Pelé

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Pelé
Ilustracja
Pelé (1970)
Pełne imię i nazwisko

Edson Arantes do Nascimento

Data i miejsce urodzenia

23 października 1940
Três Corações

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 2022
São Paulo

Wzrost

173 cm

Pozycja

środkowy napastnik, cofnięty napastnik

Kariera juniorska
Lata Klub
1953–1956 Santos FC
Kariera seniorska
Lata Klub Wyst. Gole
1956–1974 Santos FC 636 (618)
1975–1977 New York Cosmos 64 (37)
W sumie: 700 (655)
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole
1957–1971  Brazylia 92 (77)
podpis
Dorobek medalowy
Mistrzostwa świata
I miejsce Szwecja 1958 piłka nożna
I miejsce Chile 1962 piłka nożna
I miejsce Meksyk 1970 piłka nożna
Copa América
srebro Argentyna 1959
Odznaczenia
Kawaler Orderu Zasługi Kulturalnej (Brazylia) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Edson Arantes do Nascimento
Ilustracja
Pele (1995)
Data i miejsce urodzenia

23 października 1940
Três Corações

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 2022
São Paulo

Nadzwyczajny Minister Sportu Brazylii
Okres

od 1 stycznia 1995
do 1 stycznia 1999

Poprzednik

brak

Następca

Rafael Greca
(jako minister sportu i turystyki)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Minister sportu Brazylii Pelé i prezydent USA Bill Clinton (1997)

Pelé, właśc. Edson Arantes do Nascimento (ur. 23 października 1940 w Três Corações, zm. 29 grudnia 2022[1] w São Paulo[2]) – brazylijski piłkarz występujący na pozycji napastnika. Trzykrotny mistrz świata (1958, 1962 i 1970). Działacz sportowy, polityk, honorowy prezydent New York Cosmos, w latach 1995–1998 minister sportu Brazylii. Wieloletni zawodnik brazylijskiego klubu Santos FC. W 1974 przeniósł się do New York Cosmos, gdzie w 1977 zakończył karierę. Powszechnie uważany za jednego z najlepszych piłkarzy wszech czasów[3][4]. W 2000 roku wraz z Diego Maradoną został wybrany najlepszym piłkarzem XX wieku[5].

Zdobywając średnio prawie gola na mecz w całej swojej karierze, Pelé był biegły w uderzaniu piłki obiema stopami, a także przewidywał ruchy przeciwników na boisku[6]. Chociaż był głównie napastnikiem, odgrywał również rolę rozgrywającego[7]. W Brazylii został okrzyknięty bohaterem narodowym za swoje osiągnięcia w piłce nożnej i otwarte poparcie dla polityki poprawiającej warunki socjalne ubogich[6]. W trakcie swojej kariery i na emeryturze Pelé otrzymał liczne nagrody indywidualne i zespołowe za swoje występy na boisku, rekordowe osiągnięcia i dziedzictwo w sporcie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Kariera klubowa[edytuj | edytuj kod]

Od urodzenia był związany z piłką nożną. Jego ojciec, João Ramos do Nascimento był środkowym napastnikiem, lecz kontuzja uniemożliwiła mu kontynuowanie kariery[8]. Jego rodzina nie należała do zamożnych i jako chłopiec dorabiał jako pucybut[8]. Pelégo poznał dawny reprezentant Brazylii, Waldemar de Brito i zachwycony jego talentem, uczynił go piłkarzem Santos FC, gdzie zadebiutował w wieku 15 lat (7 września 1956) w meczu przeciwko Corinthians Santo André (7:1) strzelając jedną z bramek[8]. Ostatnim występem był rozegrany 2 października 1974 mecz z Ponte Preta, wygrany przez Santos 2:0[9]. Pelé występował w Santosie 18 lat, a zdobył z nim Puchar Interkontynentalny i Klubowy Puchar Ameryki Południowej[10].

W 1974 roku zdecydował o zakończeniu kariery[10]. Po pewnym czasie postanowił kontynuować karierę w klubie New York Cosmos, gdzie wówczas grali inni znani piłkarze. Ostatni oficjalny mecz z jego udziałem odbył się 1 października 1977 roku[10]. Spotkały się w nim drużyny: Cosmosu i Santosu, a w każdym z klubów rozegrał po jednej połowie[10].

