Paulo Evaristo Arns

Paulo Evaristo Arns

Kardynał prezbiter
Ex spe in spem Z nadziei do nadziei
Kraj działania	Brazylia
Data i miejsce urodzenia	14 września 1921 Forquilhinha
Data i miejsce śmierci	14 grudnia 2016 São Paulo
Arcybiskup metropolita São Paulo
Okres sprawowania	1970–1998
Biskup pomocniczy São Paulo
Okres sprawowania	1966–1970
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	franciszkanie
Śluby zakonne	10 grudnia 1943
Diakonat	29 listopada 1944
Prezbiterat	30 listopada 1945
Nominacja biskupia	2 maja 1966
Sakra biskupia	3 lipca 1966
Kreacja kardynalska	5 marca 1973 Paweł VI
Kościół tytularny	S. Antonio da Padova in Via Tuscolana
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	3 lipca 1966
Konsekrator	Agnelo Rossi
Współkonsekratorzy	Anselmo Pietrulla Honorato Piazera
Konsekrowani biskupi Benedito de Ulhôa Vieira 1972 Francisco Manuel Vieira 1975 Joel Ivo Catapan 1975 Angélico Sândalo Bernardino 1975 Mauro Morelli 1975 Antônio Celso Queiroz 1975 Luciano Pedro Mendes de Almeida 1976 Geraldo Majella Agnelo 1978 Alfredo Ernest Novak 1979 Ricardo Pedro Paglia 1979 Aloísio Hilário de Pinho 1981 José Carlos Castanho de Almeida 1982 Antônio Gaspar 1983 Fernando Antônio Figueiredo 1984 Walter Bini 1984 Walter Ivan de Azevedo 1986 Irineu Danelón 1988 José Vieira de Lima 1990 Leonardo Ulrich Steiner 2005
Współkonsekrowani biskupi Luís Flávio Cappio 1997 Manuel Parrado Carral 2001 Pedro Luiz Stringhini 2001

Paulo Evaristo Arns (ur. 14 września 1921 w Forquilhinha, zm. 14 grudnia 2016 w São Paulo) – brazylijski biskup rzymskokatolicki, franciszkanin, biskup pomocniczy São Paulo w latach 1966–1970, arcybiskup metropolia São Paulo w latach 1970–1998, kardynał prezbiter w latach 1973–2016, w tym w latach 2012–2016 protoprezbiter Kolegium Kardynalskiego. Był w Kościele jednym z obrońców teologii wyzwolenia.

Życiorys

Urodził się 14 września 1921 w miejscowości Forquilhinha w stanie Santa Catarina w rodzinie Gabriela Arnsa i Heleny Steiner. Do zakonu franciszkanów wstąpił 9 grudnia 1939 w brazylijskiej Prowincji Niepokalanego Poczęcia. Pierwszą profesję złożył 10 grudnia 1940, a śluby wieczyste 10 grudnia 1943. Kształcił się w zakonnych domach nauki w Brazylii (m.in. we franciszkańskim Instytucie Teologicznym w Petrópolis), potem uzupełniał studia na paryskiej Sorbonie. Święcenia kapłańskie przyjął 30 listopada 1945. Wykładał w kilku zakonnych instytucjach edukacyjnych (w tym w instytucie w Petrópolis), a także na Uniwersytecie Katolickim w Petrópolis, zajmował się ponadto miesięcznikiem religijnym „Sponsa Christi” oraz franciszkańskim centrum wydawniczym Vozes w Petropolis. Pełnił funkcje we władzach zakonu.

2 maja 1966 został mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji São Paulo ze stolicą tytularną Respecta. Święceń biskupich udzielił mu 3 lipca 1966 kardynał Agnelo Rossi, arcybiskup São Paulo. W październiku 1970, po przejściu kardynała Rossiego do pracy w Kurii Rzymskiej, został promowany na arcybiskupa São Paulo.

5 marca 1973 papież Paweł VI mianował go kardynałem, nadając mu tytuł prezbitera S. Antonio da Padova in via Tuscolana. Kardynał Arns brał udział w obu konklawe w 1978, w sesjach Światowego Synodu Biskupów w Watykanie, sesjach plenarnych Kolegium Kardynałów w Watykanie oraz konferencjach generalnych Episkopatów Latynoamerykańskich (1979, 1992). Uczestniczył w pracach sekretariatu generalnego Światowego Synodu Biskupów.

