Paulinia guarana
| ||
![]() | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | różowe | |
Rząd | mydleńcowce | |
Rodzina | mydleńcowate | |
Rodzaj | paulinia | |
Gatunek | paulinia guarana | |
Nazwa systematyczna | ||
Paullinia cupana Kunth Nov. Gen. Sp. 5: 117 1821[2] | ||
Synonimy | ||
Paullinia sorbilis Mart.[2] |
Paulinia guarana (Paullinia cupana), zwana także ciernioplątem, guaraną lub osmętą – gatunek pnącza z rodziny mydleńcowatych. Występuje w całym dorzeczu Amazonki i Pary (Brazylia). Bywa nazywany zwyczajowo guaraną od nazwy gorzko-kwaśnego napoju, sporządzanego z jej nasion. Nazwa napoju zaś pochodzi od plemienia Guarani.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Pnącze płożące się lub wspinające do 10 metrów wysokości. Najczęściej jednak można ją spotkać w postaci wiecznie zielonego płożącego się krzewu.
- Liście
- Parzystopierzaste, z dwoma parami podłużnie ząbkowanych listków o długości do 40 cm.
- Kwiaty
- Drobne, pachnące i białe, zebrane w groniaste kwiatostany wyrastające w kątach liści. Mają 4-5-działkowy kielich i 4-płatkową koronę, słupek i 8 pręcików.
- Owoc
- Torebki wielkości orzecha laskowego o jaskrawej barwie od pomarańczowej do czerwonej. Zawierają jedno duże, czarne nasiono[3]. Owoc po obraniu jest czerwony, z odcieniem pomarańczowym i żółtym, częściowo otwiera się, ukazując nasiona.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek o największej dotąd poznanej wśród roślin zdolności syntezy kofeiny, której zawiera 4 razy więcej niż ziarna kawowca[4]. Właściwości rośliny znane są od dawna ludom tubylczym Amazonii, które zażywają ją w różnych postaciach dla podniesienia sprawności fizycznej i psychicznej w stanach wzmożonego wysiłku.
Dla świata zachodniego gatunek odkryty został na przełomie XVII i XVIII wieku i nazwany na cześć niemieckiego lekarza Christiana Franza Paullini. Indianie zamieszkujący amazońskie lasy deszczowe od tysięcy lat czerpią korzyści zdrowotne z guarany, nazywanej przez nich „darem od Boga” czy też „eliksirem młodości”. W Europie uznano te walory guarany, a niektórzy sprzedawcy reklamowali ją nawet jako afrodyzjak. Znane są również doniesienia o wykorzystywaniu guarany w dorzeczu Amazonki jako środka płatniczego w handlu.
- Roślina lecznicza oraz używka:
- Surowiec zielarski: Nasiona. Zawierają m.in. 4–8% kofeiny, poza tym teobrominę i teofilinę, około 11% tłuszczu, 3% białek, 9% skrobi, do 50% włóknika.
- Działanie: Guarana działa stymulująco, znosi zmęczenie fizyczne i psychiczne, zwiększa umiejętność koncentracji i zapamiętywania. Działanie guarany można w pewnym uproszczeniu przyrównać do działania kawy. Ponieważ jednak kofeina z guarany nieco wolniej się wchłania z przewodu pokarmowego, jej działanie utrzymuje się do 6 godzin, a więc ok. 2 godziny dłużej od kawy – jest przy tym jednak łagodniejsze, mniej intensywne. Guarana wykazuje poza tym działanie antyoksydacyjne oraz przeciwbakteryjne[5]. Zmniejsza ryzyko wystąpienia zawałów i udarów[6]. Oprócz „zwyczajowej” postaci, guarana często sprzedawana jest w przystępniejszych formach – w tabletkach oraz kapsułkach, których zażywanie pozwala uniknąć jej wyjątkowo gorzkiego smaku. Może wywoływać skutki uboczne – podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, kołatanie serca, bezsenność, niepokój, a nawet zaparcia[7].
- Nasiona Paullinia cupana stosowane są również do wyrobu produktów energetycznych, preparatów przeznaczonych do odchudzania, piwa guaranowego i leków nasercowych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-02].
- ↑ a b Paullinia cupana Kunth. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-02-09].
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Muza S.A. Warszawa 1998. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Migräne.
- ↑ An alternative to cast bridgework in selected case... [Refuat Hapeh Vehashinayim. 1979] – PubMed result.
- ↑ Mirosław Jarosz: Suplementy diety, a zdrowie. Warszawa: PZWL, 2015, s. 43. ISBN 978-83-200-3701-2.