cupana stosowane są również do wyrobu produktów energetycznych, preparatów przeznaczonych do odchudzania, piwa guaranowego i leków nasercowych.