W kwietniu 1998 w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego zrezygnował z rządów archidiecezją São Paulo. Jeszcze do maja 1998 pełnił funkcję administratora apostolskiego. Został ostatecznie zastąpiony przez Cláudia Hummesa. We wrześniu 2001 ukończył 80 lat i utracił tym samym prawo udziału w kolejnych konklawe.

Udzielił sakry biskupiej m.in. przyszłemu kardynałowi Geraldowi Agnelowi (1978), wówczas mianowanemu biskupem Toledo (Brazylia).

Paulo Evaristo Arns Zmarł 14 grudnia 2016 w szpitalu we São Paulo

Od śmierci kardynała Eugênia de Araúja Salesa w lipcu 2012 do zgonu w dniu 14 grudnia 2016 przysługiwał mu tytuł kardynała protoprezbitera (najstarszego rangą kardynała prezbitera). Od śmierci Williama Bauma 24 lipca 2015 był ostatnim żyjącym kardynałem z nominacji Pawła VI. Żyjący wówczas emerytowany papież Benedykt XVI również został nominowany przez Pawła VI, ale po wyborze na papieża przestał być kardynałem. Po śmierci Arnsa Benedykt XVI pozostawał także jedynym żyjącym uczestnikiem obu konklawe w 1978.

Zmarł 14 grudnia 2016 w szpitalu w São Paulo.

Obrona teologii wyzwolenia

W 1968, podczas Konferencji Biskupów Ameryki Łacińskiej w Medellín, Arns poparł fundamentalną zasadę teologii wyzwolenia – „preferencyjną opcję na rzecz ubogich”. W 1984 uczestniczył wraz z innymi brazylijskimi hierarchami w spotkaniach w Rzymie, gdy teolog Leonardo Boff – czołowa postać ruchu teologii wyzwolenia i były uczeń Arnsa – został poddany ocenie przez kardynała Josepha Ratzingera (późniejszego papieża Benedykta XVI), ówczesnego prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Boff stwierdził, że nie uważał siebie za główny cel watykańskiego dochodzenia, lecz wskazywał na całość Kościoła w Brazylii i jego zaangażowanie na rzecz ubogich. Arns przewidywał, że przesłuchanie nie doprowadzi do „kapitulacji”, ponieważ – jak stwierdził – „wyzwolenie ubogich to dążenie zakorzenione w ludzkiej godności, a przesłanie wyzwolenia stanowi istotę chrześcijaństwa”. Jeden z historyków określił to wydarzenie nie jako „ćwiczenie z zakresu zawiłej semantyki teologicznej, lecz debatę o przyszłości Kościoła w Brazylii”. Arns oraz kardynał Aloisio Lorscheider z Fortalezy wzięli udział w części czterogodzinnego spotkania Ratzingera z Boffem, po uprzednim odrzuceniu ich prośby o udział w całym posiedzeniu. Późniejsze rozmowy brazylijskich hierarchów, w tym Arnsa, z papieżem Janem Pawłem II przyczyniły się do częściowego złagodzenia konfliktu. W 1986 Arns wygłosił pojednawcze oświadczenie, w którym poparł papieskie napomnienie, by duchowni nie angażowali się bezpośrednio w działalność polityczną, jednocześnie broniąc zaangażowania Kościoła na rzecz grup społecznych pozbawionych wpływu, takich jak chłopi, ludność rdzenna, robotnicy oraz mieszkańcy miejskich slumsów.

Arns konsekwentnie wspierał rozwój ruchu wspólnot podstawowych, wywodzącego się z zaangażowania na rzecz preferencyjnej opcji dla uciśnionych i ubogich. Zachęcał zgromadzenia zakonne w São Paulo do przeniesienia swojej działalności z prowadzonych przez nie szkół i szpitali dla klasy średniej w centrum miasta na obrzeża, gdzie żyły miliony zmarginalizowanych osób. W odniesieniu do obowiązku wstrzemięźliwości od spożywania mięsa w wyznaczone dni przez katolików, Arns mówił ubogim, że w takie dni „jeśli uda im się zdobyć mięso, co jest rzadkością, powinni je zjeść i uczynić coś dobrego tego dnia, ponieważ niejedzenie mięsa nie jest istotą sprawy”. Swoje stanowisko uzasadniał słowami: „Prawo kanoniczne daje mi pełne uprawnienia do udzielania dyspensy od obowiązku wstrzemięźliwości; nie ma w tym żadnego problemu”.

Odznaczenia

• Order Zasługi dla Kultury (Brazylia)

Bibliografia

• Nota biograficzna Paula Evarista Arnsa w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy [dostęp 2013-11-03]
• Paulo Evaristo Arns [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2013-11-03]  (ang.).