Kariera reprezentacyjna[edytuj | edytuj kod]

Zadebiutował w reprezentacji Brazylii w wieku zaledwie 17 lat w meczu rozegranym 7 lipca 1957 w Rio de Janeiro przeciwko Argentynie. Zdobył w tym meczu gola, ale Brazylia przegrała 1:2[11]. Był to zarazem jedyny występ w barwach „canarinhos”, w którym strzelił bramkę i zszedł z boiska pokonany. Mimo młodego wieku został zabrany na mistrzostwa świata w 1958 roku w Szwecji. Początek tych mistrzostw Brazylia z Pelém na ławce rezerwowych grała słabo. Wtedy trener Feola postanowił zaryzykować i wystawił go do pierwszego składu. Jego gra wprawiła kibiców w zachwyt, zaś Brazylia wygrała mistrzostwa[12]. W nagrodę za występ dostał od miasta nowy samochód. Po mistrzostwach, jako gwiazda Santosu zdobywał mistrzostwa stanu São Paulo.

Na kolejnych mistrzostwach świata w Chile zagrał tylko w dwóch meczach[13], gdyż doznał kontuzji. Mistrzostwa świata w Anglii były w wykonaniu Brazylijczyków bardzo nieudane, a sam Pelé nie mógł rozwinąć skrzydeł, gdyż padał ofiarą fauli. W czasie tych mistrzostw, Pele strzelił jedną bramkę, a Brazylia nie wyszła z grupy. Na kolejne mistrzostwa świata w Meksyku, mimo deklaracji, że na nich nie wystąpi, pojechał. Zdobył tam mistrzostwo, a drużyna, w której grał, uchodzi za jedną z najlepszych w historii[13]. Po zakończeniu mistrzostw zrezygnował z występów w reprezentacji.

Wystąpił w 91 oficjalnych meczach reprezentacji narodowej i strzelił w nich 77 bramek[14]. Razem z drużyną Brazylii zanotował 66 zwycięstw, 14 remisów i 11 porażek. Gole strzelał w 51 meczach (w 40 nie wpisał się na listę strzelców), siedmiokrotnie popisując się hat trickiem (w tym dwukrotnie w meczach z Francją). Dwanaście razy zdobył 2 bramki, a 32 razy jednego gola. Wystąpił przeciwko 29 drużynom narodowym, najwięcej przeciw Argentynie – 10 razy. Najczęściej (dziesięciokrotnie) trafiał do bramki Paragwaju[15].

Łącznie wystąpił w czterech edycjach mistrzostw świata (1958, 1962, 1966 i 1970), które 3-krotnie z Brazylią wygrał[16][17][13][18]. Zagrał w nich łącznie 14 meczów (12 zwycięstw, jeden remis i jedna porażka) i strzelił 12 bramek[19][20].

Uczestniczył tylko w jednym turnieju Copa América (1959), w którym poprowadził Brazylię do 4 zwycięstw i 2 remisów[21], a także zdobył koronę króla strzelców (8 goli w 6 meczach). To jednak (wobec 5 zwycięstw i 1 remisu Argentyny) okazało się niewystarczające do zdobycia tytułu i Brazylia zajęła 2. miejsce[22].

Przygodę z kadrą narodową zakończył 18 lipca 1971 meczem z Jugosławią (2:2), także w Rio de Janeiro[23].

Wystąpił ponadto w 23 nieoficjalnych meczach Brazylii i zdobył w nich 18 bramek[24]. Wśród nich jest występ przeciwko reprezentacji FIFA (6 listopada 1968, wygrany przez Brazylię 2:1) uważany przez niektóre źródła (zwłaszcza brazylijskie) za oficjalny, jednak FIFA w 2001 roku wykreśliła go z listy meczów oficjalnych[25].

Reprezentacja Brazylii nie przegrała meczu piłki nożnej mając w składzie zawodników Pelé i Garrincha (32 mecze, 29 zwycięstw)[26].

Po zakończeniu kariery[edytuj | edytuj kod]

Tuż po końcu swojej piłkarskiej przygody został dyrektorem sportowym Santosu, a w 1995 roku objął stanowisko ministra sportu Brazylii, które piastował 3 lata[27]. Próbował swoich sił jako komentator telewizyjny. Napisał książkę ze swoimi wspomnieniami. Grał w filmie Ucieczka do zwycięstwa (reż. John Huston)[28]. Wziął udział w promowaniu wielu firm. Były to m.in. PepsiCo, Coca-Cola, Mastercard, Puma[29].

W 1999 Międzynarodowy Komitet Olimpijski ogłosił go najlepszym sportowcem XX wieku. Pelé był także ambasadorem dobrej woli UNESCO. Został odznaczony przez królową Elżbietę II honorową komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego[30].

1 sierpnia 2010 podczas turnieju (Copa NYC) zorganizowanego na Flushing Meadows – Corona Park ogłoszono reaktywację klubu, prezydentem honorowym Cosmosu Nowy Jork został Brazylijczyk Pelé[31].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W 1978 rozwiódł się z Rosemeri po dwunastu latach małżeństwa. Z tego związku ma trójkę dzieci: Kelly Christinę, Edinho oraz Jennifer. Miewał romanse, z których rodziło się jego potomstwo. W 2008 rozwiódł się ze swoją drugą żoną Assirą Seixas Lemos[32], z którą ma bliźnięta: Joshuę i Celeste. W 2016 roku, w wieku 75 lat, ożenił się po raz trzeci, z młodszą o 25 lat Marcią Aoki[33][34].

W maju 2014 roku, jego syn Edinho został skazany na 13 lat więzienia za pranie pieniędzy, które pochodziły z transakcji narkotykowych[35].

Ostanie lata życia spędził w Guarujá[36]. Na początku września 2021 roku przeszedł operację usunięcia guza po prawej stronie okrężnicy[37].

Zmarł 29 grudnia 2022 w szpitalu w São Paulo, gdzie przebywał od 29 listopada[38]. Przez ostatnie lata życia toczył walkę z nowotworem jelita[39]. Po jego śmierci, władze Brazylii ogłosiły trzydniową żałobę narodową[40]. Pamięć piłkarza upamiętnili Robert Lewandowski, Cristiano Ronaldo, Kylian Mbappé, Lionel Messi, Neymar, Mohammed Salah, Achraf Hakimi, Erling Haaland, Gary Lineker oraz inni czołowi sportowcy i niektórzy światowi przywódcy[41][42][43][44].

2 stycznia 2023 na stadionie Estádio Urbano Caldeira, odbywało się czuwanie przy trumnie Pelégo, któremu cześć oddało około 230 tysięcy ludzi, wśród nich byli m.in. szefowie licznych federacji piłkarskich z całego świata, w tym prezydent FIFA Gianni Infantino oraz prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva[45]. Pelé został pochowany obok swojego ojca na dziewiątym piętrze, cmentarza Memorial Necrópole Ecumênica w mieście Santos[36].

Osiągnięcia i rekordy[edytuj | edytuj kod]

Z 12 bramkami jest na piątym miejscu listy najskuteczniejszych strzelców mistrzostw świata, zaraz po Miroslavie Klose (16 goli), Ronaldo (15 goli), Gerdzie Müllerze (14 goli) i Juście Fontaine (13 goli). Poza tym jest jedynym piłkarzem, który ze swoją drużyną aż trzykrotnie zdobywał Puchar Świata (1958, 1962, 1970). Karierę czynnego piłkarza zakończył mając na koncie 1281 goli i 1363 rozegranych meczów[46]. Był autorem 92 hat tricków. W jednym z meczów strzelił 8 bramek. Podczas gali w Zurychu w 2014 roku otrzymał honorową „Złotą Piłkę”[47].

Santos FC[edytuj | edytuj kod]

New York Cosmos[edytuj | edytuj kod]

Reprezentacyjne[edytuj | edytuj kod]

Pelé kontra drużyny narodowe[edytuj | edytuj kod]

Przeciwnik Mecze Z R P Gole
 Argentyna 10 4 2 4 8
 Paragwaj 9 7 1 1 10
 Chile 7 7 0 0 8
 Portugalia 6 3 1 2 2
 Peru 5 4 1 0 3
 Anglia 4 4 0 0 1
 Bułgaria 4 3 1 0 3
 Czechosłowacja 4 2 2 0 4
 Meksyk 4 3 0 1 2
Zjednoczona Republika Arabska Egipt 3 3 0 0 3
Niemcy Zachodnie 3 2 1 0 2
 Szwecja 3 3 0 0 3
 Urugwaj 3 2 0 1 0
 Walia 3 3 0 0 4
Związek Radziecki 3 2 1 0 3
 Austria 2 1 1 0 1
 Francja 2 2 0 0 6
 Jugosławia 2 0 2 0 1
 Kolumbia 2 2 0 0 1
 Wenezuela 2 2 0 0 4
 Włochy 2 1 0 1 1
 Algieria 1 1 0 0 1
 Belgia 1 1 0 0 3
 Boliwia 1 1 0 0 1
 Dania 1 1 0 0 0
 Holandia 1 0 0 1 0
Polska 1 1 0 0 0
 Rumunia 1 1 0 0 2
 Szkocja 1 0 1 0 0
Suma 91 66 14 11 77

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Król futbolu nie żyje. Brazylijczyk Pele miał 82 lata, Rzeczpospolita [dostęp 2022-12-29] (pol.).
  2. ↑ Tragiczne wieści z Brazylii. Pele nie żyje. Miał 82 lata, Sport.pl [dostęp 2022-12-29] (pol.).
  3. ↑ Football and the world mourns Pelé, fifa.com [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  4. ↑ Pele: The greatest of them all – FIFA.com, web.archive.org, 9 stycznia 2021 [dostęp 2022-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-09].
  5. ↑ The 20th Century boys, 10 grudnia 2000 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  6. ↑ a b Soccer legend, Pele, dies during long battle with cancer, The Guardian Nigeria News, 30 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  7. ↑ Kołtoń: Nasz świat rodził się, gdy Pele był wielki, polsatsport.pl [dostęp 2022-12-30] (pol.).
  8. ↑ a b c 64 lata temu Pele zadebiutował w reprezentacji Brazylii, polskieradio24.pl, 7 lipca 2021 [dostęp 2022-12-30] (pol.).
  9. ↑ Pele nie żyje. Legendarny piłkarz miał 82 lata, rmf24.pl [dostęp 2022-12-30] (pol.).
  10. ↑ a b c d Pele otworzył "inteligentne" boisko w Rio, polsatsport.pl, 12 września 2014 [dostęp 2022-12-30] (pol.).
  11. ↑ Brazil v Argentina, 07 July 1957, 11v11.com [dostęp 2019-04-29].
  12. ↑ June 29, 1958: Teenager Pele is a footballing sensation as Brazil win their first World Cup | BT, home.bt.com [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-28] (ang.).
  13. ↑ a b c FIFA.com, 1966 FIFA World Cup England ™ – Teams – Brazil, FIFA.com [dostęp 2019-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2015-11-20] (ang.).
  14. ↑ Pelé: Info, Teams, Titles Won and Stats, aworldofsoccer.com [dostęp 2019-04-29].
  15. ↑ Edson Arantes do Nascimento „Pelé” – Goals in International Matches, rsssf.com [dostęp 2019-04-29].
  16. ↑ FIFA.com, 1958 FIFA World Cup Sweden ™ – Teams – Brazil, FIFA.com [dostęp 2019-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-19] (ang.).
  17. ↑ FIFA.com, 1962 FIFA World Cup Chile ™ – Teams – Brazil, FIFA.com [dostęp 2019-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-09] (ang.).
  18. ↑ FIFA.com, 1970 FIFA World Cup Mexico ™ – Teams – Brazil, FIFA.com [dostęp 2019-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-12] (ang.).
  19. ↑ PELE – International Football Hall of Fame, ifhof.com [dostęp 2019-04-29].
  20. ↑ Pele, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  21. ↑ Copa América 1959-I Argentina – Final round, worldfootball.net [dostęp 2019-04-29] (ang.).
  22. ↑ Southamerican Championship 1959 (1st Tournament), rsssf.com [dostęp 2019-04-29].
  23. ↑ Król Pelé I. 40 lat temu zszedł z boiska, Onet Wiadomości, 2 października 2017 [dostęp 2019-04-29] (pol.).
  24. ↑ Rohan Sen New DelhiOctober 23, 2017UPDATED: October 23, 2017 15:59 Ist, On this day: The greatest footballer on the planet, Pele, turns 77, India Today [dostęp 2019-04-29] (ang.).
  25. ↑ Matches of FIFA XI, rsssf.com [dostęp 2019-04-29].
  26. ↑ Garrincha – tragiczna radość brazylijskiego narodu, Onet Sport, 7 czerwca 2014 [dostęp 2019-04-29] (pol.).
  27. ↑ Wirtualna Polska Media S.A, Pele – minister sportu – Sportowcy-politycy, wiadomosci.wp.pl, 3 grudnia 2013 [dostęp 2019-04-29] (pol.).
  28. ↑ ''Ucieczka do zwycięstwa'' – Deyna, jakiego nie znacie!, legia.com [dostęp 2019-04-29] (pol.).
  29. ↑ Mastercard Launches ‘22 Languages’ Campaign Starring Football Icon P | LBBOnline, lbbonline.com [dostęp 2019-04-29] (ang.).
  30. ↑ Tomasz Moczerniuk, Futbol jest wielki: Król Pele I, iGol.pl, 14 listopada 2008 [dostęp 2019-04-29] (pol.).
  31. ↑ Cosmos Begin Anew, With Eye Toward M.L.S.
  32. ↑ Pele żeni się po raz trzeci. Wybranka młodsza o ćwierć wieku, TVN24.pl [dostęp 2019-04-29].
  33. ↑ Pele znów się ożenił. Zobacz trzecią żonę 75-letniego „Króla futbolu” – Zdjęcie 1 – Galeria zdjęć – Piłka nożna dziennik.pl, sport.dziennik.pl [dostęp 2019-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-21].
  34. ↑ Olivia Stacey, Marcia Aoki, Pele’s Wife: 5 Fast Facts You Need to Know, Heavy.com, 5 sierpnia 2016 [dostęp 2019-04-29] (ang.).
  35. ↑ Syn Pelego skazany na prawie 13 lat. Wyrok i tak zmniejszono o dwie dekady, „Eurosport”, 25 lutego 2017 [dostęp 2020-09-23] (pol.).
  36. ↑ a b Pele's funeral and burial to take place in hometown Santos, AP NEWS, 29 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  37. ↑ Pele: Brazil legend remains in intensive care as he recovers from surgery to remove tumour, Sky Sports [dostęp 2021-09-17] (ang.).
  38. ↑ Legendarny brazylijski piłkarz Pele, nie żyje, RMF FM [dostęp 2022-12-29] (pol.).
  39. ↑ Telewizja Polska S.A, Śmierć Króla Futbolu. Nie żyje Pele, sport.tvp.pl, 29 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-29] (pol.).
  40. ↑ Trzy dni żałoby w Brazylii po śmierci Pelego. Podano datę pogrzebu. eurosport.tvn24.pl. [dostęp 2022-12-30].
  41. ↑ The 'king' who 'changed everything' – Pele tributes, „BBC Sport” [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  42. ↑ Pele dies – live updates: Pele's final message to the world as tributes pour in from sporting royalty, Sky News [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  43. ↑ 'Your legacy will be eternal': sporting world pays tribute to Brazilian legend Pele, „Reuters”, 30 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  44. ↑ Robert Lewandowski pożegnał Pelego. Wzruszające słowa, sport.tvp.pl, 29 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-30] (pol.).
  45. ↑ Pele został pochowany. Pogrzeb był prywatny, ale po drodze żegnały go tłumy - Sport w INTERIA.PL, sport.interia.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  46. ↑ Pelé. The King of football w FIFA.com. fifa.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-14)]. (ang.)..
  47. ↑ Emotional Pele awarded Fifa Ballon d’Or Prix d’Honneur. goal.com. [dostęp 2014-06-19]. (ang.).
  48. ↑ Santos Futebol Clube, santos.globo.com/, 29 stycznia 2010 [dostęp 2022-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-29].
  49. ↑ Copa Libertadores 1963, rsssf.org [dostęp 2022-12-30].
  50. ↑ a b Intercontinental Club Cup 1963, rsssf.org [dostęp 2022-12-30].
  51. ↑ Henry Port, FIFA 18 World Cup Icons player ratings revealed including Pele, BristolLive, 30 maja 2018 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  52. ↑ David Blevins, The Sports Hall of Fame Encyclopedia: Baseball, Basketball, Football, Hockey, Soccer, Rowman & Littlefield, 2012, s. 756, ISBN 978-0-8108-6130-5 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  53. ↑ North American Soccer League, rsssf.org [dostęp 2022-12-30].
  54. ↑ Ministério da Cultura: Ordem do Mérito Cultural 2004. www2.cultura.gov.br. [dostęp 2014-02-11]. (port.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Składy reprezentacji Brazylii
Skład reprezentacji Brazylii na Mundialu 1958

Brazylia

Skład reprezentacji Brazylii na Copa América 1959

Brazylia

Skład reprezentacji Brazylii na Mundialu 1962

Brazylia

Skład reprezentacji Brazylii na Mundialu 1966

Brazylia

Skład reprezentacji Brazylii na Mundialu 1970

Brazylia

Osiągnięcia i nagrody
Piłkarz roku w Ameryce Południowej
MVP NASL
Nagroda Prezydenta FIFA
Jedenastka gwiazd Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 1958
Jedenastka gwiazd Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 1970
FIFA 100
UEFA
CONMEBOL
CAF
CONCACAF
AFC
Królowie strzelców Copa Libertadores
1960–2000
od 2001
Laureaci nagrody BBC Sports Personality World Sport Star of the Year
Laureaci nagrody za całokształt kariery – Laureus Lifetime Achievement Award
  1. ↑ a b c d Nie przyznano
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pelé&oldid=69332204”